ریه تنفسی اصفهان در بیم و امید طرح جامع ناژوان

به گزارش ایرنا، بیشه ناژوان علاوه براینکه تفرجگاه اصفهانی‌ها بوده، حکم ریه تنفسی شهر را هم داشته است؛ لکه سبزی که همواره سودجویان به بهانه طرح‌های گردشگری دندان پایش تیز کرده و می‌کنند.

ناژوان در سه دهه اخیر از گزند طرح‌های تفریحی چون باغ پرندگان، باغ خزندگان، آکواریوم و امثال اینها در امان نبوده و به بهانه‌های مختلف و طرح‌های گوناگون از چهره و ماهیت طبیعی‌اش دور شده است.

حالا اما  بعد از گذشت بیست سال طرح جامع ناژوان به نتیجه نزدیک شده و قرار است در هفته‌های پیش رو شورای عالی شهرسازی نظرش را درباره این طرح اعلام کند.

این در حالی است که گفته می‌شود در طرحی که قرار است از ماهیت و روح طبیعی ناژوان حمایت و حفاظت کند، صحبت از تعریف‌های جدیدی از قابلیت های گردشگری است که می‌تواند برای ناژوان خطرآفرین باشد.

از سوی دیگر قرار است شرایطی فراهم شود تا به مالکان و کشاورزان اجازه فنس گذاری و ایجاد اتاقک‌های نگهبانی از مصالح تعریف شده بدهند و به این ترتیب  مراقبت و حفاظت از زمین‌ها و محصولات کشاورزی به عنوان حقی برای مالکان تامین شود.

گرچه این حق محترم شمرده می‌شود اما نگرانی فعالان محیط زیست از این است که این موضوع  منجر به چیزی بیشتر از اتاقک‌های نگهبانی و ایجاد ساختارهایی در اراضی ناژوان شود که می‌تواند به الگوی نادرستی در محدوده باقی مانده ناژوان تبدیل شود.

در طول سه دهه گذشته فشارهای زیادی از راه‌های مختلف برای استفاده از ظرفیت‌های طبیعی و گردشگری ناژوان بوده است. برخی از این فشارها توانسته با نفوذ موثر موفق به تصرف پهنه‌هایی از ناژوان به بهانه طرح‌های تفرجی باشد و برخی هم با مقاومت روبه رو شده اند.

آنچه اکنون برای همه  محرز شده این است که ناژوان بیشتر از این تاب‌آوری بارگذارهای جدید با شکل‌های متفاوت از باغ ملل و باغ گیاه‌شناسی گرفته تا انواع طرح‌ها تحت لوای گردشگری را ندارد و از این گذشته کوچک‌ترین تصمیم اشتباهی می‌تواند منجر به مخدوش شدن بیشتر چهره طبیعی ناژوان شود.

کورش محمدی رئیس کمیسیون اجتماعی و محیط زیست شورای شهر اصفهان در گفت ‌و گو با ایرنا با اشاره به اینکه اصفهان تبدیل به یک شهر نیمه مدرن  و بلندمرتبه ساز شده است، از طرح‌های نگران کننده برای ریه تنفسی شهر اصفهان انتقاد کرد.

وی گفت: تنها مدخل و روزنه اکسیژن شهر اصفهان ناژوان است اما بعضی اوقات طرح‌هایی ارائه می‌شود و مسائلی در رابطه با ساخت و سازها  یا تبدیل کاربری‌های اراضی کشاورزی  این محدوده مطرح می شود که نگران‌ کننده است.

وی افزود: گاهی اوقات اخباری می‌رسد درباره اینکه قرار است سازه‌هایی در این محدوده اتفاق بیفتد که ما آنها را مخالف با روح طبیعی ناژوان و خطری برای  محیط زیست شهری اصفهان می‌دانیم.

از نگاه رئیس کمیسون اجتماعی و محیط زیست شورای شهر، سازه‌هایی که تاکنون چون باغ پرندگان، آکواریوم در ناژوان شکل گرفته‌اند ظلم در حق این بیشه بوده است و نباید هیچ کدام از آنها اتفاق می‌افتادند.

محمدی در این رابطه گفت: به عنوان احدی از اعضای شورای شهر و به عنوان فردی از اعضای کمیته عالی ناژوان خیلی خوشبین به سازه‌های موجود ناژوان نیستم.

وی درباره آنچه موجب نگرانی برخی از اعضای شورای شهر نسبت به طرح جامع ناژوان شد، گفت: هدف طرح جامع به طور عمده حفاظت از بافت طبیعی ناژوان است، نگرانی ما در ارتباط با سازه هایی است که  ممکن است در این طرح پیش بینی شده باشد یا اینکه  این استعداد و قابلیت را تعریف کرده باشد.

محمدی تصریح کرد: در طرح جامع ناژوان اشاره مستقیمی به ایجاد سازه متفاوتی فراتر از ضوابط ندارد اما  وقتی  بحث گردشگری مطرح می شود این خطر وجود دارد که جایی قانون نادیده گرفته شود و فراتر از ضوابط قانونی اقدامی صورت بگیرد.

وی تاکید کرد: گاهی اوقات گردشگری اسباب و ابزار دست سودجویانی قرار می گیرد که از این طریق می‌خواهند منافع اقتصادی‌شان  را تامین کنند و در این مسیرهم به هیچ داشته طبیعی و غیرطبیعی شهر رحم نمی‌کنند.

این عضو شورای شهر  یادآور شد: زمانی که در قالب گردشگری به  محدوده تاریخی چهارباغ تجاوز می‌شود و ارتفاع حریم تاریخی این محدوده رعایت نمی‌شود، طبیعی است که اگر فضا برای همین افراد  باز بشود در ناژوان هم اتفاقات ناخوشایندی اتفاق خواهد افتاد.

محمدی بر این باور است که  ناژوان نیاز به هیچ سازه ‌ای برای زیباتر و جذاب‌تر شدن ندارد، گفت: همین چند سازه ای که در ناژوان  تحت عنوان گردشگری اتفاق افتاد، آسیب خودش را به این محدوده طبیعی زده است و به نظر من حتی دیگر ظرفیت  یک سانتی‌متر سازه جدید وجود ندارد.

وی گفت: اگر برنامه ای برای گردشگری ناژوان هست باید مطابق با ضوابط جهاد کشاورزی  و با تکیه بر ظرفیت طبیعی آن باشد.

محمدی در رابطه به اجازه فنس‌گذاری و ایجاد اتاقک نگهبانی در اراضی کشاورزی ناژوان به ایرنا گفت: کشاورزانی که به میزان مشخصی ملک کشاورزی داشته باشند طبق ضوابط جهاد کشاورزی می‌توانند فنس و یک اتاق نگهبانی داشته باشند این موضوعی است که به خاطر بهبود کشاورزی و مراقبت از محصول کشاورزان است و ما با آن مخالفتی نداریم مخالفت ما با مواردی است  که خارج از ضابطه جهاد کشاورزی شکل گیرد.

حشمت‌الله انتخابی دبیر شورای هماهنگی سازمان های مردم نهاد زیست محیطی اما در این ‌باره معتقد است که اگر موضوع ایجاد اتاقک‌های نگهبانی، آلاچیق یا با هر عنوان دیگری در محدوده زمین‌های کشاورزی سنجیده نباشد، می‌تواند برای ناژوان مشکل‌ساز باشد گفت: البته نمی‌توان گفت که مالکین هیچ بهره‌برداری‌ نداشته باشند، اما واقعیت این است که باید در ناژوان طرح‌های  سنجیده‌ای که امکان تغییر کاربری برای اراضی  نداشته باشد پیش بینی شود.
از نگاه این فعال محیط زیست در بسیاری از نقاط ایران، هرکجا بحث اجازه ساخت‌ یک اتاقک یا انباری داده شده، در انتها منجر به ایجاد ساخت‌و ساز و حتی تبدیل به ویلا شده است.
وی در ادامه گفت‌ و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به تجربه ایجاد بازارچه محصولات کشاورزی در محدوده ناژوان، از طرح‌هایی گفت که می‌توانند در قالب اجرا از ماهیت و هدف واقعی منحرف و منجر به رویه‌ای نادرست شوند: در دوره‌های گذشته طرح بازار روز برای فروش محصولات جالیزی و باغات ناژوان مطرح شد که در آغاز در عرضه مستقیم محصولات موفق بود ولی درانتها تبدیل به میوه فروشی‌هایی شد که حتی گاهی موز و آناناس هم می‌فروختند. این بازار روز در واقع  برای این بود که مردم محصول دست‌اول و تازه را از کنار زمین کشاورزی خریداری کنند.

به باور انتخابی طرح‌هایی از این دست می‌توانند مفید واقع بشوند، اما نگرانی‌ها از دور شدن از هدف و ماهیت چنین طرح‌ها و چگونگی  اجرای آنهاست: زمانی این موضوع مطرح شد که اجازه ساخت محدود با مصالح معین  بدهند اما حالا  کسی که می‌خواهد یک آلاچیق با چوب بسازد می‌خواهد زیرش را هم بتن کند؛ به محض اینکه سیمان و آهک و مصالح دیگر وارد منطقه شد، دیگر کسی نمی تواند جلوی دست‌اندازی‌های بیشتر را بگیرد.
این فعال محیط زیست معتقد است این همان رخنه کردن است، واره را  با یک بیل می‌توان بست اما اگر واره را  آب ببرد دیگر با پیل هم نمی‌شود جلوی سیل تخریب را گرفت. انتخابی این ضرب‌المثل قدیمی را مصداق ویلاسازی‌هایی دانست که روزی در تمام مسیر حاشیه زاینده‌رود با همین مجوز اتاقک و موتورخانه و استخر ذخیرۀ آب و مثلاً اجازه ده درصد ساخت شروع شد. حالا این اتفاق به شکل دیگر و با اجازه ساخت یک آلاچیق یا اتاقک‌ نگهبانی می‌تواند برای ناژوان تکرار شود: اول مراتع را برای اینکه باغداری و کشاورزی کنند گرفتند، بعد به مرور مجوز ساخت ده درصد یا بیست درصد یا حتی خیلی کمتر گرفتند و بعد دیدیم تمام زمین تبدیل به ویلا شد.
وی در ادامه درباره ارزش افزوده زمین‌ در بسیاری از نقاط حاشیه شهرها طی سی سال گذشته تا حدود سی هزار برابر گفت. اتفاقی که موجب ایجاد انواع رانت و فساد و سودجویی های فراوان شد. 
انتخابی یادآور شد: در اولین طرح‌هایی که برای اصفهان دیده شد مثل طرح‌های جامع و منطقه‌ای و تفضیلی، ناژوان به عنوان ریه تنفسی اصفهان دیده شده و با طرح‌های تغییر کاربری این لکه سبز مخالفت شد. بارها طرح‌های مختلفی برای ناژوان پیشنهاد شد. حالا این لکه سبز اصفهان که زمانی  نزدیک به  2000 هکتار بود تبدیل شد به 1200 هکتار. شهرداری به مرور مالکیت  200 هکتار از اراضی ناژوان را  کسب کرد و حدود 1000 هکتار هم مالکیت خصوصی دارد.
این فعال محیط زیست و عضو جمعیت طبیعت یاران اصفهان به ایرنا گفت: همیشه عده‌ای به دنبال نفوذ به ناژوان بوده اند. بیش از دو دهه، فشار خیلی زیادی برای تغییر کاربری روی مدیریت شهری اصفهان بوده است و باید به تمام کسانی که در شورای شهر و شهرداری و مدیریت ناژوان در برابر این فشارها مقاومت کرده‌اند  تا این لکه سبز حفظ شود دست‌مریزاد گفت امیدوارم این احساس مسؤولیت همچنان در مسؤولان مربوطه با قدرت بماند.

آنچه امروز به نظر می‌رسد این است که این بیشه همچنان دستخوش تغییرات گسترده است؛ تغییراتی که آن را از هویت طبیعی و اصلی اش بیشتر از پیش دور می‎‌کند. در واقع ناژوان قلمرویی شده برای برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های تفریحی و گردشگری‌ای که پایداری آن را برهم می‌زند و حالا باید دید طرح جامع ناژوان چه خوابی برای این لکه سبز اصفهان دیده است. خبرنگار ایرنا همچنین کوشید تا با مدیر طرح ساماندهی ناژوان در رابطه با نگرانی‌هایی  که در خصوص طرح جامع ناژوان وجود دارد گفت‌وگو کند اما به دلیل اینکه هنوز نتیجه قطعی از سوی شورای عالی شهرسازی ارائه نشده، این مقام شهرداری اصفهان مایل به گفت‌وگو نبود.

ناژوان یکی ازبیشه های به جا مانده در حاشیه زاینده رود و از تفرجگاه‌های قدیمی و ریه تنفسی شهر اصفهان است که در سه دهه گذشته دستخوش تغییرات زیادی با طرح‌های تفریحی چون باغ پرندگان، باغ خزندگان، باغ پروانه‌ها، باغ بانوان،آکواریوم، شهربازی، کارتینگ و... بوده است. وسعت این محدوده طبیعی در اصفهان که سردهانه مادی‌ها  را هم در دل خود جای داده است رفته رفته کاهش یافته و به حدود ۱۲۰۰ هکتار رسیده است.