معضل اعتیاد در گناباد و چالشهای جدید آن

اعتیاد به مواد مخدر از چالشهای مهم مخاطره آمیز سلامت عمومی محسوب می‌شود که همه گروه‌های جمعیتی و سنی را تهدید می کند و زمینه‌ساز بروز بسیاری از آسیب‌ها و انحرافات اجتماعی است.
اعتیاد فقط جنبه فردی و شخصی ندارد و علاوه بر تهدید سلامت جسم و روان افراد در جنبه‌های اخلاقی، اجتماعی و اقتصادی جامعه نیز آثار زیانبار و جبران ناپذیری به جای می گذارد.

شیوع مواد مخدر صنعتی و روانگردان، تنوع و سهولت دستیابی به آنها و کاهش سن معتادان بر دامنه تبعات اعتیاد به مواد مخدر  افزوده و آسیبهای اجتماعی را افزایش داده و استان خراسان رضوی با توجه به همجواری با افغانستان به عنوان عمده‌ترین تولیدکننده مواد مخدر از قربانیان اصلی قاچاق مواد افیونی و اعتیاد به آن محسوب می شود.
در این میان شهرستان گناباد با توجه به موقعیت جغرافیایی و قرار داشتن در منطقه مرتبط با استانهای جنوبی از جمله سیستان و بلوچستان در مسیر کاروانهای قاچاق مواد مخدر قرار گرفته است.
بر اساس سند کنترل آسیبهای اجتماعی گناباد بیکاری، طلاق، کاهش روابط اجتماعی، استفاده نادرست از فضای مجازی، ناامیدی و یاس، روابط نامشروع و مهاجرت از مهمترین آسیبهای اجتماعی در این شهرستان محسوب می شود که اعتیاد بستر ساز بروز بیشتر این آسیبها به شمار می‌رود.

لزوم بومی‌سازی شیوه‌های برخورد، پیشگیری و ترک اعتیاد مواد مخدر 

رییس پلیس مبارزه با مواد مخدر گناباد در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: معضل اعتیاد به مواد مخدر یک موضوع چندوجهی است که مسائل خانوادگی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه در بروز و تشدید آن نقش موثری دارند.
سرهنگ حسین رفیعی افزود: بر این اساس اگر هر کدام از متولیان پیشگیری بدون نگاه منسجم و تنها از دیدگاه خود به مساله نگاه و عمل کنند این فعالیتها اثر مطلوب ندارد.

وی اضافه کرد: بیش از ۹۰ درصد معتادان و توزیع کنندگان مواد مخدر سابقه دار هستند و بعد از دستگیری و درمان دوباره به سمت این معضل باز می گردند و شیوه‌های برخورد، پیشگیری و ترک اعتیاد مواد مخدر در گناباد با مناطقی مانند تهران و مشهد متفاوت است و باید بومی سازی و متناسب با شیوه های هر منطقه انجام شود.

او ادامه داد: رویکرد مقابله با مواد مخدر در کشور از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۵ مبتنی بر مقابله با عرضه بود و بعد که منجر به نتیجه مطلوب در کاهش این معضل نشد مقابله با عرضه و تقاضا توام با هم مورد توجه قرار گرفتند ولی باز هم این فعالیتها اثربخشی مطلوبی نداشته و باید با فرهنگ سازی و آگاهی بخشی جامعه دغدغه عمومی نسبت به این آسیبها را افزایش داد.

کاهش سن مصرف مواد مخدر در گناباد تا ۱۲ سال

رییس اداره بهزیستی گناباد هم با هشدار نسبت به کاهش سن اعتیاد در این شهرستان گفت: تا چندی قبل حداقل سن اعتیاد ۲۰ سال بود که اکنون به ۱۲ تا ۱۳ سال کاهش یافته و مصرف مواد مخدر در بانوان هم افزایش پیدا کرده است.

علی آراسته افزود: مواد مخدر مورد مصرف در این شهرستان در گذشته بیشتر تریاک، شیره و حشیش بود ولی امروزه داروهای متفاوت از جمله انرژی زا مانند ترامادون و متادون و امثال آن مورد استفاده قرار می‌گیرد و برخی اشخاص سودجو و قاچاقچی، جوانان و نوجوانان را ترغیب به مصرف آنها می‌کنند.

رییس اداره بهزیستی گناباد گفت: جلب مشارکت مردم و بهره گیری از توان تشکلهای مردم نهاد و غیردولتی حلقه مفقوده و ظرفیت مهمی برای کاهش تبعات معضل اعتیاد در این شهرستان است.

آراسته افزود: استفاده از توان مردمی در هر بخشی اثرات خوبی به دنبال داشته است و در مقوله پیشگیری از مواد مخدر نیز باید به عنوان یک ضرورت در اولویت همه مسوولان و دست اندرکاران ذیربط قرار گیرد.

وی ادامه داد: باید با فرهنگ‌سازی دغدغه عمومی جامعه و خانواده‌ها را نسبت به آسیب‌های اعتیاد به مواد مخدر افزایش داد و شورای هماهنگی مواد مخدر گناباد از تشکلهای مردم نهاد به عنوان بازوانی برای پیشبرد اهداف و رویکردهای خود بهره بگیرد.

رییس اداره بهزیستی گناباد گفت: اقدامات مختلفی که دستگاههای اجرایی و ارگانهای ذیربط در زمینه درمان، پیشگیری و آموزش آسیبهای مواد مخدر انجام می‌دهند برای افزایش اثربخشی مطلوب نیازمند وحدت رویه بیشتر و پرهیز از موازی کاری است.

آراسته افزود: این اداره دوره‌های آموزشی در زمینه آسیب‌ها و راه‌های پیشگیری از اعتیاد مواد مخدر برای جامعه هدف در پایگاه‌های سلامت اجتماعی برگزار می‌کند ولی کمبود اعتبار موجب کندی اجرای طرح‌ها شده است.

او ادامه داد: معتادان درمان یافته به شدت نیازمند حمایت‌های اجتماعی هستند و اگر فردی که مدتی دچار اعتیاد بوده و در جامعه بین خانواده و آشنایان انگشت نما شده بعد از بهبودی مورد حمایت قرار نگیرد به آسیبهایی به مراتب بدتر از اعتیاد نخست مواجه می‌شود.

وی اضافه کرد: این مساله که عنوان می شود معتاد بیمار است دیدگاه اشتباهی است چون موجب می شود معتاد انگیزه کافی برای ترک اعتیاد نداشته باشد و برخی موارد معتادان با مراجعه به مراکز ترک اعتیاد عنوان می کنند که من بیمارم و برای مداوا مراجعه کردم و اگر دوباره گرفتار اعتیاد شوند بر این باورند که ابتلای دوباره یک فرد به بیماری طبیعی است.
رییس اداره بهزیستی گناباد گفت: اگر به معتاد به عنوان یک فرد مجرم نگریسته شود خود و خانواده اش همه تلاش برای ترک اعتیاد به کار می گیرند.

آراسته یکی از دلایل افزایش تعداد مراجعان به کمپ‌ها و مراکز ترک اعتیاد در گناباد را علاوه بر شرایط این شهرستان وجود مراجعانی از شهرهای همجوار به دلیل استاندارد بودن و وضعیت مطلوب این مراکز در گناباد برشمرد.

وی ادامه داد: هزار و ۵۵ نفر طی یک سال گذشته به کمپ‌ها و مراکز ترک اعتیاد گناباد مراجعه کرده اند و ۱۷ میلیارد ریال تسهیلات اشتغالزایی به ۴۶ نفر از معتادان بهبود یافته پرداخت شده است.

رییس اداره بهزیستی گناباد گفت: به دلیل مسائلی مانند نبود تعریف منسجم از اعتیاد و نوع و سن مصرف و تعداد افرادی که به صورت تفننی نسبت به استعمال مواد مخدر اقدام می‌کنند نمی‌توان آمار مشخصی از معتادان این شهرستان ارایه داد.

آراسته افزود: برای ایجاد وحدت رویه و افزایش هم افزایی به منظور کاهش آسیبهای اجتماعی از یک سال قبل کمیته های تخصصی در فرمانداری گناباد تشکیل شده است و فعالیتهای پیشگیرانه در این زمینه با محوریت فرمانداری و بهزیستی انجام می شود و با همین رویکرد پایگاه سلامت اجتماعی برای ایجاد بستر نقش آفرینی بیشتر خیران و تشکلهای مردم نهاد در گناباد شکل گرفته است.
وی ادامه داد: برخی معتادان افراد نخبه ای هم هستند که به دلیل اعتیاد با مشکلات و آسیبهایی مواجه شده اند و نیازمند توجه هستند و باید با افزایش نظارت بعد از ترک اعتیاد و پرداخت تسهیلات، بستر اشتغال و بازگشت دوباره آنان به کانون خانواده فراهم شود ولی هم اکنون در مقوله بعد از درمان اعتیاد با مشکلات بسیاری مواجه هستیم.

رویکرد تبدیل معتاد پرخطر به معتاد کم خطر
معاون دانشگاه علوم پزشکی گناباد هم به خبرنگار ایرنا گفت: باید علتهای اعتیاد افراد به مواد مخدر شناسایی و رفع شوند و تا زمانی که آن علتها وجود داشته باشند فرد معتاد بعد از درمان دوباره به سمت اعتیاد باز می گردد.

دکتز ایرج مرادی افزود: باید آسیب اجتماعی اعتیاد به یک دغدغه مهم در جامعه و بین خانواده‌ها تبدیل شده و با فرهنگ سازی و آگاهی بخشی، مردم و به خصوص نوجوانان و جوانان را با آسیبهای آن آشنا کرد.
وی ادامه داد: هم اکنون برخی سیاستها به سمتی سوق یافته که اگر نمی توان معتاد پر خطر را به طور کامل درمان کرد باید وی را به معتاد کم خطری تبدیل تا به کانون خانواده بازگردد و خانواده اش با مشکلات اقتصادی مواجه نباشند.
او تصریح کرد: اگر راننده کامیونی معتاد پر خطر باشد آسیبهای بسیاری را به جامعه وارد می کند ولی اگر به معتاد کم خطری تبدیل شود می تواند فعالیت داشته باشد و به خانواده‌اش رسیدگی کند.

محمد رضا طحان دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر فرمانداری گناباد نیز گفت: اعتیاد به عنوان یک آسیب اجتماعی در کنار بیکاری و فقر به بدنه جامعه آسیب می زند و هماهنگی بیشتر بین فعالان برای پیشگیری از آن ضروری است.

محمد رضا طحان افزود: شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر گناباد تلاش می کند با ایجاد وحدت رویه و تعامل دو سویه به درک واحدی از تبعات اعتیاد دست یابد ولی تحقق این امر جز با همکاری بیشتر دستگاههای اجرایی ذیربط محقق نمی شود.

تولید مواد مخدر در داخل شهرستان گناباد
فرمانده انتظامی گناباد هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: همجواری ایران با افغانستان به عنوان بزرگترین تولیدکننده مواد مخدر و قرار داشتن گناباد در مسیر ترانزیت این مواد آسیبهای ناشی از مصرف مواد افیونی را در این شهرستان افزایش داده است.
سرهنگ قربانعلی قربانی افزود:اعتیاد سرمنشاء آسیبهای اجتماعی مانند طلاق و اختلافات خانوادگی، سرقت و دیگر جرائم است و مهمترین اقدام برای کاهش این آسیبها فعالیتهای فرهنگی، افزایش هم افزایی و حساسیت عمومی جامعه، خانواده ها و مسوولان نسبت به تبعات مصرف مواد افیونی است.
وی ادامه داد: اقدامات پراکنده دستگاههای اجرایی و ارگانهای ذیربط برای مبارزه با معضل اعتیاد به تنهایی جوابگو نیست لذا باید این فعالیتها با تعامل به صورت منسجم و مبتنی بر آسیب شناسی دقیق انجام شود و شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر نقش مهمی در این زمینه بر عهده دارد.
فرمانده انتظامی گناباد گفت: افزایش مصرف مواد مخدر صنعتی و روانگردان، کاهش سن اعتیاد و گسترش این معضل در بین بانوان نیز از معضلات محسوب می شوند و سن معتادان در گناباد ۱۳ تا ۶۵ سال است.

قربانی افزود: الگو و شیوه‌های مصرف مواد مخدر نسبت به گذشته تغییر کرده است، اگر در گذشته بیشتر اعتیاد منحصر به تریاک و شیره تریاک بود هم اکنون تنوع مواد مخدر صنعتی، روانگردان، توهم زا و افزایش توزیع و اعتیاد آنها به دلیل آسانی تهیه و ترکیب مواد شیمیایی در کنار کاهش سن اعتیاد به ۱۳ سالگی به یک آسیب مهم تبدیل شده است.
وی ادامه داد: اگر در گذشته گناباد به دلیل موقعیت جغرافیایی خود محل ترانزیت و حمل مواد مخدر از استانهای جنوبی به مرکز خراسان رضوی بود امروز مواد مخدر صنعتی به صورت زیرزمینی در داخل این شهرستان و برخی شهرستانهای همجوار تهیه و به گناباد انتقال می‌یابد.
فرمانده انتظامی گناباد گفت: اگر همه دور تا دور شهر را دیوار و حصار بکشیم که ماده مخدر وارد نشود به نتیجه مطلوب نمی رسیم چون مواد صنعتی به صورت زیرزمینی و با فرمولهایی راحت تهیه می شوند و ذائقه جوانها نسبت به این مواد تغییر یافته و بیشتر به سمت مواد با مصرف راحت و لذت لحظه ای ناشی از آن سوق یافته است.
قربانی افزود: مصرف مواد مخدر در بین بانوان و حتی افراد تحصیل کرده نیز افزایش یافته و دانشجویان و دانش آموزان هم از آسیبهای آن در امان نمانده اند و باید با آگاهی بخشی نسبت به مواد مخدر صنعتی و روانگردان و تبعات آن از آسیبهای این معضل جلوگیری کرد.

مرکز شهرستان ۹۰ هزار نفری گناباد در فاصله ۲۸۷ کیلومتری جنوب مشهد واقع است.