دیپلماسی فاجعه‌بار ترامپ در شورای امنیت

وضعیت بزرگترین قدرت اقتصادی و سیاسی جهان چنان شده‌است که در جلسه شورای امنیت تنها نماینده جمهوری دومینیکن (جزیره‌ای کوچک در دریای کارائیب) با نظر کاخ سفید در مورد تمدید تحریم تسلیحاتی ایران موافقت کرد. این ادعا بیجا نیست که اکنون واشنگتن در انزوا قرار گرفته‌است زیرا قادر نشد هیچ یک از قدرت‌های بزرگ جهان و متحدانش در شورای امنیت را با خود هم‌نظر سازد.

براساس مفاد برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، تحریم تسلیحاتی ایران پس از بیش از یک دهه باید هفته آخر مهر ماه آینده ( ۱۸ اکتبر مصادف با پنجمین سالگرد اجرای برجام) پایان بپذیرد. در رای گیری مربوط به پیش نویس قطعنامه پیشنهادی آمریکا به اعضای شورای امنیت، روسیه و چین با تمدید تحریم تسلیحاتی ایران مخالفت کردند و ۱۱ کشور دیگر هم به آن رای ممتنع دادند.

جهان علیه یکجانبه‌گرایی ترامپ

نتایج رای‌گیری پایان هفته گذشته در شورای امنیت به اعتقاد بسیاری از ناظران ضربه سختی به اعتبار و سیاست‌های سیاسی کاخ سفید به شمار می‌رود. گذشته از آن می‌توان ادعا کرد تاثیر بیانیه‌هایی که روسیه و چین در مورد این نشست منتشر کردند کمتر از رای‌گیری نبوده‌است.

«ولادیمیر پوتین» در بیانیه‌ای رسمی پیشنهاد داد نشست سران اعضای دائم شورای امنیت به همراه سران ایران و آلمان برگزار شود. این اقدام زیرکانه در واقع یادآور توافق برجام و دیدارهای ایران با گروه ۱+۵ است. به نظر می‌رسد پوتین با این پیشنهاد خود سعی کرد تا اهمیت و جایگاه اقدامات جمعی و از جمله تلاش چند ساله ۷ کشور برای امضای یک توافق را به دونالد ترامپ گوشزد کند.

پوتین در بخشی از بیانیه خود نسبت به مداخلات خارجی و باج خواهی‌ها در خلیج فارس هم هشدار داد. وی تصریح کرد که اتهام‌های بی‌اساسی علیه ایران مطرح می‌شود پس باید اقدامی انجام داد تا از وخیم‌تر شدن اوضاع جلوگیری کرد.

رئیس جمهوری روسیه در بخشی از این بیانیه به صورت غیرمستقیم دولت آمریکا را متهم به اقدامات یکجانبه کرد زیرا آمریکا تلاش دارد برای جامه عمل پوشاندن به خواسته خود علیه تهران، روندهایی را که پیش از این در شورای امنیت با اتفاق آرا به تصویب رسیدند، ناکارآمد کند.

نماینده چین در شورای امنیت هم در بیانیه‌ای نتیجه رای‎گیری در نشست را نشانه مخالفت با یکجانبه‌گرایی آمریکا ارزیابی کرد. چین در بیانیه خود تاکید کرد کشوری که دو سال قبل خود را از برجام خارج کرده‌است حق استفاده از امتیازهای این توافق و از جمله مکانیسم ماشه را ندارد.

در واقع شکست در جلب نظر  مثبت حداقل ۹ کشور عضو پاسخی به رویکرد یکجانبه‌گرایانه واشنگتن در عرصه‌های بین المللی به ویژه فشارحداکثری علیه تهران است. حال آنکه موافقت همه اعضا با برگزاری نشست پیشنهادی رئیس جمهوری روسیه اقدامی روبه جلو در مسیر تقویت چندجانبه گرایی ارزیابی می‌شود.

انزوای  واشنگتن

جالب اینجا است دولت دونالد ترامپ از سال ۲۰۱۸ با خروج از برجام بر طبل منزوی کردن ایران در عرصه‌های جهان می‌کوبید و تلاش داشت با بستن همه درهای سیاسی و تجاری، تهران را مجبور به تسلیم در برابر خواسته خود کند. نتیجه رای‌گیری شورای امنیت نشان داد که این سیاست‌ها تا چه اندازه برای کاخ سفید هزینه داشت و در واقع حیثیت بین المللی و جایگاه جهانی آمریکا را خدشه‌دار کرده‌است. نشریه «نشنال هرالد» (National Herald) ایالات متحده را کشوری منزوی از سوی متحدان توصیف کرد و عنوان داشت آمریکا در شورای امنیت شکست سختی را در زمینه تحریم تسلیحاتی ایران متحمل شد.

طبق این تحلیل پنج متحد آمریکا در ناتو در کنار ۶ کشور دیگر از رای دادن به نفع آمریکا امتناع کردند و روسیه و چین هم با تمدید محدودیت‌هایی که تا ۱۸ اکتبر پایان می‌پذیرد مخالف بودند. این اتفاق تنها یک روز پس از آن حادث شد که ترامپ خود را به خاطر راه‌اندازی روابط میان امارات متحده عربی و اسرائیل فردی پیروز در سیاست خارجی قلمداد می‌کرد.  

این نشریه شکست روزگذشته دولت ترامپ در شورای امنیت را گوشمالی دانست که ناشی از اقدام یکجانبه واشنگتن در خروج از برجام بود.

شبکه خبری «الجزیره» نیز شکست قطعنامه آمریکا در شورای امنیت را اگرچه تحقیرآمیز توصیف کرد اما آن را مایه تعجب ندانست زیرا معتقد است دولت آمریکا با اقدامات اشتباه راهبردی و تاکتیکی در قبال ایران، موجب شد تنها یک کشور موافق واشنگتن باشد.

تلاش برای توجیه فاجعه دیپلماتیک

هفته گذشته ایالات متحده به رغم همه ادعاهای پیشین از خواسته‌های خود عقب‌نشینی کرده بود. متن اولیه قطعنامه پیشنهادی واشنگتن بسیار طولانی و جامع بود اما ارزیابی شرایط و مخالفت‌ها موجب شد تا سطح خواسته و متن مورد نظر کاخ سفید به شدت خلاصه و کوتاه شود. به هر تقدیر اما این مقدار عقب‌نشینی از خواسته‌ها هم موثر واقع نشد و ایالات متحده با مخالفت محکم دیگر اعضا روبرو شد. تحلیلگران اتفاقات شورای امنیت را رقم خوردن یک فاجعه دیپلماتیک برای ایالات متحده می‌دانند.

حال رسانه‌های آمریکایی که برایشان این شکست غیرقابل باور است تلاش دارند شرایط را هنوز به نفع آمریکا توجیه کنند. شبکه خبری «سی.ان.بی.سی» در گزارشی بخش‌های مربوط به شکست در شورای امنیت را به صورت خلاصه برای مخاطب بازگو کرد اما سپس عنوان داشت: واشنگتن اکنون می‌تواند تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را با وجود خروج از توافق هسته‌ای به اجرا در آورد.

دیپلمات‌های آمریکایی اعتقاد دارند ایالات متحده از هفته آینده می‌تواند وارد این فرایند شود اما شواهد حکایت از آن دارد که با کارزاری سخت و نبردی پرهیاهو رویرو خواهد شد.

گزارش در پایان با اشاره به مخالفت دیگر امضاکنندگان برجام با استفاده آمریکا از مفاد آن تصریح کرد استدلال دیپلمات‌های دیگر کشورها آن است که آمریکا از نظر حقوقی و قانونی نمی‌تواند تحریم‌ها علیه ایران را دوباره برقرار کند.

شبکه خبری «سی.ان.ان» هم تصریح می‌دارد که ترامپ پس از شکست در شورای امنیت، خود را آماده می‌کند تا به رغم خروج از توافق هسته ای، به صورت یکجانبه تحریم‌ها را بازگرداند. البته این اقدامی است که به صورت بالقوه در موفقیت آن تردید وجود دارد ضمن اینکه از طرف متحدان آمریکا هم هشدارهایی بیان شده‌است.

سی.ان.ان ضرب المثلی را که در جلسه شورای امنیت عنوان شد تکرار کرد که «شما نمی‌تواند کیک را بخورید و همزمان آن را در اختیار داشته باشید» و نتیجه گرفت به نظر کشورهای اروپایی خروج از توافق و داشتن ادعای حضور در آن برای فعالسازی مکانیسم ماشه همخوانی ندارد. حتی چین با پیش‌بینی این رفتار آمریکا هر اقدام اضافی واشنگتن را منجر به شکست دانست و در بیانیه خود با آن مخالفت کرد.

تحلیلگران اعتقاد دارند رویکرد دولت ترامپ فشار حداکثری و دیپلماسی حداقلی بود و همین نگاه غیرمنعطف در کنار خروج بی‌دلیل و غیرعقلائی از توافق موجب سرافکندگی واشنگتن در یک عرصه مهم بین المللی شد.