کشور سالم در گرو جوانانی که در سلامت پیر می شوند

به گزارش روز شنبه ایرنا، در تقویم جهانی،  اول اکتبر هر سال به عنوان روز جهانی سالمندان نامگذاری و گرامی داشته می‌شود که یکم اکتبر امسال با ده مهرماه برابر شده است. این نامگذاری در سال 1982 توسط سازمان ملل انجام پذیرفت.  در این سال سازمان ملل ، شورای جهانی سالمندی را تشکیل  و در همان سال طرحی را برای تعیین یک روز جهانی برای سالمندان ارائه داد تا اینکه در سال ۱۹۹۰ این شورا اول اکتبر را «روز جهانی سالمندان» تعیین کرد.  روز جهانی سالمندان با هدف آگاه‌سازی و با تمرکز سازمان‌ها بر این موضوع و برنامه سازمان ملل متحد در زمینه پیری و سالمندی نامگذاری شده است.

همه ساله درایران نیز هفته ای تحت عنوان هفته ملی سالمند تعیین و برنامه های متنوعی به همین مناسبت برگزار می گردد. همچنین هر ساله از طرف سازمان جهانی شعاری برای این روز در نظر گرفته می‌شود که امسال نیز شعار «کرونا، فرصتی برای تغییر نگاه به سالمندان» انتخاب شد.

سالمندی بنا به تعریف سازمان جهانی بهداشت عبور از مرز ۶۰ سالگی است و برای تمام افرادی که از حوادث و اتفاقات زندگی جان سالم بدر برده اند و جوانی و میانسالی را پشت سر گذاشته اند، تحقق پیدا می کند. امروزه آمارها حاکی از آن هستند که جمعیت بسیاری از کشورها اعم از توسعه یافته و توسعه نیافته رو به سالمندی است و این امر نه تنها زنگ خطر جمعیتی را به صدا درآورده است بلکه ضرورت اتخاذ تدابیر سیاستی و راهکارهای حمایتی و خدماتی برای این بخش از جمعیت را دو چندان کرده است. امری که اهمیت آن سبب شد با «محمود مشفق»، مدیر گروه جمعیت شناسی دانشگاه علامه طباطبایی به گفت و گو بنشینیم.  وی با بیان این که  25 درصد از کل هزینه های پزشکی و درمانی بر اساس برآوردهایی که صورت می گیرد برای سال های آخر عمر می باشد؛ بر سالم پیر شدن تاکید و سالم پیر شدن را منوط به  این دانست که  که افراد چقدر در دوران میان سالی و جوانی مراقب سلامتی خود هستند .  وی گفت  تدابیر سیاستی برای رسیدن به دوران سالمندی  باید در سطوح مختلف همچون خانواده، محله، شهر، ادارات، سازمان ها، نهادها و در سطح کلان ملی اتخاذ شوند.

مشروح این گفت و گو را در ذیل می خوانید:

پیش بینی های جمعیتی جهان و ایران

مشفق در خصوص پیش بینی های جمعیتی جهان و ایران گفت: پیش بینی های جمعیتی جهان و سازمان ملل نشان می دهد که در سال ۲۰۱۹ در مقابل هر ۱۱ نفر جمعیت یک نفر سالمند در کل دنیا داشته باشیم. یعنی ۹ درصد از کل جمعیت جهان،  سالمند بالای ۶۵ سال محسوب می شوند. این درحالی است که پیش بینی های جمعیتی در سناریو حد متوسط سازمان ملل نشان می دهد که تا سال ۲۰۵۰ در مقابل هر ۶ نفر جمعیت در جهان یک نفر سالمند بالای ۶۵ سال خواهد بود. بنابراین کلا سالمندی جمعیت یک اتفاق جدید در جامعه بشری است. اما وضعیت کشورها و جوامع با هم متفاوت است. مثلا تا سال ۲۰۵۰ از هر ۴ نفری که در اروپا و آمریکای شمالی زندگی می کنند، یک نفر سالمند بالای ۶۵ سال خواهد بود.

وی ادامه داد: در خصوص شاخص های سالمندی، کشورهای توسعه یافته و منطقه اروپا و آمریکای شمالی وضعیت شدیدتری خواهند داشت. اما در مورد ایران پیش بینی های اخیر نشان می دهد که در سال ۲۰۲۰ حدود ۶.۶ درصد جمعیت بالای ۶۵ سال هستند که این عدد تا سال ۲۰۵۰ به حدود ۲۰ درصد می رسد. همچنین میانه سنی ما در حال حاضر حدود ۳۲ سال است که تا سال ۲۰۵۰ به ۴۰ سال می رسد و جمعیت ما سالخورده تر می شود. اما در ارتباط با نسبت سالمند به جمعیت در مقابل ۱۵ نفر جمعیت یک نفر سالمند بالای ۶۵ سال داریم که در سال ۲۰۵۰ به حدود یک نفر در مقابل ۵  نفر می رسد. یعنی در مقابل هر ۵ نفر جمعیت یک نفر سالمند بالای ۶۵ سال خواهیم داشت که تقریبا این نشان می دهد که گرچه کشورهای اروپایی و توسعه یافته زودتر گذار جمعیتی شان را شروع کرده اند اما سالمندی ما شبیه این کشورها خواهد بود.

مشکلات سالمندی

این استاد دانشگاه پیرامون مسائل و مشکلات سالمندان گفت: یکی از دلایل اصلی سالمند شدن جمعیت،  افزایش امید به زندگی است. وقتی زندگی سالمندی افزایش می یابد، درآمد و حقوق بازنشستگی هم می بایست  سال های بیشتری از زندگی افراد را تحت پوشش قرار بدهد. یعنی اگر مثلا در دوره جوانی جمعیت، پوشش افراد تا ۱۰ سال بود الان حداقل این مدت به ۲۵ تا ۳۰ سال افزایش یافته است و این یکی از مهمترین چالش هایی هست که صندوق های بازنشستگی با آن مواجه هستند.  از طرف دیگر حجیم بودن ورودی نسل های انفجار موالید به سن سالمندی و از طرفی کوچک شدن و آب شدن نسل های در سن کار و فعالیت،  بار وابستگی سالمندان را افزایش می دهد و در نتیجه استمرار حمایت های بین نسلی را  با مشکل مواجه می کنند. بنابراین حجیم شدن جمعیت سالمند از یک طرف و از طرف دیگر کاهش مستمر نسل های در سن کار باعث اختلال در حمایت های بین نسلی می شود.. حجیم شدن جمعیت سالمند از یک طرف و از طرف دیگر کاهش مستمر نسل های در سن کار باعث اختلال در حمایت های بین نسلی می شود.

وی افزود: از طرفی عمدتا سنین سالمندی بیشترین هزنیه های بهداشتی و درمانی را در بر دارد؛ یعنی می توانیم بگوییم ۲۵ درصد از کل هزینه های پزشکی و درمانی بر اساس برآوردهایی که صورت می گیرد برای سال آخر عمر هست. بنابراین یکی از مسائلی که ما در اینجا خواهیم داشت افزایش هزنیه های درمان و پزشکی است که بیشتر مربوط به بیمارستان و بستری شدن سالمندان است. همچنین افزایش افراد سالمند مفاهیم اجتماعی و فرهنگی را در خصوص سالمندی تغییر می دهد و باعث می شود که حتی بازارهای کار و نوع تقاضا برای کالا و خدمات تغییر کند. حمل و نقل، حمایت اجتماعی و روابط خانوادگی همه دستخوش تغییرات قابل ملاحظه خواهند شد.

وضعیت صندوق های بازنشستگی

مشفق در خصوص سالمندان و وضعیت صندوق های بازنشستگی گفت: صندوق های بازنشستگی نیز تحت تاثیر سه روند جمعیتی قرار می گیرند که عبارتند از افزایش امید به زندگی سالمندان، کاهش جمعیت بالقوه حمایت کننده از جمعیت سالمندان (کسانی که سهم بازنشستگی می دهند) و سالخورده شدن نسل های انفجار موالید یعنی نسل ۵۷ تا ۶۷ که به زودی وارد سنین بالاتر می شوند و از گردونه بازار کار خارج می شوند و در واقع بازنشسته و سالمند می شوند.

تدابیر و راهکارهای سیاستی

مشفق در خصوص تدابیر و راهکارهای سیاستی برای سالمندان گفت: تدابیر برای سالمندان باید چند بعدی باشد و ابعاد اقتصادی، رفاهی، اجتماعی- فرهنگی، بهداشتی و ابعاد مختلف زندگی سالمندان را در بر بگیرد.  از طرفی این تدابیر باید چند سطحی هم باشند و در سطح خانواده، محله، شهر، ادارات، سازمان ها، نهادها و در سطح کلان ملی اتخاذ شوند. برای مثال یکی از تدابیر مهم برای سالمندان فرهنگ سازی جهت تکریم و احترام به سالمندان در خانواده، اماکن عمومی، اتوبوس ها، متروها، پارک ها، فضای خانوادگی و فضای عمومی و کلی جامعه است.

این استاد دانشگاه افزود: تدبیر دیگر تامین تسهیلات حمل و نقل آسان برای سالمندان است. زیرا بسیاری از وسایل حمل و نقل برای سالمندان مناسب نیست. مورد دیگر مناسب سازی مکان های زندگی و اماکن عمومی برای سالمندان است. برای مثال خانه های سالمندان باید مناسب و استانداردهای لازم را دارا باشند.  همچنین فرهنگ سازی مناسب جهت تغییرالگوی تغذیه، فعالیت فیزیکی و چگونگی مقابله با تنهایی و انزواهای  ناشی از دوره سالمندی و اجرای طرح های غربالگری سالمندان و توانمندسازی آنها جهت استفاده از رسانه های گروهی نیز اهمیت دارد. برخی راهکارها؛ فرهنگ سازی درباره تغییر الگوی تغذیه، فعالیت فیزیکی،مقابله با تنهایی وتوانمند سازی برای استفاده از رسانه های گروهی

وی در ادامه گفت: ایجاد زمنیه های مناسب فرهنگی و اجتماعی برای سالمندان جهت شناخت نیازهایشان و حقوق اجتماعی شان و اینکه با چه آسیب ها و خطراتی در جامعه با آن مواجه هستند، می تواند در بهبود وضعیت آنها کمک کند. توسعه خدمات، تشخیص زودرس و رفع مشکلات سالمندان از دیگر تدابیری است که مشفق به آن اشاره کرد. برای مثال  دسترسی آسان به داروها و محصولات گوارشی برای سالمندان در کوتاه ترین بعد مسافت مکانی و زمانی می تواند کمک کننده باشد.

 این استاد دانشگاه افزود: در خصوص سیاست ها و تدابیر اقتصادی مهمترین نکته، سالم پیر شدن است. سالم پیر شدن بستگی به این دارد که افراد چقدر در دوران میان سالی و جوانی مراقب سلامتی خود هستند تا سالم پیر بشوند. پس افراد اگر سالم پیر شوند مشکلات خیلی کمتری خواهند داشت. مساله دیگر توانمند سازی اقتصادی سالمندان است که یک بعد آن به چرخه کاری افراد بر می گردد که افراد حقوق مکفی دریافت کنند بطوریکه بتوانند پس اندازهایی در دوارن سالمندی و پیری خود داشته باشند و دوم تعیین حداقل دستمزد برای افرادی است که مسن هستند و مجبورند کار کنند. خیلی از سالمندان هستند که در مشاغل خدماتی کار می کنند و حقوق مناسب دریافت نمی کنند. لذا باید به این نکات توجه کنیم و قاعده ای برای آنها تعریف کنیم تا سالمندان بتوانند از حقوق ویژه برخوردار شوند.