گردوی تویسرکان برند سبز جهانی؛ این گوی و این میدان

پاییز نرم و آهسته از راه رسید و موسم گردو چینی در معدن طلای سبز همدان هم؛ گردویی که بهار امسال پوسته سخت و چوبی محصول بومی را شکست و به یک برند بین‌المللی تبدیل شد. 

کیفیت، طعم بی‌نظیر، روغن و سفیدی مغز ویژگی‌های منحصر به فردی است که موجب شد  ۱۸ استان تولیدکننده کشورمان و حتی آمریکا و چین به عنوان ابر تولید کننده گردوی جهان به گردپای گردوی تویسرکان هم نرسند و سازمان مالکیت معنوی (وای پو) این گوی‌های سبز را شایسته ثبت در فهرست جهانی بداند. 

اما این محصول بین‌المللی هنوز با خیلی از بایدها فاصله دارد، صنایع بسته‌بندی و لیبلینگ، فرآوری و تبدیلی و بازیافت مهمترین صنایعی است که باید باشد تا گردوی تویسرکان از شیوه‌های سنتی به صنعتی گذر کرده و در سبد صادراتی ایران قرار گیرد. 

گردوی تویسرکان محروم از هر گونه تکنولوژی به سبک قدیم با زور بازوی مردان و زنان از درختان بالابند چیده و مغز شده و به صورت فله‌ای روانه بازارهای مصرف می‌شود. 

بر اساس آمارهای موجود سال گذشته  ۱۵ هزار و ۸۰۰ تن گردو از باغ‌های تویسرکان برداشت شد تا سرانه تولید این خشکبار خوش خوراک را  به ۱۵۵ کیلوگرم برساند، این رقم در کشور سه کیلوگرم است و باز هم به استناد همین اطلاعات ۷۰ درصد مردم این دیار از تولید و تجارت گردو امرار معاش می‌کنند. 

جلوگیری از خام فروشی گردو مهمترین راهکار برای ایجاد ارزش افزوده است زیرا علاوه بر مغز، پوست سبز و چوبی گردو قابلیت فرآوری و استفاده در صنایع مختلف شیمیایی و دارویی دارد که نیازمند تحقیق و پژوهش‌های علمی بیشتری است و در این راستا دولت بسته حمایتی برای تشویق محققان و سرمایه گذاران تدارک دیده است.گردوی تویسرکان تشنه ایده‌های سرمایه‌گذاری

فرماندار تویسرکان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا جلوگیری از خام فروشی گردو را مهمترین راهکار برای ایجاد ارزش افزوده می‌داند و تاکید دارد: علاوه بر مغز، پوست سبز و چوبی، گردو قابلیت فرآوری و استفاده در صنایع مختلف شیمیایی و دارویی دارد که نیازمند تحقیق و پژوهش‌های علمی بیشتری است. 

سیدرسول حسینی به تدارک همایش علمی برای شناسایی زمینه‌های سرمایه گذاری گردو اشاره می‌کند که قرار بود امسال برگزار شود اما بیماری کرونا بساط آن را برچیده تا این برند جهانی همچنان از یک طرح مطالعاتی جامع برای جذب سرمایه گذاران بی‌بهره باشد. 

قرار بود در این همایش نخبه‌های علمی و فرهیخته کشورمان برای آینده بهتر گردو ایده و طرح ارائه کنند تا این محصول فقط تبدیل به فسنجان و شیرینی گردویی نشود. 

زمین با امتیاز آب، برق و گاز، تسهیلات بانکی با سود کم و تامین مواد اولیه به صورت تضمینی بسته حمایتی دولت است که فرماندار تویسرکان قول تامین آن‌ها را می‌دهد تا سرمایه گذاران بدون دغدغه بتوانند صنایع وابسته به گردو را در این اقلیم راه‌اندازی کنند. 

در سالهای گذشته کارخانه‌ای در تویسرکان ایجاد شد که پوست چوبی گردو را مصرف کرده و محصولی کاربردی تولید می‌کند و هنوز هم یگانه صنعت وابسته به گردو در این منطقه شناخته می‌شود. 

بازار داغ زغال گردو

رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت همدان در این باره می‌گوید: شرکت پارت شیمی سال ۱۳۹۲ با هدف تولید کربن فعال (اکتیو) با سرمایه گذاری بخش خصوصی و با ظرفیت سالانه بیش از ۲ هزار تن تاسیس شد که پوست چوبی گردو ماده مصرفی این واحد صنعتی است. 

تولید انواع گریدهای کربن فعال بر پایه مواد سلولزی محصول این شرکت است که طبق توضیحات حمیدرضا متین در تمام صنایع از جمله پتروشیمی و پالایشگاهها، صنایع آب و فاضلاب، صنایع غذایی و دارویی کاربرد دارد و توانسته با تامین بخشی از نیاز داخلی کشور را از واردات کم نیاز کرده و ارزآوری هم داشته باشد. 

 او با اشاره به استقرار این واحد صنعتی در شهرک صنعتی آریکان از آمادگی دولت برای حمایت بی‌چون و چرا از صنایع اینچنینی خبر می‌دهد

 گردوی تویسرکان به دلیل نداشتن بسته‌بندی و برچسب به عنوان یک محصول جهانی سهم ناچیزی در صادرات دارد که با ایجاد برخی تغییرات می‌تواند نظر مشتری‌های خارجی را هم جلب کرده و سهمی در بازارهای فراملی داشته باشد اگر چه هنوز بخش از نیاز کشور به گردو از واردات تامین می‌شود و گردوی تویسرکان نیز بیشتر مصرف داخلی دارد اما قرار گرفتن در قفسه فروشگاه‌های کشورهای خارجی آرزوی محالی نیست. 

 به جز واحد صنعتی پارت شیمی، کارگاه‌های زغال‌سازی دومین ذی نفعان پوست گردو هستند که طبق آمارهای ثبت شده در سازمان صنعت، معدن و تجارت همدان تاکنون ۹ کارگاه با مجوز و پنج واحد بدون مجوز در استان فعالیت می‌کنند که سودآوری خوبی هم دارند. 

هم اکنون کشور ترکیه مشتری این زغالهاست ولی طبق اظهارات متین به دلیل ضعف بنیه مالی تولیدکنندگان با واسطه و یا به صورت پیله وری از مرز خارج شده و به صورت رسمی در لیست کالاهای صادراتی استان درج نمی‌شود. 

او تاکید می‌کند: اگر چه بازار زغال سکه است اما به پای محصول کارخانه پارت شیمی نمی‌رسد زیرا زغال اکتیو ۲۵ برابر بیشتر ارزش افزوده نصیب تولیدکننده می‌کند و از این رو فعالیت در این عرصه به صرفه و اقتصادی‌تر است. 

سبد خالی صادرات 

به اعتقاد رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت همدان گردوی تویسرکان به دلیل نداشتن بسته‌بندی و برچسب به عنوان یک محصول جهانی سهم ناچیزی در صادرات دارد که با ایجاد برخی تغییرات می‌تواند نظر مشتری‌های خارجی را هم جلب کرده و سهمی در بازارهای فراملی داشته باشد. 

اگر چه هنوز بخشی از نیاز کشور به گردو از واردات تامین می‌شود و گردوی تویسرکان نیز بیشتر مصرف داخلی دارد اما قرار گرفتن در قفسه فروشگاه‌های کشورهای خارجی آرزوی محالی نیست. 

چرا گردوی تویسرکان با وجود ثبت جهانی شدن هنوز در زمینه صادرات و جذب سرمایه گذار برای فرآوری موفق نبوده و این محصول باید چه ویژگی‌هایی را کسب کند تا لایق توسعه شود؟ سوالی است که مدیرکل باغبانی سازمان جهادکشاورزی همدان به آن پاسخ می‌دهد. 

تویسرکان پایگاه ژنتیکی گردوی جهان

اقلیم گوناگون تویسرکان موجب شده گردوی تولید شده در باغات یک روستا با روستای دیگر متفاوت است این تنوع می‌توانست بستر ساز فرآوری چندین نوع گردو و بسته‌بندی در انواع مختلف باشد اما اکنون تهدیدی است که مانع رسیدن این محصول جهانی به شایستگی هایش است هر چند طرح هایی در برای تولید یکنواخت و یکدست محصول و جوان سازی باغها در حال اجراست که در کشور نظیر ندارد. 

حجت الله شهبازی می‌گوید: با توجه به اقلیم گوناگون تویسرکان گردوی تولید شده در باغ های یک روستا با روستای دیگر متفاوت است این تنوع می‌توانست زمینه ساز فرآوری چندین نوع گردو و بسته‌بندی در انواع مختلف باشد اما اکنون تهدیدی است که مانع رسیدن این محصول جهانی به شایستگی هایش است. 

او به طرح‌هایی اشاره می‌کند که به تولید یکنواخت و یکدست محصول و برداشت مکانیزه کمک کرده و از سوی دیگر بهره وری و افزایش تولید را برای باغداران این دیار به ارمغان می‌آورد که ایجاد نخستین زنجیره تولید گردوی پیوندی ایران در تویسرکان و طرح سرشاخه کاری و تعویض تاج درختان گردو نمونه‌هایی از چاره اندیشی متخصصان باغداری استان به شمار می‌رود. 

مدیرکل باغبانی سازمان جهاد کشاورزی همدان راه‌اندازی زنجیره کامل پرورش نهال گواهی شده را کاری بی‌نظیر برای اصلاح باغ‌های گردو و تامین پیوندک در کشور می‌داند به طوری که سالانه تا ۶ میلیون پیوندک برای یکسان‌سازی محصول درختان و باروری بیشتر درختان به شهرهای کشور عرضه می‌شود. 

برداشت پنج تن در هکتار و کاهش دوره نونهالی از ۱۰ به پنج سال از مزایای طرح یاد شده است که شهبازی آن‌ها را برشمرده و جوانسازی باغهای گردو و پروراندن محصول بازار پسند و اقتصادی را مهمترین هدفی می‌داند که بیش از هر چیز نیازمند همراهی و مشارکت باغداران تویسرکانی است. 

اجرای این طرح‌ها موجب شد تویسرکان به عنوان پایگاه ژنتیکی گردوی جهان شناخته شود زیرا به صورت تخصصی موضوع پرورش و اصلاح گونه‌های گردو در این منطقه در اولویت قرار گرفته و هر روز شاهد موفقیت هایی در این زمینه هستیم.

گردوی تویسرکان استعداد و شایستگی خود را هنرمندانه نشان داد و حالا نوبت همه آنهایی است که می توانند سهمی در توسعه صنعتی این برند سبز جهانی داشته باشند تا این محصول بی همتا به حق واقعی خودش دست پیدا کند؛ این گوی و این میدان... . 

گزارش از زهرا زارعی