«مصطفی الکاظمی» عالیرتبه‌ترین مقام اجرائی عراق یک روز پس از بازگشت وزیر امور خارجه کشورمان از بغداد، وارد تهران شد. تحلیلگران چهارمین سفر «محمد جواد ظریف» به عراق را پیش زمینه‌ای برای آماده سازی مقدمات سفر نخست وزیر این کشور به تهران ارزیابی کردند. براساس خبرها ابتدا قرار بود نخست وزیر کشور همسایه در یک سفر دوره‌ای در منطقه ابتدا به عربستان سفر کند اما سفر این مقام عراقی به ریاض به تعویق افتاد. گویا به دلیل شرایط ویژه در عربستان و وخامت حال «ملک سلمان» پادشاه سعودی، سفر نخست وزیر عراق به ریاض انجام نمی‌پذیرد و همه گمانه‌زنی‌ها در زمینه انتقال پیام ریاض به تهران غلط از آب در آمد. در واقع نخست وزیر این کشور نخستین سفر خارجی خود را به تهران انجام می‌دهد.
دفتر نخست وزیری عراق از مدت‌ها قبل اعلام کرده بود که الکاظمی در فرایند دیدارهای دیپلماتیک خود ابتدا به عربستان می‌رود و سپس به ایران خواهد آمد. بسیاری از رسانه‌ها به ویژه تحلیلگران کشورهای غربی استدلال می‌کردند که هدف وی از این سفر احیای مباحث مربوط به میانجیگری بغداد در کاهش تنش میان تهران و ریاض است. از این رو بسیاری از کارشناسان مدعی شدند وزیر امور خارجه کشورمان در این سفر حامل پیامی از سوی تهران برای ریاض است تا الکاظمی آن را انتقال دهد. موضوع دیگری که به گمانه‌زنی در مورد تحرکات دیپلماتیک الکاظمی دامن زد این بود که وی قرار است در آینده نزدیک به واشنگتن هم سفر کند و با مقام‌های آمریکا هم در این زمینه گفت وگو داشته باشد.
سفری برای تحکیم مناسبات دوجانبه
از محتوای و برنامه سفر ظریف به عراق اینگونه بر می‌آید که بحث ارسال پیام از سوی ایران به سوی عربستان مطرح نبود یا حداقل اولویت رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان نبوده است. سفر ظریف به عراق با دیدارهای پرشمار با مقام‌های ارشد این کشور همچون رئیس جمهوری و نخست وزیر در کنار چهره‌های سیاسی برجسته این کشور همراه بود و همین امر نشان داد که مهمترین هدفی که در این سفر دنبال شد تحکیم روابط دوجانبه و نمایش پویایی دستگاه دیپلماسی با تمرکز بر همسایگان نزدیک در راستای تحکیم همکاری و امنیت منطقه‌ای بود.
وزیر امور خارجه کشورمان در ابتدای سفر در گفت وگو با ایرنا با اشاره به نقش مهم عراق در ترتیبات امنیت خلیج فارس بر علاقه‌مندی جمهوری اسلامی ایران به تقویت همکاری‌های منطقه‌ای تاکید کرد.
ظریف در نشست خبری با همتای عراقی خود علاوه بر تاکید بر همکاری دو کشور در زمینه مقابله با تروریسم، از تقویت تعاملات اقتصادی دو کشور در حوزه انرژی و روابط تجاری سخن گفت. «فؤاد حسین» وزیر امور خارجه عراق هم بر احیای دوباره روابط تجاری که به علت بیماری کرونا دچار اختلال شد، تصریح کرد.
در دیدار وزیر امور خارجه کشورمان با مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق، توسعه روابط دوجانبه و پیگیری توافقات سفر «حسن روحانی» به عراق در اسفند ۱۳۹۷ مورد بحث قرار گرفت. ظریف در دیدار با «برهم صالح» رئیس جمهوری کشور همسایه نیز راه‌های تعمیق روابط و مسائل منطقه و جهان را مورد بررسی قرار داد.
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی همچنین در سفر به بغداد با «هادی العامری» رئیس گروه الفتح بزرگترین فراکسیون در پارلمان عراق و «سید عمار حکیم» رهبر جریان حکمت ملی عراق نیز دیدار کرد و عمده مباحث مطرح شده در این دیدارها حول محور توسعه مناسبات دوکشور، ثبات و امنیت در عراق و نگاه مثبت به رویکرد دولت عراق در ارتقای روابط با همسایگان بود. موضوعات مورد بحث در دیدار ظریف با «محمد الحلبوسی» رییس پارلمان عراق نیز تحولات منطقه و جهان در کنار توسعه مناسبات دوطرف در حوزه‌های اقتصادی، تجاری، انرژی و فرهنگی و بحث حضور نیروهای خارجی در عراق بود.
ظریف علاوه بر این با «فائق الزیدان» رئیس شورای عالی قضایی عراق گفت وگو کرد و سفر آینده نخست وزیر این کشور به تهران را بهترین فرصت برای توسعه روابط دو کشور دانست. البته وزیر امور خارجه کشورمان پس از بغداد به اربیل مرکز اقلیم کردستان عراق رفت و با «نیچروان بارزانی» رئیس اقلیم دیدار داشت که مهمترین محور آن توسعه روابط اقتصادی بود.
به طور قطع هماهنگی مقدمات سفر نخست وزیر عراق به تهران یکی از محورهای مهم در سفر ظریف به بغداد بود. همانگونه که در عمده دیدارهای وزیر امور خارجه کشورمان با مقام‌های سیاسی و غیرسیاسی مطرح شد تحکیم روابط تهران-بغداد به ویژه در حوزه مناسبات اقتصادی مورد توجه خاص قرار داشت.
روابط دو کشور در چند ماه اخیر به دلیل شیوع بیماری کرونا و وضع مقررات خاص در مرزهای دو طرف در دوره‌ایی با محدودیت‌هایی روبرو شد. اکنون با کاهش نسبی وخامت اوضاع و اجرای مقررات بهداشتی بار دیگر این مبادلات از سر گرفته می‌شود و امید است که به تدریج به سطوح قبل و حتی فراتر از آن ارتقا یابد. از سوی دیگر انجام این سفر در دوره‌ای که کشورمان هدف فشار حداکثری ایالات متحده قرار دارد و کشورهای تعامل‌کننده با تهران هم تحت فشار کاخ سفید قرار می‌گیرند، تمرکز بر ابزار دیپلماسی به ویژه در حوزه منطقه‌ای و همسایگان می‌تواند مسیری مطمئن را برای ادامه حیات تجاری و اقتصادی کشورمان ایجاد کند و از بار تحریم‌های واشنگتن بکاهد.
نظر شما