به گزارش ایرنا، تحولات جمعیت می‌تواند منشا چالش‌های فراوانی برای کشور قلمداد شود، از این رو با برنامه‌ریزی صحیح و به موقع می‌توان از ساختار و ویژگی‌های موجود جمعیت برای بهبود وضعیت آینده استفاده کرد.
بنا به هشدار کارشناسان کاهش رشد جمعیت باعث می‌شود طی ۲ تا سه نسل سال آینده رشد جمعیت کشور کند و یا منفی شود و پیر شدن بخش مهمی از جمعیت جوان و اضافه شدن سالمندان چالش‌هایی را ایجاد کند.
رهبر معظم انقلاب اردیبهشت امسال در سخنرانی خود به مناسبت سی و چهارمین سالگرد رحلت امام خمینی(ره) به آن اشاره کردند: " در زمینه مسائل خانواده باید تحول جدی انجام دهیم آمارها می گویند که ما به سمت پیری می‌رویم که این خبر دهشتناک است و آثار آن وقتی ظاهر می شود که هیچ راه علاجی نیست."
به گفته مسئولان، نرخ باروری در ایران در دهه ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰ کاهش سریع داشته است، ولی در سال‌های بین ۱۳۹۰ و ۱۳۹۵ این سطح به بالاتر از ۲ فرزند رسیده است و نتایج سرشماری و ثبت احوال این سطح را تایید می‌کند ولی این افزایش ممکن است مقطعی باشد و دوباره کاهش یابد. توجه به برنامه‌های پایدار می‌تواند باروری را در سطح قابل قبولی نگه دارد و یا از کاهش بیشتر آن پیشگیری کند.
نرخ رشد جمعیت در استان اصفهان کمتر از یک درصد است، این در حالی است که بر اساس سیاست‌های جمعیتی کشور که از سوی رهبر معظم انقلاب در اردیبهشت سال ۱۳۹۳ منتشر شد، قرار بود این نرخ رشد به ۲ و یک دهم درصد برسد.
سال ۹۸ در اصفهان ۶۱ هزار کودک به دنیا آمدند که این آمار ۱۲ هزار تولد کمتر از سال ۹۷ است.در سه دهه اخیر جمعیت زیر ۱۵ سال اصفهان به نصف کاهش یافته و جمعیت بالای ۶۵ سال استان ۲ برابر شده است.
برایند آمارها نشان می‌دهد تعداد موالید ثبت شده استان در سال ۹۵ معادل ۸۵ هزار نفر، در سال ۹۶ معادل ۸۰ هزار و ۵۵۶ نفر و در سال ۹۷ معادل ۷۳ هزار و ۱۴۳ نفر بوده که این تعداد در پنج ماهه اول سال جاری به ۲۶ هزار نفر رسید در حالی که انتظار می‌رفت در این مدت حداقل ۳۲ هزار تولد ثبت شود.
در بین ۲۴ شهرستان استان اصفهان فقط در پنج شهرستان تعداد خانوارهای چهار نفره از سه نفره بیشتر است که این شهرستان ها شامل فریدن، فریدونشهر، نجف آباد، تیران و کرون و چادگان است.
نسبت جمعیت سالمندان در استان اصفهان در مقایسه با میانگین کشوری بالاتر و حدود ۱۰.۷ درصد است در حالی که این رقم در کشور ۹.۶ درصد است و همین آمار و ارقام، هشداری برای مسئولان و همچنین مردم است تا مباحث جمعیتی و اتخاذ راهکارهای مناسب برای حل چالش های احتمالی ناشی از پیر شدن جامعه را در پیش بگیرند.
نرخ باروری در استان اصفهان ۱.۷۵ و کمتر از سطح جانشینی جمعیت است. نرخ باروری جانشینی ۲.۱ است یعنی اگر نرخ باروری زیر این عدد باشد در آینده جمعیت رو به پیری می رود و دچار رشد منفی جمعیت می‌شویم.
کارشناسان که دلایل مختلفی برای نبود توازن جمعیتی در کشور عنوان می کنند بر این باورند اتکا به برنامه ریزی ها و سیاست های کلان برای مدیریت این موضوع کافی نیست و لازم است لایه های درونی و پنهان در ارتباط با چرایی این مساله به دقت واکاوی و بررسی شود.
به گفته مسوولان امر در سال ۱۴۳۰ ه .ش نزدیک به ۳۰ درصد جمعیت استان را سالمند تشکیل خواهد داد و کشور ما جزو دو سه کشور اول دنیا در این زمینه محسوب خواهد شد که این آمار اکنون در اختیار ژاپن ایتالیا و آلمان است.
نرخ تعادل! خلاء مهم در سیاست‌های جمعیتی
معاون آمار و اطلاعات سازمان برنامه ریزی استان اصفهان در این خصوص معتقد است برای کاهش و رشد جمعیت عجله‌ای انجام شده و نرخ تعادل برای این موضوع مهم در کشور نداریم.
محمدرضا لعلی به نابسامانی در برنامه ریزی‌ها در حوزه جمعیت اشاره و بیان کرد: در برخی از مواقع افزایش جمعیت کشور را با کاهش نرخ مشارکت و مشکلات اقتصادی و رکود روبرو کرده و همین چالش‌ها موجب شده تا اینکه مسئولان سیاست کاهش جمعیت را دنبال کنند.
وی به توزیع نابرابر جمعیت و منابع در استان اصفهان اشاره کرد و گفت: ۳۹ درصد جمعیت کل استان در شهر اصفهان هستند اما این کلانشهر سهم پنج درصدی از منابع و امکانات را دارد و شهرستان‌های نزدیک مرکز استان، امکانات رفاهی و منابع بهتری در مقایسه با سهم جمعیتی اصفهان دارند.
به اعتقاد وی درآمد و تمکن مالی نقشی در فرزندآوری ندارد و بسیار خانواده های ثروتمند که فرزند کمی دارند.
لعلی اصلاح چنین وضعی را مهم خواند و گفت: اگر این رشد جمعیت در استان اصفهان به بیش از ۲ درصد نرسد آنگاه با بحران سالمندی و جامعه کهن سال در ۲۰ سال آینده مواجه خواهیم شد.
وی با بیان اینکه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در سیاست‌گذاری جمعیت موثر و لازم است، افزود: باید نگاه اجتماعی و کل جامعه را نسبت به فرزندآوری را مورد بررسی و تحلیل قرار داد تا علت‌های بی توجهی به فرزندآوری مورد بررسی قرار گیرد.
لعلی همچنین مزمت فرزندآوری در بین مردم جامعه را از دیگر عوامل کاهش نرخ رشد جمعیت اعلام کرد و اظهارداشت: ترس از آینده فرزند و ضد ارزش شدن تولید مثل و ناامیدی مردم از زندگی خود به این مقوله مهم صدمه زده است.
لعلی تدوین سند جمعیت برای استان‌ها و کل کشور را ضروری بیان کرد و افزود: مهاجرت به کلانشهر اصفهان روبه افزایش است و این موضوع موجب افزایش سالمندی در این منطقه می‌شود از طرفی مهاجرت نیروهای جوان از شهرستان ها به مرکزاستان و تهران برای برخی از مشاغل موجب افزایش سالمندی در روستاها شده و قدرت اقتصادی را در این بخش از کشور کاهش می‌دهد.
به گفته معاون آمار و اطلاعات سازمان برنامه ریزی استان اصفهان، بی برنامگی‌ها موجب مهاجرت نیروی کار از برخی از شهرستان‌ها مثل خوانسار، فریدونشهر و نطنز که موقعیت کار نیز دارند نگرانی‌هایی را ایجاد می کند و تعادل جمعیت را به هم می‌زند.
وی خروج نیروهای کار از استان اصفهان به دیگر مناطق کشور و یا خارج از کشور را چالش‌ساز برای این منطقه اعلام‌کرد و گفت: توازن جمعیت به هم ریخته و این موضوع آسیب های جدی برای اصفهان ایجاد می‌کند و با افزایش سالمندی در استان، هزینه های جاری در آینده افزایش می‌یابد.
گسترش نظام فکری فردگرایی، تهدید جدی
استاد دانشگاه اصفهان با بیان اینکه سیاست های رشد و یا کاهش جمعیت با نگاه دستوری قابل اجرا نیست گفت: افراد جامعه ناتوانی خود در تامین هزینه‌های زندگی را چالشی در پیش روی فرزندآوری و ازدواج می‌دانند.
مرتضی پدریان نظام فکری فردگرایی در کشور را از دیگر موضوعات مرتبط با کاهش رشد جمعیت و افزایش سن ازدواج بیان و اضافه کرد: وقتی تفکر فردگرایی در جامعه حاکم شود آنگاه پدر و مادر به دنبال فرزندآوری و یا افزایش تعداد فرزندان نمی‌روند.
این جامعه شناس خاطرنشان‌کرد: یک زوج جوان بر اساس حسابگری و عقلانیت خود هیچ دلیلی برای داشتن فرزند در جامعه امروز ندارند و با توجه به هزینه‌های بالای اقتصادی و اهمیت جنبه‌های تربیتی به این سمت نمی‌روند.
وی با بیان اینکه ازدواج رویدادی مقدس در جوامع اسلامی محسوب می‌شود، گفت: تفکرهایی مثل فردگرایی، حسابگری و دیدگاه های غلط مانع انجام آن شده و همین موضوع فرزندآوری و رشد جمعیت را دچار مشکل کرده است.
این استاد دانشگاه بین افزایش عقلانیت و فرزندآوری ارتباط معکوس برقرار کرد و گفت: عقلانیت و حسابرسی دقیق مانع از فرزندآوری می‌شود و خانواده‌ها دقت بیشتری را نسبت به هزینه‌ها و حسابگری در تربیت نشان می‌دهند.
پدریان متغیر جنسیت را در امر داشتن فرزند مهم بیان کرد و یادآورشد: در گذشته ارتباط بین تعداد دختر و پسر در جمع خانواده‌ها وجود داشت اما امروز چنین حسابی وجود ندارد و بر اساس نظرسنجی صورت گرفته برای جنسیت فرزند در سال ۹۴ بیش از ۱۷ درصد خانواده ها خواستار فرزند دختر و بیش از ۱۶ درصد پسر و بیش از ۶۵ درصد برای آن‌ها تفاوتی نداشته و این آمار در سطح ملی به ترتیب بیش از ۱۲ درصد، ۱۹.۲ درصد و ۶۸.۵ بوده است.
وی یادآور شد: در همین نظر سنجی بیش از ۵۰ درصد مردها موافق کار همسر خود در بیرون از خانه بودند که این تغییر فرهنگ‌ها و سبک زندگی را نشان می‌دهد و با این وضع امکان کاهش تعداد فرزندان نیز پیش‌بینی شود.
پدریان چنین تغییراتی در فرهنگ را تنها مربوط به شهرها ندانست و گفت: تفکر نسبت به فرزندپروری در روستاها تغییر کرده و با چنین دیدگاهی که "دیروز فرزند یار بود اما امروز بار است" زندگی می‌کنیم.
وی معتقد است تغییرات در زندگی امروز باعث شده فرزندان مثل گذشته همکار و همیار خانواده‌ها نباشند و بیشتر تحمیل هزینه برای پدر و مادر داشته باشند.
به گفته پدریان برنامه های صدا و سیما به دنبال ترویج فرهنگ فرزندآوری نیست چرا که در فیلم‌های سینمایی تفکر انفرادی، مشکلات فرزندآوری و مزمت خانواده‌ها دارای فرزند زیاد را دنبال می‌کنند.
ضرورت اجرای دقیق سیاست های کلی جمعیت
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان اصفهان که سیاست‌های کلی جمعیت ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری را در رفع چالش های این بخش موثر می داند به ایرنا گفت: سیاست‌های تشویقی و خدماتی فرزند آوری که به صورت رایگان ارائه می‌شود و خانواده دارای فرزند را مورد حمایت قرار می‌دهد برای پاسخ به بخشی از معضل کاهش رشد جمعیت کارآمد است.
کمال حیدری با بیان اینکه در گذشته موضوع فرزندآوری از اهمیت خاصی برخوردار بوده است، تصریح‌کرد: اعتقادات مردم نسبت به موضوع فرزندآوری اینگونه بود که روزی و نیاز مالی فرزند تامین می‌شود و زندگی نباید سخت باشد.
وی ادامه داد: باید زندگی را از زاویه‌های مختلف دید و بسیاری از ثروتمندان به دنبال فرزندآوری نیستند اما برخی از خانواده‌های متوسط جامعه تعداد فرزندان بیشتری را دارند.
حیدری با بیان اینکه اگردیدگاه‌های مردم نسبت به فرزندآوری اصلاح نشود جامعه با چالش جمعیتی روبروخواهد شد، خاطرنشان‌کرد: امید به زندگی در بین مردم جامعه افزایش یافته اما کیفیت زندگی افزایش نداشته و با توجه به افزایش سالمندان و نیازهای آن ها، امکانات پاسخگو نیست.
به اعتقاد وی باید مقوله رشد جمعیت از جنبه‌های مختلف اقتصادی و فرهنگی بررسی شود و از سیاست‌های تشویقی و حمایتی برای این موضوع استفاده شود.
حیدری تقویت فرهنگ‌های گذشته را در رفع مشکلات امروز جامعه کارآمد بیان کرد و یادآورشد: ارزش و اهمیت فرزندآوری و اهمیت‌دهی به خانه‌داری به عنوان شغل مهم برای زنان از جمله راهکارها برای این بخش است و نباید خانم‌ها منزلت خود را در شغل‌های بیرون از خانه پیدا کنند که اگراز آن‌ها حمایت شود و خانم‌های خانه‌دار تحت پوشش بسته‌های تشویقی قرار مثل بیمه زنان خانه‌دار قرار گیرند به طور حتم گرایش نسبت به خانه‌داری خواهند داشت.
کلانشهر اصفهان در سال ۹۷ به پیشنهاد صندوق جمعیت سازمان ملل متحد به عنوان شهر پایلوت (آزمایشی) دوستدار سالمند در کشور ایران انتخاب شد و سپس تفاهم‌نامه طراحی و ایجاد شهر دوستدار سالمند مهر امسال بین شهرداری اصفهان و شورای ملی سالمندان کشور(بهزیستی) با همکاری نماینده صندوق جمعیت سازمان ملل متحد در اصفهان امضا شد.
طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، شهرهای دوستدار سالمند باید ساختارها و خدمات خود را با نیازهای افراد مسن تر تطابق دهند. محیط زیست، حمل و نقل، مسکن، مشارکت اجتماعی، احترام، مشارکت مدنی و اشتغال، ارتباطات، حمایت اجتماعی و خدمات بهداشتی از شاخص های این شهر است.بر این اساس شهرداری اصفهان با همکاری سازمان بهزیستی کشور و صندوق جمعیت سازمان ملل متحد به ایجاد زیرساخت های مناسب جهت طراحی شهر دوستدار سالمند با رعایت قوانین و شاخص های مربوطه اقدام خواهد کرد.
استان اصفهان بیش از پنج میلیون نفر جمعیت دارد که در ۲۴ شهرستان و ۱۰۵ شهر ساکن هستند که نرخ رشد جمعیت استان در سال ۹۵ حدود ۰.۹۷ درصد بوده و این ضریب در زمان حاضر کمتر از یک درصد است.
نرخ رشد جمعیت کمتر از یک درصدی در نصف جهان چالش جدی که چنانچه ساز و کار موثری برای رفع آن اتخاذ نشود به زودی چین و چروک‌های سالمندی، سرزندگی این استان را در بخش‌های مختلف با مشکل مواجه خواهد کرد.اگر چه به گفته کارشناسان، اینکه جمعیت کشور با شیب تندی به سمت پیری می رود، با در نظر گرفتن بالا رفتن سن امید به زندگی در کشور نشان از موفقیت در حوزه بهداشت و درمان است اما در چنین شرایطی بدون مدیریت هوشمندانه نمی توان برای حرکت جمعیت به سمت پیری برنامه ریزی درستی داشت.
استان افزون بر پنج میلیون نفری اصفهان ۲۴ شهرستان دارد.
نظر شما