ابهامات هشتمین جشنواره مطبوعات مازندران

سیزدهم خرداد امسال مراسم اختتامیه هشتمین جشنواره مطبوعات، خبرگزاری‌ها و پایگاه‌های خبری مازندران در سالن شماره یک استانداری مازندران و با حضور استاندار، معاونان استانداری، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی و تعداد محدودی از رسانه‌ای‌های مازندران برگزار شد و ۵۰ برگزیده جشنواره با اهدای تندیس، لوح و جایزه نقدی تجلیل شدند.

مراسم اختتامیه جشنواره مطبوعات مازندران پیش از برگزاری نیز به دلیل تأخیر در برگزاری و به تعویق افتادن چند باره زمان برپایی حاشیه‌ساز شده بود و انتقادهایی را در پی داشت. مراسم اختتامیه جشنواره ابتدا قرار بود ۱۷ بهمن ماه پارسال برگزار شود که به دلیل تمدید جشنواره پس از شهادت سردار سلیمانی و اضافه شدن یک بخش ویژه به جشنواره، اعلام شد اختتامیه پس از دهه فجر برگزار می‌شود.

 اما مدتی بعد برگزارکنندگان جشنواره اعلام کردند که با توجه به در پیش بودن انتخابات مجلس یازدهم، اختتامیه در نیمه نخست اسفند برگزار می‌شود. پس از انتخابات هم با شیوع کرونا برگزار همه برنامه‌ها به تعویق افتاد. تعطیلات نوروز که پشت سر گذاشته شد بسیاری از اصحاب رسانه استان برگزاری اختتامیه مجازی را پیشنهاد دادند. حتی برگزار کنندگان جشنواره نیز اردیبهشت ماه از معرفی برگزیدگان جشنواره در اختتامیه‌ای مجازی خبر داده بودند. اما در نهایت مراسم اختتامیه روز ۱۳ خرداد به صورت محدود و با حضور تعدادی از مسئولان، برگزیدگان جشنواره و تعداد محدودی از خبرنگاران و عکاسان عوامل اجرایی جشنواره برگزار شد.

پرسش‌های بی پاسخ

پس از اعلام نام برگزیدگان جشنواره و معرفی آثار برتر، پرسش‌هایی از سوی برخی اهالی رسانه درباره جشنواره مطرح که به هیچ کدام از این پرسش‌ها طی دو ماه اخیر پاسخی داده نشده است.

 یکی از نکات مطرح شده درباره جشنواره چرایی اصرار بر برگزاری اختتامیه به صورت حضوری بود. در حالی که از اسفند تا خرداد امسال چند جشنواره فرهنگی و هنری در مازندران برگزار شد و اختتامیه همه آن‌ها به صورت مجازی برپا شده بود، این که فهرست برندگان جشنواره برای چند ماه در اختیار برگزار کنندگان جشنواره باشد و اعلام نشود، مورد انتقاد بسیاری از رسانه‌ای‌ها قرار گرفت.

البته مسئولان و مجریان جشنواره دلیل این اصرار را احترام به شأن و جایگاه خبرنگاران عنوان کردند. هفتم خرداد «سینا قربانی» مدیرعامل خانه مطبوعات مازندران در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اعلام کرده بود که میل به برگزاری مراسم حضوری حتی به صورت محدود برای احترام به جایگاه خبرنگاران و تعلل داوران جشنواره به دلیل تعطیل شدن ادارات و حضور نیافتن‌شان در دفتر کار از زمان شیوع کرونا نیز برنامه زمان‌بندی داوری آثار را با اختلال مواجه کرد و سبب شد که داوری‌ بخشی از آثار تا اواخر اردیبهشت نیز طول بکشد.

 قربانی در آن مصاحبه تأخیر در ساخت تندیس‌های برگزیدگان جشنواره به دلیل تعطیلی همه فعالیت‌ها در اسفند ۱۳۹۸ را نیز عامل دیگری در فراهم نبودن مقدمات برگزاری اختتامیه این جشنواره عنوان کرده بود. اما پس از برگزاری اختتامیه با توجه به برخی شواهد، در مورد همین نکات ابهاماتی به وجود آمد که با وجود مطرح شدن در برخی گروه‌ها و کانال‌های اختصاصی فعالان رسانه‌ای مازندران، تا کنون بی‌پاسخ ماند.

داوران ناشناس

یکی از اصول همه جشنواره‌ها معرفی هیأت داوران است. در عمده جشنواره‌های فرهنگی و هنری نام داوران پیش از برگزاری بخش نهایی اعلام می‌شود تا شرکت‌کنندگان ترکیب هیأت داوران را بشناسند. ضمن این که معمولا در مراسم اختتامیه یکی از اعضای هیأت داوران به عنوان نماینده حضور می‌یابد و بیانیه را می‌خواند. اتفاقی که سال ۱۳۹۵ در اختتامیه جشنواره مطبوعات مازندران که به میزبانی آمل برگزار شده بود افتاد. در دوره چهارم نیز بیانیه هیأت داوران با ذکر نام همه داوران منتشر شده بود. اما در مورد هشتمین جشنواره مطبوعات، خبرگزاری‌ها و پایگاه‌های خبری مازندران نام داوران جشنواره اعلام نشده و شرکت‌کنندگان در جشنواره هنوز نمی‌دانند آثارشان زیر نگاه کدام فعالان و پیشکسوت‌های رسانه‌ای داوری و رصد شده است.

 حتی بر خلاف روال مرسوم که معمولا نام داوران در پایان بیانیه هیأت داوران ثبت و هنگام قرائت بیانیه خوانده می‌شود، در بیانیه هیأت داوران این دوره از جشنواره نیز نامی از داوران دیده و خوانده نشد و فقط بیانیه‌ای در مراسم اختتامیه توسط «حسین قربانی» یکی از اعضای هیأت مدیره خانه مطبوعات مازندران قرائت شد.

آثار برگزیده

انتشار مجموعه آثار برگزیده در جشنواره‌های فرهنگی یا رسانه‌ای یکی از اقداماتی است که هم به منظور آشنایی سایر فعالان رسانه‌ای با این آثار برتر و هم با هدف ارزیابی کلی آثار و شفاف‌سازی انجام می‌شود.

در دوره‌های اخیر بارها از سوی اصحاب رسانه درخواست شد که کتاب آثار برتر جشنواره منتشر شود و در پاسخ به این درخواست نیز وعده انتشار داده شد. اما هرگز محقق نشد. نتیجه این روند وجود نداشتن آرشیوی از آثار برتر دوره‌های گذشته برای ارزیابی کلی جشنواره‌ها در مازندران است.

فقط در دوره هفتم جشنواره مطبوعات مازندران، مجموعه آثار برگزیده جشنواره به صورت تصاویر اسکن شده و فایل‌های pdf جداگانه و مجزا از هم منتشر شد. «علی یوسفی» مدیرعامل وقت خانه مطبوعات مازندران پس از معرفی برگزیدگان اعلام کرده بود «انتشار کتاب جشنواره مطبوعات در دستور کار قرار دارد که بعد از مراحل اداری و فنی آن، چاپ و توزیع می‌شود.» اما نه کتابی از آن دوره منتشر شد و نه در این دوره از جشنواره تا کنون آثار برگزیده به طور کامل در اختیار برگزیدگان قرار گرفته است.

سبقت برگزیدگان از رتبه‌ها

پس از برگزاری اختتامیه تعدادی از اصحاب رسانه استان خواستار انتشار فهرست اصلی برگزیدگان که به امضای همه داوران جشنواره رسیده باشد شدند. اما تا کنون به این درخواست نیز هیچ پاسخی داده نشد. این درخواست زمانی مطرح شد که تعداد برگزیدگان جشنواره از تعداد مجموع رتبه‌های تمام بخش‌ها بیشتر اعلام شد.

نکته حائز اهمیت و کمی تعجب‌آور در این زمینه، تعدد رتبه‌های مشترک در هشتمین دوره این جشنواره است. به طوری که علاوه بر رتبه‌های سوم مشترک و دوم مشترک، در سه بخش رتبه اول مشترک نیز ثبت شد که اتفاقی عجیب در جشنواره‌های فرهنگی و به ویژه جشنواره‌های مطبوعاتی محسوب می‌شود. به عبارتی دیگر هشتمین جشنواره مطبوعات مازندران از نظر تعداد رتبه‌های مشترک احتمالا رکورد دوره‌های گذشته این جشنواره را شکسته است.

هشتمین جشنواره مطبوعات مازندران ۱۳ بخش داشت که با احتساب ۳ رتبه برای هر بخش، در حالت عادی ۳۹ رتبه را می‌شد متصور شد. اما در بخش خبر هیچ اثری حائز رتبه نشد. در بخش تیتر و مقاله مطبوعاتی هم اثری رتبه اول را کسب نکرد و برای بخش‌های کاریکاتور و طنز اجتماعی اثری به عنوان رتبه سوم معرفی نشد. به این صورت با خالی ماندن بخش خبر تعداد رتبه‌ها به ۳۶ رتبه رسید و با توجه به خالی ماندن رتبه‌های اول بخش تیتر و سوم دو بخش کاریکاتور و طنز اجتماعی، در مجموع تعداد رتبه‌های جشنواره به ۳۳ رتبه رسید. اما ۵۰ اثر در جشنواره به عنوان اثر برگزیده معرفی شد که شامل ۱۴ اثر برای رتبه‌ اول، ۱۶ اثر برای رتبه دوم و ۲۰ اثر برای رتبه سوم جشنواره می‌شود.

رتبه‌های مشترک

 از ۱۳ بخش، برای ۱۰ بخش رتبه نخست انتخاب شد و ۱۴ اثر حائز رتبه نخست جشنواره شدند. یعنی تعداد آثار حائز رتبه نخست در این جشنواره، با وجود خالی ماندن رتبه نخست ۳ بخش خبر، تیتر و مقاله، از تعداد بخش‌های جشنواره بیشتر بود. به عبارت دیگر ۱۴ اثر برتر برای ۱۰ بخش. در اتفاقی کم‌سابقه، چهار بخش «کاریکاتور»، «طنز اجتماعی»، «یادداشت و سرمقاله» و «شعار سال» هر کدام دو رتبه نخست داشتند.

به جز بخش خبر که هیچ برگزیده‌ای نداشت، در ۱۲ بخش دیگر جشنواره برگزیده دوم معرفی شد که در مجموع ۱۶ اثر برای ۱۲ بخش حائز رتبه دوم شدند. بخش‌های مصاحبه، عکس، ویژه سردار سلیمانی و شعار سال برگزیده دوم مشترک داشتند.

اما بیشترین تعداد جوایز در رتبه‌های سوم جشنواره توزیع شد. در حالی که داوران جشنواره اثری را شایسته کسب رتبه سوم در بخش‌های خبر، کاریکاتور و طنز اجتماعی ندانستند، اما ۲۰ اثر برای ۱۰ بخش باقیمانده حائز رتبه سوم شدند. حتی در دو بخش سه اثر در کنار هم رتبه سوم مشترک را کسب کردند. بخش «یادداشت و سرمقاله» و بخش «مصاحبه» هر کدام ۳ رتبه مشترک سوم داشتند. برای هر کدام از بخش‌های سوژه خبری، صفحه‌آرایی، تیتر، عکس و ویژه سردار سلیمانی هم ۲ رتبه سوم مشترک معرفی شد.

در مجموع طی این دوره از جشنواره ۱۵ رتبه اول، دوم و سوم به طور مشترک برگزیده داشتند و ۳۲ اثر در این ۱۵ رتبه، برگزیده معرفی شدند.

یکی از مسائل قابل توجه درباره رتبه‌های مشترک، فاصله کیفی برخی آثار برتر مشترک است. کیفیت بعضی از آثار برتر مشترک تفاوت زیادی با هم دارند و این تفاوت این پرسش را مطرح می‌کند که چگونه ممکن است یک داور دو اثر با فاصله زیاد از نظر کیفیت را در یک رتبه قرار دهد؟

تندیس‌ها

درباره تندیس‌های جشنواره هشتم مطوبعات مازندران نیز ابهاماتی وجود دارد. نخستین انتقاد مطرح شده به برگزارکنندگان جشنواره درباره تندیس‌های آن، بدون نام بودن تندیس‌هاست که اعتبار مالکیتی تندیس را برای دریافت‌کنندگان زیر سوال می‌برد. تندیس‌های هشتمین جشنواره‌ مطبوعات مازندران در این دوره نیز مانند برخی دوره‌های دیگر بدون نام اهدا شدند. در حالی که فرصت کافی برای ثبت کردن یا الصاق نام برگزیدگان هر بخش روی تندیس‌ها وجود داشت، اما باز هم به آن توجهی نشد تا تندیس‌ها بدون نام توزیع و اهدا شوند.

نکته دیگر تاریخ ثبت شده برگزاری اختتامیه روی تندیس‌هاست که اسفند ۱۳۹۸ را نشان می‌دهد. در حالی که دبیر این جشنواره هفتم خرداد به خبرنگار ایرنا گفته بود تندیس‌ها اوایل اردیبهشت آماده شد، تاریخ ثبت شده روی تندیس‌ها نشان می‌دهد که به احتمال زیاد بهمن ماه آماده شده بود و با این حساب احتمالا فهرست برگزیدگان نیز باید از سوی داوران در اختیار مجریان جشنواره قرار گرفته بود. چرا که تدارکات برگزاری جشنواره در اسفند ماه انجام شده بود و در صورت عادی بودن شرایط، اختتامیه قطعا باید برگزار می‌شد.

سه رنگ برای دو رتبه

با تصمیم برگزارکنندگان هشتمین جشنواره مطبوعات مازندران، امسال به افرادی که رتبه سوم را کسب کردند تندیسی اهدا نشد. در دو دوره گذشته هم فقط به افرادی که رتبه نخست را کسب کردند تندیس اهدا شده بود که این اقدام مورد انتقاد برخی از اصحاب رسانه قرار گرفت. اما نکته قابل توجه این که امسال برای هر سه رتبه تندیس‌هایی با رنگ‌های مستقل طراحی و تولید شد و در روز اختتامیه فقط به رتبه‌های اول و دوم تندیس تعلق گرفت. این تصمیم در حالی اتخاذ شد که تندیس‌های برنزی نیز در بین تندیس‌های جشنواره وجود دارد.

تندیس‌ها با سه رنگ طلایی، نقره‌ای و برنزی طراحی شدند. یعنی ابتدا قرار بود تا به همه برگزیدگان تندیسی با رنگ مرتبط هر رتبه اهدا شود. اما به نظر می‌رسد رتبه‌های مشترک قابل تأمل که در این دوره از جشنواره به وفور دیده می‌شود، سبب شد تندیس به اندازه کافی موجود نباشد و تصمیم گرفته شود به برگزیدگان رتبه سوم تندیسی تعلق نگیرد.

نکته دیگر توزیع نشدن تندیس بر اساس رتبه‌هاست. برخی افراد حائز رتبه نخست تندیس نقره‌ای دریافت کردند و به بعضی از برگزیدگان رتبه دوم تندیس طلایی داده شد. تندیس برنزی هم بین هر دو رتبه توزیع شد.

وجود سه رنگ از تندیس این پرسش‌ها را ایجاد می‌کند که آیا تندیس‌ها پیش از اعلام رأی نهایی داوران تهیه شدند؟ آیا پس از تهیه‌ی تندیس‌ها بر تعداد برگزیدگان جشنواره افزوده شد؟ اگر قرار بود به نفرات سوم جشنواره تندیس اهدا نشود، چرا تندیس‌هایی با رنگ برنزی طراحی و تهیه شد؟

از نظر بسیاری از اصحاب رسانه مازندران، پرونده هشتمین جشنواره مطبوعات این استان هنوز بسته نشده و تا زمانی که به ابهامات موجود در این زمینه پاسخ داده نشود، کماکان باز خواهد ماند. با توجه به این که در دوره‌های گذشته نیز ابهامات متعددی وجود داشت و حتی تخلفات آشکاری اثبات و محرز شد، نگاه کنونی به جشنواره‌های مطبوعات در مازندران از سوی بسیاری از اهالی رسانه این استان چندان اعتمادآمیز نیست و در صورتی که پاسخ روشنی به این پرسش‌ها داده شود، شاید بخشی از اعتماد از دست رفته به فعالان رسانه‌ای برگردد. همه ابهامات مطرح شده به اضافه حضور نیافتن اعضای هیأت رئیسه خانه مطبوعات مازندران در مراسم اختتامیه در حال حاضر مهم‌ترین رویداد رسانه‌ای مازندران را زیر سوال برده است.