کشورهای در حال توسعه در مسیر حرکت های اقتصادی خود و عبور از پیچ و خم های جاده های اقتصادی به بیماری های زیادی دچار می شوند، یکی از این بیماری ها که اقتصاد کشورمان ایران را نیز تحت تاثیر قرارداده روی آوردن شمار زیادی از افراد به اقتصاد زیرزمینی قاچاق و مشخصه اصلی آن قاچاق سوخت است.
شهرها و استان های مرزی به تبع مشکلات فراوان اقتصادی و همسایگی با کشورهایی که از جهت اقتصادی و سیاسی دارای ثبات نیستند نخستین میزبانان و تاثیرپذیران قاچاق سوخت محسوب می شوند، سیستان و بلوچستان از استان های استراتژیک جنوب شرق کشورمان است که در شاهراه اقتصادی مسیر ابریشمی قاچاق سوخت قرار گرفته است، استانی که از جهت پیشرفت اقتصادی و سرمایه‌گذاری‌های کلان کشوری در سطح پایینی قرار دارد و به دلیل هم نشینی نامبارکش با کشورهایی چون پاکستان و افغانستان ره آوردی نامیمون همچون گسترش قاچاق سوخت دامنگیر ـآن شده است.
عوامل مختلفی در بروز قاچاق سوخت در سیستان و بلوچستان دخیل هستند که عوامل اقتصادی، وضعیت محیط و تفاوت فاحش قیمت سوخت در ۲ سوی مرز و کشورهای مقصد، خشکسالی و بیکارشدن شمار زیادی از کشاورزان، دامداران و صیادان و سودکلان و یادآورده از مهم ترین عوامل قاچاق سوخت محسوب می شوند. مسائلی از این دست و مشکلات روزافزون اقتصادی مردم، این استان را در بزرگراه افزایش صعودی قاچاق سوخت پیشتاز کرده است.
قاچاق دارای اثرات نامطلوبی بر اقتصاد است و سیستان و بلوچستان نیز از این امر مستثنی نبوده است. بروز اختلال در اجرای قانون، قانون گریزی، اختلال در تجارت رسمی سوخت، گسترش اقتصاد زیر زمینی، کاهش سطح معیشت بخش وسیعی از مردم، هدر رفتن منابع ملی و غیره همه از آثار نامطلوبی است که قاچاق سوخت بر پیکره اقتصاد سیستان و بلوچستان تازیانه می زند.
این استان گنجینه‌ای نهفته با ظرفیت‌های کم نظیر و بعضا بی نظیر بسیاری است که متاسفانه علیرغم خدمات گسترده نظام اسلامی بویژه دولت تدبیر و امید آن گونه که باید هنوز از ظرفیت های آن بنحو شایسته استفاده نشده است.
آمار تکان دهنده سوانح جاده ای در کنار خروج حجم وسیعی از سرمایه ملی از عواقب قاچاق سوخت در این استان است که باعث تاثر همگان شده است.
مردمان سخت کوش سیستان و بلوچستان که غالبا معیشت‌شان وابسته به کشاورزی، دامداری و صیادی است، متاسفانه در ۲ دهه گذشته با قهر طبیعت مواجه شدند و نبود کارخانجات و واحدهای تولیدی صنعتی برای اشتغال به ناچار برخی افراد را به فعالیت‌هایی نظیر قاچاق بویژه قاچاق سوخت، انسان و کالا سوق داده است.
هر چند در این میان افراد منفعت طلب بسیاری هستند که با استفاده از نیروهای جوان و کمتر برخوردار از سرمایه این استان بازاری میلیاردی برای خود رقم زده اند و هیچ گاه حاضر نیستند منفعت خود را به خطر اندازند.
با یک گشت کوتاه یک ساعته در شهر زاهدان به ویژه جایگاه های عرضه سوخت جوانان و نوجوانان بسیاری را مشاهده می کنید که به کار خرید و فروش سوخت مشغولند، نوجوانانی که دغدغه معیشت اجازه تحصیل و استفاده از دوران شیرین کودکی را از آنان گرفته و به یکباره نوجوانانی کم و سن و سال به مردانی بزرگ تبدیل شده اند که هر یک هزینه زندگی چند خانوار را تامین می کنند.
صادق ۱۴ ساله یکی از این نوجوانان که به کار خرید و فروش سوخت اشتغال دارد در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: از ساعت ۶ صبح تا ۷ بعد ظهر نزدیک این جایگاه به کار خرید و فروش سوخت می پردازم.
وی در حالی که گالن ۲۰ لیتری بنزین را به سختی داخل خودرو تخلیه می کرد ادامه داد: با خرید و فروش هر گالن سه هزار تومان سود می کنم و در طول روز به هر میزان خرید و فروش بیشتری داشته باشم مزد بیشتری نیز دریافت خواهم کرد.
صادق از آرزوهای دوران بزرگسالی خود گفت و اظهار داشت: آرزو دارم روزی یک وانت داشته باشم و برای خودم کار کنم.
وی ادامه داد: پدرم چند سال قبل در حالی که در مسیر خاش - زاهدان سوخت جابه جا می کرد بر اثر سانحه تصادف فوت کرد و خرج خانه بر عهده من و برادر بزرگ ترم که او هم در کار سوخت اشتغال دارد، است.
یک راننده خودرو شخصی که در حال فروش سهمیه سوخت خود بود، گفت: خرید و فروش و قاچاق سوخت درآمد کلانی دارد که بسیاری از جوانان و نوجوانان با چشم هم چشمی و بعضا برای تامین معاش خانواده به اینکار سوق پیدا می کنند.
وی که از ذکر نامش خودداری کرد افزود: سود اصلی به جیب سرباندهای قاچاق سوخت می رود و ممکن است سود یک شبانه روز این قبیل افراد برابر با ۲ ماه حقوق من باشد.
وی ادامه داد: وقتی قیمت یک بشکه ۲۲۰ لیتری گازوییل حدود ۵۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان سود دارد بسیاری از جوانان جذب آن می شوند.
کرونا و کاهش قاچاق سوخت
ویروس کرونا هرچند دارای مضرات بسیار برای جامعه بود، اما این ویروس منحوس مزایای نیز چون کاهش قاچاق سوخت داشت.
انسداد مرز، عدم تقاضا از سمت کشورهای همسایه و افزایش نرخ مبادله به نوعی هزینه وقوع جرم را افزایش و کاهش قاچاق را به دنبال داشت.
مدیر کل دفتر پیشگیری از قاچاق فرآورده‌های نفتی در اینباره اظهار داشت: بررسی‌ها و کشفیات ما نشان می‌دهد که میزان قاچاق فرآورده‌های نفتی از ابتدای سال، سیر نزولی شدیدی داشته و حتی می‌توان گفت تقریباً نزدیک به صفر بوده است.
محمود رضا افشاریان با بیان اینکه بیشترین حجم قاچاق سوخت مربوط به نفت گاز است افزود: مهمترین مرزی که قاچاق نفت‌گاز یا گازوئیل از آن انجام می شود مرزهای سیستان و بلوچستان است که باشیوع ویروس کرونا این مرز بسته شده است.
وی تصریح کرد: با اتمام دوره قرنطینه و کاهش محدودیت‌ها در کشورهای همسایه و همینطور افزایش قیمت سوخت این احتمال وجود دارد که قاچاق سوخت به روال قبلی خود بازگردد اما به‌دنبال اصلاح برخی از شیوه‌نامه‌ها و قوانین هستیم تا در صورت عادی شدن شرایط و افزایش فاصله قیمتی سوخت بین ایران و همسایگان دوباره قاچاق به ارقام قبلی باز نگردد.
بیش از ۱۵ میلیون لیتر فرآورده نفتی قاچاق سال گذشته درسیستان و بلوچستان کشف شده است
دبیر کمیسیون برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: ۱۵ میلیون و ۴۳۴ هزار و ۸۰۹ لیتر فرآورده نفتی قاچاق سال گذشته در این استان کشف شده است.
مجید محبی ادامه داد: ۷۰۰ هزار کارت سوخت مهاجر در راستای مبارزه با قاچاق سوخت از ابتدای سال گذشته تا کنون در این استان شناسایی و باطل شده است.
وی بیان کرد: ۹۰۰ هزار کارت سوخت بنزین بومی نیز در سال گذشته شناسایی و در سامانه کدینگ ثبت شده است.
دبیر کمیسیون برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز سیستان و بلوچستان تصریح کرد: در طول ۱۸ ماه از اجرای طرح کدینگ یک میلیارد و ۲۶۰ میلیون لیتر بنزین به ارزش افزون‌بر سه هزار و ۷۸۰ میلیارد تومان صرفه جویی شده است.
وی به بخش گلوگاه‌های سیستان و بلوچستان اشاره کرد و گفت: تجهیز گلوگاه‌های این استان در سال گذشته به خوبی انجام و این امر باعث کشف ۸۰۰ نفتکش قاچاق سوخت و تشکیل سه پرونده تخلف در سطح ملی شد.
محبی خاطر نشان کرد: شناسایی ۱۰۰ مورد محل دپوی سوخت، افزایش زمان توقیف خودروهای قاچاق و محل‌های نگهداری سوخت از سه ماه به ۶ ماه ازجمله اقدامات مهم در حوزه قاچاق سوخت بوده است.
نقش سیستان و بلوچستان در کاهش قاچاق سوخت
استان سیستان و بلوچستان برای کاهش قاچاق سوخت اقدامات گوناگونی از جمله اجرای طرح کدینگ، سهمیهبندی، نصب چی . پی. اس بر روی ناوگان حمل و نقل عمومی، انسداد مرز و کشف انبارهای دپو موادسوختی انجام داده است
دبیر کمیسیون برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز سیستان و بلوچستان ادامه داد: همچنین سال گذشته توانستیم با بالا بردن زمینه و هزینه جرم، قاچاق در سیستان و بلوچستان را کاهش دهیم.
محبی با یاداوری اقدامات ۶ ماه گذشته در زمینه کاهش قاچاق سوخت تصریح کرد: شناسایی ۱۰۰ مورد محل دپوی سوخت، افزایش زمان توقیف خودروهای قاچاق و محل‌های نگهداری سوخت از سه ماه به ۶ ماه از دیگر اقدامات مهم در حوزه مبارزه با قاچاق سوخت بوده است.
اجرای طرح گذر مرزی هدیه دولت به مرزنشینان
محبی با اشاره به تصویب طرح جدید ساماندهی گذرهای مرزی گفت: این طرح با همکاری سپاه، دفتر امنیتی استانمداری و تمامی دستگاههای دست اندرکار امنیتی و قضایی تهیه و به تهران ارائه و تصویب شد که بزودی با همکاری وزارت نفت اجرایی می شود.
وی افزود: در این طرح به افراد مشخص از مرزنشینان به نمایندگی از سایر خانواده های مرزنشین (هرخودرو برای پنج خانوار) در مرز سوخت از سوی وزارت نفت با قیمت مصوب تحویل می شود و پس از فروش آن در آن سوی مرز سود حاصله به حساب هر خانوار واریز می شود و پس از واریز آن حواله برای عبور صادر می شود.
دبیر کمیسیون برزنامه ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز سیستان و بلوچستان تصریح کرد: با اجرای این طرح ضمن کنترل مرزها، قاچاق سوخت نیز کاهش یافته و سوخت مرزنشینان ساماندهی می شود.
وی افزود: تاکنون مرزهای مهرستان و سرباز بطور ۱۰۰ درصد مسدود شده و پاکستان نیز طرح انسداد مرز را شروع کرده و تاکنون ۷۰ کیلومتر از مرز خود را بسته و طرح با جدیت از ۲ سوی مرز ادامه دارد.
مبارزه همگانی با قاچاق سوخت در سطح ملی
باید انتظار داشت با اجرای اقدامات مختلف شاهد کاهش قاچاق سوخت در سطح استان سیستان و بلوچستان باشیم اما چرا تمامی این اقدامات نتوانسته قاچاق سوخت را قطع کند؟ زیرا سیستان و بلوچستان تنها بازیگر میدان قاچاق سوخت نیست. این مهم است که بدانیم قاچاق سوخت امری تک بعدی نیست که صرفا با تمرکز بر این استان قابل حل باشد عوامل اقتصادی و اجتماعی گوناگونی هستند که زمینه این قاچاق را فراهم میکنند اگر در جامعه معیشت مرزنشینان فراهم شود اگر در سطح استان سرمایه گذاری های متناسب صورت گیرد و اشتغال بهبود یابد، اگر استان های معین و سایر استان های کشورمان بر فرایند قاچاق سوخت نظارت مستمر داشته باشند و همه این اگرها و دلایل دیگر اگر در جای خود به درستی انجام شود شاید روزی برسد که قاچاق سوخت به داستان تمام شدنی در کشورمان و استان های مرزنشین تبدیل شود.
نظر شما