بازار نشری که به کرونا آلوده شد

«چندسالی می شود که همه چیز به طور عجیبی دست به دست هم داده اند تا حال و هوای صنعت نشر خوب نباشد، از تورم و گرانی و زمین و زمان گرفته تا دلالی و قاچاق و گران فروشی؛ آخری آن هم کروناست، در واقع می شود، گفت کرونا ضربه آخر را به کتاب و کتاب خوانی در کشور وارد کرد و حالا شمارش معکوس وضعیت بحرانی آغاز شده است.

در این آشفته بازار نظرات کارشناسی و غیرکارشناسی و جولان بیماری آنچه بین اهالی نشر مشترک است ضررهای مالی ناشی از بیماری کووید ۱۹ و تعطیلی اجباری و برگزارنشدن نمایشگاهی است که به نظر تعداد بی شماری از ناشران باید برگزار شود.

همچنین این ناشران دست یاری به سوی وزارت ارشاد و دولت دراز کرده اند تا نهادهای دولتی با وام های مدت دار و کم بازده و خرید کتاب و سایر تسهیلات به داد بازار کتاب برسند برگزاری و توسعه نمایشگاه های استانی و برگزاری و استمرار طرح های فصلی کتاب با قدرت و بودجه بیشتر از دیگر پیشنهادهایی است که در این زمینه ارائه شده است.

با برگزار نشدن نمایشگاه کتاب ناشران با برنگشتن سرمایه و بدهی روبرو شده اند و هزینه هایی را که صرف کاغذ و مقوا و هزینه چاپ کرده اند نتوانسته اند به دست بیاوردند و بر همین اساس تمام معادلات به هم خورده است.

در پی این اتفاق وزیر فرهنگ دو ایده را به عنوان طرح جایگزین مطرح کرد: ایده اول اعطای یارانه مستقیم به ناشران و ایده بعدی برگزاری نمایشگاه به صورت مجازی است.

اگرچه ۳۲ سال از برگزاری اولین نمایشگاه کتاب می گذرد دست اندرکاران این نمایشگاه علاوه بر مشکلات سال های قبل هرساله با مشکلات جدیدی روبه رو می شوند با این اوصاف در این مقطع باید دید آیا نمایشگاه مجازی برگزار می شود؟ آیا زیرساخت چنین نمایشگاهی آماده است؟....

اما این ها تمام ماجرا نیست، داستان بعدی داستان فضای مجازی است. از همان روزهای ابتدایی شروع بیماری و با اعمال محدودیت، بسیاری از ناشران اقدام به معرفی کتب خود از طریق فضای مجازی و فروش برخط کتاب کاغذی کردند، آنها با پویش های مطالعاتی، مسابقات، معرفی کتاب، ارسال رایگان و تخفیف های ویژه نوروز و بهار سعی کردند تا توجه مخاطبان و مردم را به کتاب جلب کنند تا شاید عدو شود سبب خیر و کتاب به سبد وارونه خانوار در این وانفسای اقتصادی برگردد و برخی نیز به جمع نرم افزارهای کتاب خوان پیوستند تا شاید بتوانند با عرضه نسخه الکترونیک کتاب ضررهای مالی خود را جبران کنند.

اما برخی از ناشران تخصصی یا کتاب های نفیس همچنان نظاره‌گر ماجرا بودند چرا که این فضا را امن ندانسته و معتقد بودند با توجه به نبود قانون کپی رایت در کشور و کپی آثار در فضای مجازی ضرر هنگفتی نصیب شان می شود، همچنین به سبب وضعیت اقتصادی موجود این طرح در اقصی نقاط کشور جوابگو نخواهد بود زیرا لازمه این نوع فروش داشتن تلفن همراه هوشمند است که برای همگان میسر نیست...

لغو نشر و تولید کتاب، محدود شدن در چرخه توزیع و عرضه و برپانشدن نمایشگاه کتاب در کنار بحران هایی همچون گرانی و کمبود کاغذ در سال گذشته که ناشران با آن دست و پنجه نرم کردند، این صنعت را در وضعیت مبهمی قرار داده است به نظر می‌رسد اگر اوضاع به همین منوال ادامه پیدا کند و برای برون رفت از آن برنامه‌ریزی و تمهیداتی اندیشیده نشود نشر با خطرات بسیاری مواجه می‌شود.»

این متن بخشی از یادداشت مهدیس میرزایی اعتمادی است که با عنوان «بازار نشری که به کرونا آلوده شد» در شماره ۴۲ و ۴۳ ماهنامه «شیرازه کتاب» از سوی مجمع ناشران انقلاب اسلامی در ۱۶۴ صفحه به سردبیری محمدمهدی شیخ‌صراف منتشر شده است.

سرمقالۀ این شماره که آن را مهدی سلیمانی با عنوان «متن به مثابۀ فرزند» نوشته است، به شباهت مادربودن و نویسنده بودن می‌پردازد، از دلواپسی‌های دنیای نویسندگان می‌گوید و هر اثر را همچون فرزندی برای یک نویسنده تلقی می‌کند.

در بخش خانوادۀ نشر، گزارشی از اهدای کتاب به کتابخانۀ تفکر در قالب پویش #آباد_بمان_ایران ارائه شده است و علاوه بر این، گفت‌وگوهایی دربارۀ وضعیت صنعت نشر در ایام شیوع ویروس کرونا، با مدیران برخی نشرها همچون احیاء کتاب، امیرکبیر، قدیانی، به‌نشر، ساقی، کتابستان معرفت، طلایی و... منتشر شده است.

پروندۀ ویژه این شماره با عنوان «قلم‌های سرسبز، قدم‌های استوار»، به سراغ برخی از بانوان نویسنده و جوان رفته و گفت‌وگوهایی صمیمی را با موضوع نویسندگی و تجربه‌های آن‌ها منتشر کرده است. در این بخش که با تلاش فاطمه سلیمانی ازندریانی همراه بود، علاوه بر گفت‌وگو با این بانوان، به معرفی آثار فاطمه بهبودی، مریم راهی، سعیده شفیعی، سارا عرفانی، زینب عرفانیان، فائضه غفارحدادی، زهرا کاردانی، فاطمه مسعودی، سیده عذرا موسوی، زینب مولایی، فاطمه نفری، الهه آخرتی و فاطمه دانشور جلیل پرداخته شد.

«شیرازۀ کتاب» در این بخش میزبان وجیهه سامانی، منیژه آرمین و راضیه تجار نیز بوده است.

 نویسندگان کافه شیرازه این شماره از نشریه، برخی از بانوان معرفی‌شده در پروندۀ ویژه هستند که با عنوان «در پیچ و خم نویسندگی»، از زوایای گوناگون این موضوع را بررسی کرده‌اند.

در بخش طعم کتاب علاوه بر «نکته‌هایی برای نوشتن ۴»، ضمن گفت‌وگویی با نویسندۀ رمان «گرامافون»، چند یادداشت‌ دربارۀ کتاب‌های «از افغانستان تا لندنستان»، «گرامافون»، «صد روسی» و «باغ طوطی» گردآوری شده است.

به طور کلی در این شماره می‌خوانیم: پویشی برای احیای «تفکر»، بازار نشری که به کرونا آلوده شد، فرصتی که از دست رفت، نمایشگاه مجازی و ابهامات زیرساختی ، ورشکستگی فرهنگی در پیش است، هزینه‌های نمایشگاه را به صنعت نشر بدهیم، حرکت به سمت روش‌های مدرن، اعتبارات با ضرر ناشران توازن ندارد، با نمایشگاه مجازی مخالفیم، کتابفروشی، درگاه نمایشگاه مجازی، توقف کتاب در گمرک‌ها،هیولایی نحیف، خط اخبار ، تقدیر یا کائنات؟، خلا حلاجی پیش از انتشار، من در داستان‌نویسی شاعرم، مواجهه با حجم زیاد کلمات، روشن کردن چراغ‌های یک بزرگراه، خانواده را انتخاب می‌کنم، روزی که ننوشتن سخت‌تر از نوشتن باشد، قطار زندگی را اشتباه سوار شده بودم، برای نوشتن سحرخیز شدم، به ندای درونم گوش دادم، تعادل زندگی و نویسندگی، دست خالی نمی‌شود به دیدار رهبر رفت، ایده‌یابی ذهن پر می‌خواهد، التهاب در کوچه‌های شام، نهال نویسندگی دیر ثمر می دهد، زنان در نگارش جدی هستند، فقط حسن، دست‌ها و دست نوشته‌ها، دفاع از نرزهای صفحه شطرنج!، برای اینکه تنها نباشیم، اتحادیه واکسی‌های کنار خیابان، با احترام تقدیم به شما، چرا می‌نویسم؟، فرار از حس تکراری بودن، اشراف اطلاعاتی یک نویسنده، کلاف سر در گم مجاهدت و تروریسم، هوش سیاه، سربلند در امتحان اول، از صدای سخن عشق ندیدم خوش‌تر، جنگی چنین میانه میدان، چالش نزدیک با ایدئولوژی داعشی، شاهدی در نخلستان، بسته پیشنهادی اردیبهشت و خرداد.

نسخۀ چاپی یا الکترونیکی این شماره از نشریه نیز در دسترس است.