نقالی هنر آیینی و کهن ایرانی یک جریان فرهنگی است

معصومه لشنی روز سه‌شنبه در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا با این توضیح که نقالی ، نمایشی براساس داستان‌های ملی، بومی و مذهبی است بیان کرد: این هنر سنتی با رجز خواندن، معرکه گیری‌ ،چرخ زدن و حرکات مخصوص دست‌ و کوبیدن پا همراه است و نقال کسی است که توانایی اجرای اصولی این هنر را با محتوای ملی و حماسی مانند داستان‌های شاهنامه و مفاهیم بومی و مذهبی داشته باشد.

وی گفت: "نقل" در لغت به معنای از جایی به‌ جایی بردن چیزی، تغییر مکان دادن، بیان کردن سخن و روایت کردن است و نقال در لغت کسی است که چیزها را از محلی به محل دیگر نقل می‌کند و نقالی شغلی بوده که نقال در قهوه خانه‌ها و مکان‌های  عمومی، داستان‌های حماسی را با آداب خاصی بیان و در آخر نقل با چرخ زدن  پول دریافت می‌کرده است.

لشنی اضافه کرد: درگذشته هر نقال مکان و زمان مشخصی برای اجرا داشته و هر یک از آنها، تومار خودش را اجرا می‌کرده است ولی اکنون اجرا در صحنه نمایش و آیین‌های خاص و با دعوت از نقال صورت می‌گیرد.

این هنرمند نقال با اشاره به تاثیر نقالی در انتقال فرهنگ و هنر ایرانی گفت: در گذشته با توجه به نبود وسایل ارتباط جمعی و سرگرمی‌ لازم، هنر نقالی نقش پررنگ‌تری داشت ولی با تحولاتی که در این هنر به وجود آمده می‌توان با جایگزین کردن الگوهای ملی و قهرمانان شاهنامه به جای الگوهای غیرایرانی تاثیر بیشتری در مخاطبان به ویژه کودکان و نوجوانان داشت.

وی افزود: می‌توان با خلاقیت و نوآوری در هنر نقالی مانند تلفیق آن با موسیقی و یا تتاتر عروسکی، ساختن فیلم یا انیمیشن خاص، این هنر را به روز کرد که به طور قطع نقالی می‌تواند ابزاری برای انتقال مفاهیم فرهنگی باشد.

لشنی، با بیان اینکه نقالی هنری است که با شیوه استاد و شاگردی انتقال پیدا می‌کندگفت: سالها باید زیر نظر استاد، پای نقل داستان گویی مرشد آموخت تا به مرحله اجرای نمایش رسید؛ شیوه‌های آموزشی که اکنون با دیدن فیلم و ویدیو صورت می‌گیرد با مشکل تقلید بیش از اندازه از حرکات استاد همراه بوده و ابداع و خلاقیت در آن کمتر شده است.

وی در مورد شیوه‌های نقل و اجرا نقالی ادامه داد: سبک‌های مختلفی وجود دارد که برخی نقال‌ها بر بیان و کلمات تکیه می‌کنند مانند سبک استاد مصطفی سعیدی ، اما برخی بر حرکات و بازی‌های نمایشی استوار است مانند سبک استاد ولی ترابی پدر نقالی ایران، برخی هم  تلفیقی از هر دو سبک است.

کمبود گارگاه‌های آموزش نقالی در اهواز

این هنرمند نقال با اشاره به جای خالی آموزش اصولی در هنر نقالی گفت: نبود مکان ثابت برای اجرا و آموزش در اهواز و خوزستان، از موانع بزرگ در رشد و اعتلای این هنرسنتی است و علاقمندان این عرصه در خوزستان به دلیل فراهم نبودن بستر لازم آموزشی، نبود گارگاه‌های آموزش تخصصی نقالی و همچنین نبود بهرهمندی از آموزش استادان صاحب سبک این هنر با مشکل روبه رو بوده‌ و هستند.

لشنی با بیان اینکه هیچ گونه حمایت پایدار و بلندمدتی برای تهیه مکان ثابت نقالی و اجرای نمایش در خوزستان انجام نشده افزود: بیشترین توجه و حمایت در این زمینه از طرف اداره کل کتابخانههای خوزستان ،کتابخانه مرکزی و انجمن‌های مردم نهاد صورت گرفته و بیشتر اجراهای نمایشی نیز برای همین مراکز بوده است.

وی گفت: علاقمندان و هنرجویان نقالی با حمایت خانواده و پشتکار لازم در زمینه یادگیری و آموزش، برای بهره گیری از آموزش اساتید برتر کشور به خارج از استان سفر کرده‌اند، لذا لازم است متولیان این امر، شرایطی را برای دعوت از اساتید صاحب سبک به خوزستان فراهم آورند.

این مربی نقالی با اشاره به تعداد کم و انگشت شمار نقالان زن در خوزستان بیان کرد: نقالی هنری مردانه بوده و زنان با وجود محدودیت‌ ، در دو دهه اخیر توانسته‌اند وارد این عرصه شده و با مخاطبان جوان خود ارتباط برقرار کنند.

این هنرمند نقال ادامه داد: نقالی محدود به یک سری داستان‌های خاص نیست؛ هر واقعه ای که ارزش گفتن داشته باشد را می‌توان با حرکات نمایشی مناسب در برابر جمع اجرا کرد.

وی گفت: خوزستان با وجود اقوام و گویش‌های مختلف و ظرفیت بالا برای داستان سرایی می‌تواند فرصت مناسبی برای نقالی با سبک‌های متفاوت باشد از جمله این داستان‌ها روایت فتح تهران از اقوام بختیاری،و هچنین روایت داستان هایی که جنبه آموزشی و پرورشی دارند را مثال زد.

لشنی با اشاره به نقش موثر آموزش و پرورش در مسابقات دانش‌آموزی در بخش نقالی افزود: آثار هنرجویان بدون برگزاری کارگاه‌های آموزش تخصصی، به دبیرخانه جشنواره ارسال می‌شود، و این امر بر کیفیت آثار اثر می‌گذارد.

پرده خوانی مذهبی 

این هنرمند نقال با این توضیح که بخشی از مفاهیم آیین محرم از طریق نقالی و پرده خوانی انتقال داده می‌شده گفت: پرده خوانی در واقع نوعی نقالی همراه با تصویر است که به وسیله پرده انجام می‌شود، و در آن یک یا چند مجلس را به صورت خیالی نقاشی می‌کنند و براساس آن پرده، هنر نقالی مذهبی ارایه و بازگو می‌شود.

وی با بیان اینکه پرده خوانی بیشتر با موضوع مذهبی نقل می‌شود ادامه داد: پرده خوانی شاهنامه‌ای در سال ‌های اخیر کار شده اما تعداد اجراهای نمایشی با شیوه پرده خوانی مذهبی در خوزستان بسیار کم و محدود است.

لشنی با اشاره به نقش مادران در قصه‌گویی و انتقال مفاهیم فرهنگی و معنوی گفت: لازم است که مادران از همان ابتدای کودکی برای بچه‌ها قصه بگویند چیزی که در گذشته وجود داشته و متاسفانه امروز کمرنگ شده است.

نقالی یکی از شیوه های قدیمی برای داستان سرایی و قصه گویی بوده است که بخش بزرگی از میراث فرهنگی و ادبی ایران به شمار می‌رود و نقال بازگو کننده داستان‌های حماسی و پهلوانی ایران بوده که در قهوه‌خانه‌ها به نقل داستان‌های تاریخی و افسانه‌ای می‌پردازد. نقالی به شکل امروزی آن از زمان شاه اسماعیل صفوی آغاز شده است.