دفاتر تسهیلگری دریچه‌ای به سوی مهاجرت معکوس  

به گزارش ایرنا، شاید بسیاری از ما هنگامی که از محله های حاشیه ای شهرمان کرمان رد می شدیم با قشری از مردم برخورد می کردیم که نبود و کمبود امکانات و تسهیلات و اشتغال به خوبی در آن ها پیدا بود و امروز خوشبختانه دفاتری با برنامه های مدون و کارشناسی شده در محله های حاشیه و بافت فرسوده و تاریخی شهر تاسیس شده اند که در یک دوره پنج ساله به اجرای برنامه هاشان در این محله ها می پردازند.

یا حمایت و همراهی دولت ۱۰ دفتر تسهیلگری در کرمان از جمله مناطق الله آباد، بنی هاشم، سرآسیاب، شرف آباد، صیاد شیرازی، شهرک صنعتی ، بافت تاریخی، قلعه محمود، پامنار،میدان قلعه و رجایی دایر شده و بطور جد در حال فعالیت هستند.

کارشناسان در این دفاتر با داشتن ارتباط نزدیک با مردم محله کارها، مسائل و مشکلات آن ها را در همه زمینه‌ها بررسی و حل می کنند و با نگاه و راهکاری نوین ساکنان این محلات را یاری و سعی در توانمندسازی آنها دارند.

پذیرش آسیب ها یکی از کارهای دولت تدبیر و امید 

زهرا موسی پور فعال اجتماعی در استان کرمان در ارتباط با دفاتر تسهیلگری گفت: عکس العمل ما گاهی در برخورد با آسیب ها انکار و گاهی پذیرش است؛ وقتی انکار می کنیم به دنبال رفع آن هم نیستیم و در این راستا پذیرش آسیب‌ها یکی از کارهای دولت تدبیر و امید بوده که در جای خود قابل ستایش است.

مدیرکل سابق  امور اجتماعی استانداری کرمان افزود: در ابتدای پیشنهاد این طرح، یک گزارش کامل از آسیب ها توسط وزارت کشور تهیه و تقدیم رهبر معظم انقلاب اسلامی شد و پس از آن بیش از هفت جلسه با مسئولان رده بالا و سران قوا برگزار کرد تا راهکاری برای حل این مشکل پیدا شود. 

موسی پور یکی از آسیب‌های شناسایی شده را حاشیه نشینی خواند و تاکید کرد: قبل از اینکه ما به دنبال مبارزه با حاشیه نشینی باشیم باید به دنبال علت آن باشیم نه اینکه تنها با معلول ها مبارزه کنیم.

وی از جمله مهم ترین دلایل این آسیب را نابرابری دسترسی به فرصت ها، محرومیت روستاها و شهرهای میانی، نبود فرصت آموزشی و بهداشتی و خشکسالی عنوان کرد و گفت: این آسیب‌ها باعث شده تا عده‌ای به سمت کلان‌شهرها کشیده شوند.

موسی پور نداشتن توان مالی خرید مسکن در مرکز شهر را یکی از دلایل به وجود آمدن حاشیه های ناامن نام برد و افزود: افراد زیادی از روستاها و شهرهای متفاوت بدون آنکه با هم قرابتی داشته باشند در سکونتگاه‌های غیر رسمی در همسایگی هم زندگی می‌کنند که این افراد در دام زمین خواران افتاده و این تصرف غیرمجاز مقدمه‌ای بر انشعابات غیر مجاز و دیگر جرایم می‌شود که معتقدم در این زمینه بیشترین تقصیر متوجه سیاسیون و زمین خواران است تا حاشیه‌نشینان.

وی در ادامه با اشاره به طرح نجات بیان داشت: طرح نجات قبل از شروع به کار دفاتر تسهیلگری برای مردم کرمان بوده است که هدفی مشابه با این دفاتر داشته است؛ طی یک مدت ظرفیت محلی را توسعه دادیم و ۲ بار هم از سوی سازمان امور اجتماعی کشور مورد تقدیر قرار گرفتیم.

موسی پور تاکید کرد: نگاه ما به محلات در دفاتر تسهیلگری تنها نگاه کالبدی نیست و بلکه عمقی است و مسائل را از جنبه های اقتصادی، اجتماعی، روان شناسی و همچنین کالبدی بررسی می کنیم.

وی با ابراز امیدواری از موفقیت در حوزه ظرفیت سازی محلی توسط دفاتر تسهیلگری گفت: افراد زیادی از ساکنان حاشیه شهر در صف آموزش های فنی و حرفه ای با هدف درآمدزایی مستقل هستند.

این فعال در دفاتر تسهیلگری استان کرمان افزود: براساس آمار ارائه شده از سوی نیروی انتظامی در زمینه سرقت و خشونت کاهش چشمگیری داشته‌ایم و در دسترس بودن کارشناسان و ارائه خدمات می‌تواند دلیل موفق عمل کردن دفاتر تسهیلگری باشد.

موسی پور با اشاره به اینکه سازمان امور اجتماعی کشور بر تقویت زیر ساخت‌های فرهنگی و اجتماعی این مناطق تاکید زیادی داشته اند، گفت: ساخت و تجهیز مدارس، ایجاد خانه‌های بهداشت و فنی و حرفه ای با تجهیزات از جمله کارهای انجام شده در این راستا بوده اند.

دفاتر تسهیل‌گری ما به بلوغ رسیده‌اند

وی خاطرنشان کرد: دفاتر تسهیلگری ما به بلوغ رسیده‌اند و داده های جامع و کاملی در دسترس دارند و ارگان هایی چون شهرداری نیز در طی این مدت با احداث پارک به پیشرفت کار ما کمک کرده اند.

مدیرکل پیشین امور اجتماعی استانداری استان کرمان همچنین بیان داشت: مطابق قانون همه دستگاه‌های اجرایی باید برای کمک به این محلات مداخله موثر داشته باشند و لزوم ایجاد این دفاتر در شهرستان‌های سیرجان و رفسنجان نیز لازم به نظر می‌رسد.

وی امیدوار کردن مردم و جامعه را یک کار ارزشمند خواند و گفت: هر یک از مردم و مسئولان باید در راستای افزایش سرمایه اجتماعی با نگاهی نو مشکلات و مسائل را حل کنند که ما در دفاتر تسهیلگری ثابت کردیم می توانیم این کار را انجام دهیم.

دفاتر تسهیلگری حلقه واسط بین مردم و مدیریت شهری و دولت 

کارشناس شهرسازی دفتر تسهیلگری و توسعه محلی بنی هاشم کرمان نیز گفت : با توجه به اینکه شهر دو نوع بافت ناکارآمد اسکان غیر رسمی و بافت فرسوده دارد ، دفاتر تسهیلگری و توسعه محلی زیر نظر وزارت کشور در تلاش اند تا این بافت ها را  بسیار نظام‌مند و کارشناسی شده و طبق یک فرایند طبقه بندی شده در زمینه اقتصادی، مددکاری، شهرسازی، اجتماعی و حقوقی ارتقا دهند.

محدثه شفیعی دفاتر تسهیلگری را حلقه واسط بین مردم و مدیریت شهری و دولت عنوان کرد و گفت: ما مردم را می‌بینیم و نیاز سنجی می کنیم و پس از آن آنها را به مراجع مربوط لینک می دهیم و مشکلات را به گوش سازمان ها می‌رسانیم.

وی با اشاره به اینکه اعتماد سازی یکی از اقدامات اولیه در کار تسهیلگری است، افزود: ما به مردم این اطمینان را دادیم که در کنار آن‌ها تلاش کنیم تا مشکلاتشان حل شود و با برگزاری جلسات و ارتباط زیاد با محله ها مردم را آگاه، مطالبه گر و توانمند کنیم.

شفیعی با بیان اینکه اولین هدف ما ایجاد حس تعلق مردم نسبت به محل است، گفت: تا این حس ایجاد نشود مردم به محل زندگی خود اهمیت نمی دهد بنابراین سعی کردیم با ایجاد مشارکت بالا آنها را نسبت به محل زندگیشان حساس کنیم.

وی با اشاره به اینکه اعتبارات بسیاری از پروژه های ما از سند بازآفرینی شهری تامین شد و این کمک بزرگی برای پیشرفت برنامه‌ها بود افزود: تصویب طرح تخفیف ۵۰ درصدی هزینه مهندسی و جلوگیری از ساخت و سازهای غیرقانونی و غیر اصولی، تصویب طرح تقسیط صدور پروانه های ساختمانی نیز از جمله طرح هایی است که این دفاتر توانسته اند با پیگیری به تصویب برساند.

کارشناس شهرسازی دفتر تسهیلگری و توسعه محلی بنی هاشم در ادامه افزود: در حوزه اقتصادی با فنی و حرفه ای تعامل داشته و دوره ها و آموزش‌های خوبی انجام شد و تعداد زیادی از زنان سرپرست ما توانمند شدند.

این مسئول خاطرنشان کرد: در حوزه مددکاری و روانشناسی مشاوره‌های رایگان زیادی انجام شد و همچنین در حوزه اجتماعی نیز راه اندازی خانه ورزش را داشتیم و کتابخانه سیاری را نیز افتتاح کردیم که به مهدیه محلی انتقال یافت.

وی با اشاره به راه اندازی گام های امنیت گفت: در حوزه حقوقی روی بزهکاری نوجوانان کار کردیم و موفق شدیم در این راستا پیاده روی های دسته جمعی را تحت عنوان گام های امنیت راه اندازی کنیم.

شفیعی خاطرنشان کرد: تلاش کردیم تا مشکلات هویتی برخی خانواده ها که فرزندانشان شناسنامه نداشتند حل شود و برای کارت ملی هوشمند نیز با کمک ثبت احوال پایگاهی در محله زدیم تا کارهای صدور آن در خود منطقه انجام شود.

وی با بیان اینکه در ایام کرونا با کمک دانشگاه علوم پزشکی، اتاق بازرگانی و خیریه ها اقلام بهداشتی و بسته های غذایی را میان افراد نیازمند محله پخش کردیم، گفت: ما داده جامعی از محلات تحت پوشش خود داریم که بسیار مهم و راهگشا هستند و کاملا می دانیم خانه به خانه در چه وضعیتی قرار دارند تا خدمات مناسب را ارائه کنیم.

شفیعی با اشاره به یکی از مشکلات محلات (بنی هاشم) گفت: این محله با ۲۸۵ هکتار و ۱۴ هزار جمعیت و ۲۸۰۰ دانش آموز هیچ مدرسه ای در هیچ پایه ای ندارد و دانش آموزان برای رفتن به مدرسه کیلومترها راه باید بروند.

 وی افزود: خیرین مدرسه ساز زیادی هستند که در دورترین نقاط استان مدرسه ساخته اند اما جای تامل دارد که در مرکز استان چنین محرومیتی وجود دارد و کسی به این امر توجه نمی کند.

مرمت بازار قلعه محمود با ۱۴۱ حجره و ایجاد اشتغال برای زنان سرپرست خانوار

مدیر دفاتر تسهیلگری بافت تاریخی محله های پامنار، قلعه محمود، میدان قلعه قلاع دختر و اردشیر و بافت فرسوده رجائی نیز گفت: دفاتر تسهیلگری از اردیبهشت سال ۹۷ در ۱۰ استان کشور از جمله کرمان مشغول به کار شدند.

دکتر محسن ایلاقی افزود: در ابتدای ورود به این محلات پس از مطالعات وضع و برگزاری کارگاه های آموزشی مختلف، لکه گیری آسفالت تمام معابر که نیاز به اصلاح داشت انجام شد و دیوارچینی اراضی و مخروبه ها برای بالا بردن امنیت محلات نیز در دستور کار قرار گرفت.

وی خاطرنشان کرد:  از برنامه های اصلی ما مرمت بازار قلعه محمود با ۱۴۱ حجره بود که قدمت آن به ۹۰۰ سال می رسد و حدود ۲۵ سال متروکه بوده که هم اکنون با تعیین مالکیت بیش از ۷۰ درصد حجره ها و تکیه نوروز علی در این بازار مرمت شده است.

ایلاقی افزود: در محله پامنار بازسازی و مرمت مقبره خواجه اتابک را داشتیم و در حوزه شهرسازی نیز نامه نگاری های بسیاری با پایگاه بافت تاریخی میراث داشتیم و همچنین نصب تابلو آدرس مراکز تاریخی و فرهنگی، تابلو بیوگرافی و مشخصات آنها نیز از دیگر کارهای انجام شده دفاتر بوده است.

وی همچنین گفت: طی دو سال گذشته، سه حجره مرمت شد و در اختیار زنان سرپرست خانوار قرار گرفت تا محصولات و تولیداتشان را عرضه کنند و همچنین با حمایت جهاد دانشگاهی ۹ حجره مرمت شد و مرکز تخصصی آموزشی و پیشتیبانی ویژه زنان سرپرست خانوار افتتاح شد که در حال حاضر به دلیل شیوع کرونا انجام کارها متوقف شده است.

شناسایی مهارت و استعداد افراد در محلات حاشیه نشین 

مدیر دفاتر تسهیلگری بافت تاریخی رجایی با اشاره به حضور ۳۵ تا ۴۰ درصد از اتباع افاغنه در این بافت گفت: مسائل بهداشتی پر رنگ تر می شوند، چون این افراد احساس تعلقی به محلات ندارند پس در جهت بهداشت هم قدمی بر نمی دارند، در همین راستا ما کاروان های سلامتی راه اندازی کردیم که ماهیانه شامل ویزیت رایگان، تست قندخون و فشار خون را شامل می شود.

وی شناسایی مهارت و استعدادهای افراد در محلات حاشیه نشین را مهم برشمرد و گفت: پس از گذراندن دوره های مهارت و آموزش در فنی و حرفه ای توانستیم ۱۶۲ نفر اشتغالزایی را در خانه مهارت خیابان شهداء ایجاد کنیم.

ایلاقی در ادامه گفت: با همکاری جهاد دانشگاهی برای نوجوانان کم بضاعت و بی بضاعت با استعداد در محلات سهمیه تخفیف ۹۰ درصدی کلاس های کامپیوتر و زبان را دریافت کردیم و در دوران کرونا، کمک های بسیاری از خیرین و سازمان ها همچنین سازمان اتباع در جهت اهدا اقلام بهداشتی و غذایی را دریافت داشتیم.

توانمند شدن مردم در حاشیه شهر 

ایلاقی بیان کرد: در محله های قلعه دختر و قلعه اردشیر برخی خانه‌ها در طرح اراضی ملی هستند و برخی ها نیز در حریم این قلاع قرار دارند که نمی توانند پروانه ساخت بگیرند و یا نه اینکه آن را خراب کنند و این بزرگترین چالش ما در این محله است که در این راستا با پیگیری های انجام شده، خانه های خیابان گلستان از طرح اراضی ملی خارج شدند.

وی همچنین با توجه به اینکه در بسیاری از این محلات دیدگاه مردم نسبت به دوسال گذشته بسیار تغییر کرده است و مردم مطالبه گر و توانمند شدند افزود: درصد بالایی از جمعیت این محلات را اتباع خارجی تشکیل می دهد که ایرانی یا غیرایرانی بودن از نظر ما یکسان است و تمامی خدمات نیز به صورت یکسان ارائه می شود.

دفاتر تسهیل گری و ارتباط سازنده با نگاه به مسائل فرهنگی و کالبدی محلات 

رئیس جهاد دانشگاهی استان کرمان به عنوان دخیل در دفاتر تسهیلگری گفت: طرح دفاتر تسهیلگری طرحی کارآمد بود که از طرف وزارت کشور مطرح شد و با تلاش های اداره کل امور اجتماعی استانداری، کرمان هم جزو ۱۰ استان برای اجرای طرح این دفاتر قرار گرفت.

رضا کامیاب مقدس با اشاره به اینکه این دفاتر در ۱۰ منطقه کرمان و با گروهی از بهترین نیروهای جوان و تحصیلکرده آغاز به کار کرده است، افزود: دفاتر تسهیلگری با نگاه به مسائل فرهنگی و کالبدی محله سعی در برقراری ارتباط سازنده با آنها دارد.

وی بیان داشت: با شناختی که از محله ها پیدا کردیم طرح توسعه ای برای آن محله در نظر گرفتیم و تا مرحله ای آن را پیش خواهیم برد و سپس ادامه کار را به عهده خود افراد محله قرار خواهیم داد.

این مسئول با اشاره به مشکلات این دفاتر تصریح کرد: ابتدا باید گفت که در ابتدای کار نه مردم و نه دستگاه ها با کار ما آشنا نبودند و آنگونه که انتظار می رفت همکاری نمی کردند و یک اعتماد نسبی در طی مدت فعالیتمان شکل گرفت و این برای ما بسیار ارزشمند است.

اقدامات دفاتر تسهیلگری در کرمان

ریاست جهاددانشگاهی استان کرمان افزود: شناسایی و معرفی حدود یکصد کودک بازمانده از تحصیل به موسسه حمایتی-آموزشی بچه های آفتاب و آموزش و پرورش، برگزاری بیش از ۱۵۰ کارگاه  متعدد اجتماعی با موضوعات کاهش آسیب های اجتماعی در راستای توانمندسازی ساکنین محل، ساماندهی ۶۰ کارتن خواب به کمپ ترک اعتیاد به صورت رایگان، برگزاری ۴۵ جشنواره و همایش و ۱۳ نمایشگاه، ایجاد اشتغال برای ۳۲۸ نفر در محلات تحت پوشش طرح تسهیلگری و توسعه محلی از جمله کارهای انجام شده توسط مراکز تسهیلگری در این استان بوده است.

وی همچنین افزود: برگزاری بالغ بر ۱۵۰ کارگاه و دوره آموزشی خود اشتغالی، برگزاری نمایشگاه های مختلف برای فروش محصولات خانگی و صنایع دستی محلات و فعالیت مشاغل خرد اقتصادی (از جمله پته دوزی ،شیرینی پزی )، راه اندازی خانه های مهارت در سه محله ، کاشت بیش از یکهزاراصله نهال، همکاری در زمینه راه اندازی بازارچه فروش محصولات خانگی در بازار قلعه محمود تحت عنوان طرح پنجشنبه های قلعه محمود نیز از دیگر اقداماتی بوده است که  طی مدت دو سال راه اندازی دفاتر تسهیلگریبرای مردم حاشیه نشین انجام شده است. 

کامیاب مقدس اضافه کرد : تسهیل در اخذ سند اراضی ملکی در حاشیه شرقی روستای الله آباد و تشکیل ۳۲۰فقره پرونده، شناسایی کارگاه های آلاینده و ضایعاتی و پیگیری برای ساماندهی و پلمپ تعداد ۶ کارگاه توسط شهرداری، آزاد کردن تعداد ۱۴ نفراز زندانیان جرایم غیرعمد با همکاری نهادهای دولتی و حاکمیتی و خیرین با پیگیری‌های کارشناس حقوقی نیز در مناطق حاشیه نشین انجام پذیرفته است .

وی  توزیع بسته های بهداشتی و ضدعفونی کننده شامل وایتکس و صابون (در مجموع ۸۰۰ بسته در رابطه با شیوع ویروس کرونا)، تهیه و توزیع بسته های حمایتی، معیشتی و مواد غذایی به صورت مداوم برای خانوارهای نیازمند با مجموع ۲۵۰ بسته ، راه اندازی کارگاه های تولید ماسک و لباس بیمارستانی در محلات در رابطه با شیوع ویروس کرونا، راه اندازی مرکز آموزش و پشتیبانی صنایع دستی توسط جهاددانشگاهی و با حمایت استانداری و آسفالت معابر به طول ۸۰ هزارمتر نیز از دیگر اقدامات انجام شده توسط دفاتر تسهیلگری طی مدت یاد شده بوده است.

از برآیند گفته ها و اقدامات انجام شده در این مقال می توان دریافت که دولت تدبیر و امید با پیش قدم شدن در پذیرش آسیب های اجتماعی طرحی نو در قالب دفاتر تسهیلگری را برانداخته که ضمن توانمند سازی حاشیهنشینان شهری زمینه شمارش معکوس این افراد را از مناطق حاشیه به روستاها و زادگاهشان آن هم با داشتن حرفه ای خاص فراهم کرده است که استمرار این دفاتر  می تواند در کاهش دغدغه مهاجرت بی رویه از روستا به شهر موثر باشد.