حالا دیگر ویروس کرونا به بخش انکار ناپذیری در همه جوامع بشری تبدیل شده است. ویروسی که مسیر خود را از ووهان چین آغاز کرد و بتدریج به همه کشورهای جهان رسید. کرونا طوری خود را تحمیل کرد که چاره‌ای به جز تغییر مناسبات و سبک زندگی باقی نماند و حتی در ایران بسیاری از مناسبات اجتماعی مثل دست دادن و روبوسی کردن به طور کلی حذف شد.
ویروس کرونا تاکنون منجر به فوت ۱۱ هزار و ۴۰۸ نفر در کشور شده و بیش از ۲۳۷ هزار نفر را از ابتدا تاکنون مبتلا کرده است. ویروسی که هیچ واکسن و داروی مشخصی ندارد و تنها راه مقابله با آن در حال حاضر، رعایت پروتکل‌های بهداشتی، استفاده از ماسک و فاصله گذاری است.
تاکید رهبری بر استفاده از ماسک
رهبر معظم انقلاب اسلامی در ارتباط تصویری روز هفتم تیر ماه ۹۹ با مسئولان قضایی نسبت به عدم استفاده از ماسک توسط برخی مسئولان که در اجتماعات حاضر می‌شوند گلایه کردند و گفتند: اگر دو سه نفر دور من باشند، بنده هم حتماً ماسک می‌زنم، کما اینکه آدم می‌بیند این ماسک زده نمی‌شود؛ خب وقتی که شما که مسئول دولتی هستید، در یک اجتماع مردمی ماسک نمی‌زنید، این جوانی هم که در خیابان دارد راه می‌رود و حوصله ماسک ندارد، تشویق می‌شود که نزند.
پایگاه اطلاع‌رسانی رهبری نیز در پی این تذکر و توصیه رهبر معظم انقلاب درباره استفاده از ماسک، تصویری از جلسه کاری اخیر ایشان را که نشان‌دهنده اهتمام ایشان به استفاده از ماسک و رعایت قواعد بهداشتی توصیه شده است، منتشر می‌کند.
اجباری شدن ماسک با دستور ستاد ملی مقابله با کرونا
بر اساس مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا، استفاده از ماسک در همه مکان‌های عمومی و محل‌های تجمع از ۱۵ تیر ماه ۹۹ اجباری شده است.
حجت الاسلام والمسلمین حسن روحانی رییس جمهوری در این رابطه گفت: از ۱۵ تیر هر فرد وقتی که می‌خواهد وارد یک مکان سرپوشیده جمعی شود، پوشیدن ماسک الزامی است و نباید در همه مکان‌هایی که اعلام شد به کسی که دارای ماسک نیست، خدمت داده شود.
وی بیان کرد: مردم در زمان حضور در جامعه باید فاصله گذاری را رعایت کنند، باید ماسک داشته باشند و باید فاصله‌ها را مراعات کنیم و با ماسک با افراد مواجه شوند؛ علاوه بر این در اجتماعات بزرگ نروند؛ حضور در اجتماعات بزرگ گرفتاری ایجاد می‌کند.
ضمانت اجرایی استفاده از ماسک
اجباری شدن ماسک برای همه نیازمند ضمانت اجرایی است. اهرم‌هایی که بتواند افراد را مجبور به استفاده از ماسک کند. اجباری که در نهایت به نفع سلامت جامعه است.
روحانی در این زمینه اظهار کرد: اگر کارمند در اداره‌ای شلوغ بدون ماسک می‌آید، باید غیبت بزنند و او را برگردانند، لااقل نسبت به ادارات دولتی و جاهایی که متعلق به دولت یا شبه دولت است مثل بانک‌ها، شهرداری‌ها، اینها باید الزام شود و قدم به قدم جلو بیاییم تا خدمات الزامی شود. نباید اجازه داده شود که در مترو مردم بدون ماسک وارد شوند و ارائه خدمت مترو و اتوبوس منوط به این است که افراد ماسک بزند و ضابطان قوه قضاییه و همچنین خودِ قوه قضاییه و دادستان‌ها کمک کنند تا بتوانیم از این مقطع عبور کنیم؛ جاهایی هم که اتحادیه‌ها و اصناف آنها مسئول هستند؛ آنها اجازه ندهند فردی بدون ماسک در این مراکز حضور داشته باشد.
استفاده اجباری از ماسک در همه کشور
سیما سادات لاری سخنگوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز درباره اجباری شدن استفاده از ماسک از ۱۵ تیر ماه به خبرنگار سلامت ایرنا گفت: استفاده از ماسک از ۱۵ تیر ماه اجباری است. به طوری که در وسایل نقلیه عمومی، مترو، اتوبوس، پاساژها، سینما، مسجد، اداره‌ها، همه مراکز سرپوشیده عمومی، افراد بدون ماسک امکان ورود نخواهند داشت. این اقدام برای همه کشور است. زیرا همین رعایت کردن و استفاده از ماسک در سایر نقاط کشور و حتی در مناطق سفید یا زرد باعث پیشگیری از ابتلای افراد در آن مناطق و در نتیجه جلوگیری از تبدیل شدن به نواحی پر خطر و قرمز کرونایی می‌شود.
چرا باید ماسک بزنیم؟
به گفته ایرج حریرچی معاون کل وزارت بهداشت استفاده از ماسک می‌تواند تا ۸۵ درصد احتمال ابتلا به ویروس کرونا را کاهش بدهد.
وی درباره استفاده از ماسک گفت: هیچ دارو یا مواد غذایی خاصی برای مقابله با کرونا وجود ندارد و باید فقط استفاده از ماسک در دستور کار قرار گیرد.
به گفته کارشناسان، استفاده نکردن از ماسک می‌تواند خطر انتقال ویروس کرونا را تا چهار برابر افزایش بدهد. بسیاری از افراد ناقل ویروس کرونا هستند، اما اطلاعی از آن ندارند. وقتی فرد ناقل بدون ماسک، عطسه یا سرفه می‌کند، احتمال ابتلای فرد سالم بدون ماسک تا ۹۰ درصد خواهد بود. همچنین احتمال انتقال ویروس کرونا از فرد ناقل با ماسک به فرد سالم بدون ماسک تا پنج درصد است. در حالیکه احتمال انتقال ویروس کرونا از فرد ناقل با ماسک به فرد سالم با ماسک به ۱.۵ درصد می‌رسد.
هرچند شرایط متخلف در این زمینه موثر هستند، اما اگر همه افراد جامعه از ماسک استفاده کنند، احتمال انتقال ویروس تا حد بسیار زیادی کاهش خواهد یافت. هرچند مسائل دیگری مانند رعایت فاصله گذاری و پرهیز از حضور در مکان‌های شلوغ در این زمینه موثر است.
چرا ماسک از ابتدا اجباری نبود؟
از ابتدای شیوع ویروس کرونا در جهان، مباحث مختلفی در زمینه آن مطرح شد که به مرور تغییر پیدا کرد. به طور مثال از بین رفتن ویروس کرونا در گرما یا عدم نیاز به استفاده از ماسک برای همه افراد از جمله این موارد بود که به مرور اشتباه بودن آن اثبات شد. زیرا ویروس کرونا و بیماری ناشی از آن یک بیماری نوپدید محسوب می‌شود و دانش بشر پس از گذشت چند ماه از شیوع آن، هنوز نتوانسته به راهکار موثری برای مقابله با آن دست پیدا کند و همین نشان دهنده علت برخی پیش بینی‌ها یا استدلال‌های نادرست در ابتدای مسیر شیوع کروناست.
از طرف دیگر بسیاری از افراد در همه کشورها و در ابتدای شیوع ویروس برای تهیه ماسک به فروشگاه‌ها و داروخانه‌ها هجوم بردند، در حالی که تولید و توزیع ماسک بر اساس نیاز آن کشور و به میزان مشخصی بود و پیش بینی تولید و توزیع هرگز برای شرایط همه گیری بیماری نبوده است.
در آن بازه زمانی بسیاری از کشورها و حتی سازمان جهانی بهداشت اعلام کردند که استفاده از ماسک فقط برای کادر درمان و افراد در معرض خطر مثل سالمندان و افراد با بیماری زمینه‌ای توصیه می‌شود و سایر افراد جامعه نیازی به استفاده از ماسک ندارند.
هرچند بسیاری از کشورها و از جمله ایران دچار کمبود جدی در تهیه ماسک شدند و حتی صحنه‌هایی از برخی کشورها مبنی بر دزدیدن ماسک یا زد و خورد برای گرفتن ماسک منتشر شد. با این حال روند تولید ماسک در همه کشورها سرعت گرفت و به مرور این کمبودها جبران شدند.
حتی در ایران نیز همه دستگاه‌ها دست به دست هم دادند تا کمبود ماسک را جبران کنند.
تولید روزانه ۷ میلیون ماسک در کشور
افزایش تولید ماسک در کشور به سرعت در دستور کار قرار گرفت و به گفته رییس سازمان غذا و دارو، در حال حاضر روزانه حدود هفت میلیون ماسک در کشور تولید می‌شود.
محمدرضا شانه ساز اظهار کرد: با اجباری شدن استفاده از ماسک در مکان‌های عمومی، در حال حاضر مشکلی بابت کمبود ماسک در کشور نداریم.
انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان ماسک که متولی صنف تولید ماسک هستند هم اعلام کرده‌اند که شیفت‌های کاری خود را برای افزایش تولید ماسک، بیشتر می‌کنند.
ماسک خانگی هم موثر است
هرچند تولید ماسک در کشور افزایش یافته و دیگر شرایط روزهای ابتدایی شیوع ویروس کرونا در کشور و کمبود ماسک مطرح نیست، اما استفاده از ماسک‌های خانگی هم می‌تواند برای پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا موثر باشد.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر آمریکا توصیه می‌کند که افراد در مکان‌های عمومی از ماسک استفاده کنند. از آنجا که ماسک‌های مختلف به تعداد کافی برای تمام افراد جامعه در دسترس نیست، این مرکز استفاده از پوشش‌های پارچه‌ای را در محیط‌هایی که رعایت فاصله فیزیکی ممکن نیست مانند فروشگاه‌ها، داروخانه‌ها، پمپ بنزین‌ها، مترو و وسایل حمل و نقل عمومی توصیه می‌کند. پوشش پارچه‌ای ممکن است انتشار ویروس را آهسته کند و از انتقال ویروس از افراد مبتلا به کووید ۱۹ که فاقد علائم بیماری یا دارای علائم بیماری هستند، به افراد سالم جلوگیری کند.
محققان گزارش کرده‌اند که ترکیبی از پنبه با ابریشم طبیعی یا نوعی پارچه ابریشمی می‌تواند به طور موثری از انتقال قطرات ریز تنفسی جلوگیری کند. محققان اعلام کرده‌اند که پارچه‌های محکم بافته شده مانند کتان می‌توانند به عنوان مانع مکانیکی برای ذرات عمل کنند.
محققان دانشگاه شیکاگو دریافته‌اند که چند لایه و مخلوط کردن پارچه‌ها (پنبه، ابریشم و مصنوعات مختلف) برای فیلتر کردن ذرات موثرتر است.
با توجه به اینکه ماسک‌های N۹۵ و جراحی کمیاب هستند و باید برای کارمندان مراقبت‌های بهداشتی استفاده شوند، ماسک پارچه‌ای گزینه قابل قبولی برای اشخاصی است که ممکن است بیمار باشند و با سرفه و عطسه یا حتی صحبت کردن اطرافیان خود را آلوده کنند. این ماسک‌های پارچه‌ای به عنوان یک سد مکانیکی عمل می‌کنند.
ایرج حریرچی معاون کل وزارت بهداشت هم پیش از این گفته بود: هرکسی از منزل خارج می‌شود باید ماسک بزند. افراد می‌توانند از ماسک پارچه‌ای و خانگی نیز استفاده کنند. هر فردی که در جمع چند نفره‌ای شرکت می‌کند، ملزم به داشتن ماسک است.
روش تهیه ماسک خانگی هم بارها آموزش داده شده است. ویدیوی زیر هم که توسط سازمان غذا و دارو تهیه شده، روش تهیه ماسک خانگی را آموزش می‌دهد.
جریمه برخی کشورها برای عدم استفاده از ماسک
تاکید دولت‌ها در استفاده از ماسک تا جایی پیش رفت که برخی کشورها در صورت عدم رعایت این دستورالعمل بهداشتی، جریمه‌های نقدی نیز تعیین کردند؛ از جمله وزارت کشور عراق که برای رانندگان و شهروندانی که در اماکن عمومی از ماسک و دستکش استفاده نمی‌کنند، جریمه ۵۰ هزار دیناری معادل تقریبا ۴۲ دلار در نظر گرفته است.
همچنین در پی افزایش آمار مبتلایان به ویروس کرونا در قطر، دولت این کشور زدن ماسک برای همه شهروندان را اجباری اعلام کرده و برای کسانی که آن را رعایت نکنند، مجازات‌هایی در نظر گرفت که می‌تواند تا سه سال زندان یا جریمه ۲۰۰ هزار ریالی (۵۵ هزار دلار) را در بر داشته باشد.
در قوانین ایران هم می‌توان به نوعی این موضوع را مشاهده کرد. در ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی آمده است: «هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود از قبیل آلوده کردن آب آشامیدنی یا توزیع آب آشامیدنی آلوده، دفع غیر بهداشتی فضولات انسانی و دامی و مواد زائد، ریختن مواد مسموم کننده در رودخانه‌ها و زباله در خیابان‌ها، کشتار غیرمجاز دام، استفاده غیرمجاز فاضلاب خام یا پس آب تصفیه خانه‌های فاضلاب برای مصارف کشاورزی ممنوع است و مرتکبان چنانچه طبق قوانین خاص مشمول مجازات شدیدتری نباشند به حبس تا یک سال محکوم خواهند شد.»
تبصره یک این قانون می‌گوید: «تشخیص این که اقدام مزبور تهدید علیه بهداشت عمومی و آلودگی محیط زیست شناخته می‌شود یا خیر و نیز اعلام جرم مذکور بر عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان حفاظت محیط زیست است.»
تبصره دو این قانون نوشته است: «منظور از آلودگی محیط زیست عبارت است از پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب یا هوا یا خاک یا زمین به میزانی که کیفیت فیزیکی، شیمیایی یا بیولوژیک آن را به طوری که به حال انسان یا سایر موجودات زنده یا گیاهان یا آثار یا ابنیه مضر باشد تغییر دهد.»
از ماسک سوپاپ دار استفاده نکنید
هرچند بسیاری از افراد گمان می‌کنند استفاده از ماسک سوپاپ دار می‌تواند امنیت بیشتری در برابر ویروس کرونا بدهد، اما واقعیت چیز دیگری است زیرا افراد ماسک می‌زنند که در صورت ابتلا به ویروس کرونا، دیگران را مبتلا نکنند.
کیانوش جهانپور رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت درباره ماسک‌های سوپاپ دار گفت: ماسک سوپاپ دار که به اشتباه به آن فیلتردار می‌گویند، یک طرفه بوده و بازدم فرد را بیرون می‌دهد و اگر فردی مبتلا به کرونا باشد ویروس را به راحتی از ماسک بیرون داده و اطرافیان را آلوده می‌کند.
مسعود مردانی عضو کمیته ملی مقابله با کرونا نیز در این رابطه به ایرنا گفت: با توجه به زمان بازدم تنفس که به راحتی از ناحیه سوپاپ ماسک‌های سوپاپ دار، بدون هیچ گونه تصفیه هوایی از این قسمت ماسک انجام می‌شود، از این رو به مردم توصیه می‌کنیم از چنین ماسک‌هایی استفاده نکنند. مردم می‌توانند از ماسک‌های اتاق جراحی یا از ماسک‌های خانگی که با سه لایه پارچه طراحی و دوخته می‌شود استفاده کنند.
وی همچنین به والدین توصیه کرد بمنظور جلوگیری از ابتلا به کرونا، کودکان بالای دو سال خود را بدون ماسک از خانه خارج نکند.
در نتیجه استفاده از ماسک‌های سوپاپ دار می‌تواند خطرناک باشد و به گسترش آلودگی ویروس کرونا کمک کند.
پویش «من ماسک می‌زنم»
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز پیش از این پویشی با عنوان «من ماسک می‌زنم» را آغاز کرد. پویشی که در راستای فرهنگ سازی و تشویق جامعه به استفاده از ماسک به راه افتاد و مورد استقبال واقع شده است.
بسیاری از هنرمندان، خبرنگاران و افراد جامعه با قرار دادن تصاویر خود با ماسک در صفحه‌های مجازی به این پویش پیوسته و از آن استقبال کرده‌اند.
کیانوش جهانپور رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت درباره این پویش می‌گوید: پویش ملی «من ماسک می‌زنم» در هفتمین روز خود، افزایش ۲۴۰ تا ۲۰۰ درصدی استفاده از ماسک در تهران و شهرستان‌ها را در پی داشته است. در صورت حفظ و ارتقای مداوم این مشارکت اجتماعی و تداوم این روند، در ماه‌های آتی می‌توان انتظار کاهش چشمگیر و مجدد موارد ابتلا و فوت را داشت.
به هر حال واقعیت آن است که برای مقابله با ویروس کرونا، راهی به جز استفاده از ماسک، رعایت پروتکل‌های بهداشتی، شست‌وشوی مداوم دست‌ها و فاصله گذاری وجود ندارد.
این موضوع تقریبا در همه جهان نیز اثبات شده و باید این سرمشق را برای سلامتی خود و اطرافیان به کار گرفته و تمرین کنیم. با اجباری شدن استفاده از ماسک، حتی افرادی که به هر دلیل از ماسک استفاده نمی‌کردند هم ملزم به استفاده از ماسک هستند و این تمرینی موثر برای مشارکت اجتماعی جهت سلامتی است.
از: امیر پروسنان
نظر شما