نگاهی به «تحول اقتصادی در حوزه خلیج فارس»

این کتاب با ۲۰۸ صفحه، شمارگان یک هزار نسخه و قیمت ۲۰۰ هزار ریال توسط نشر بایا در سال ۹۴ به چاپ رسید.

در این اثر به نقش خلیج فارس در اقتصاد ایران دوره افشاریه و زندیه پرداخته شده که شامل، چهار فصل با عنوان موقعیت جغرافیایی و تاریخی خلیج فارس، اهمیت اقتصادی خلیج فارس در دوره افشاریه و زندیه، حضور قدرت های بزرگ در خلیج فارس آن دوران و عملکرد سلسله های افشاریه و زندیه در روند اقتصاد ایران است.

نویسنده کتاب، خلیج فارس را به عنوان مهم ترین و اصلی ترین مخزن اقتصادی ایران معرفی کرده که در تمام دوره های تاریخی تا امروز شاهد خاطرات ناگفته و رویدادهای تلخ وشیرین بسیاری بوده است.

فصل اول این کتاب به موقعیت استراتژیک خلیج‌فارس، دلایل اهمیت تاریخی آن در طول تمام دوره ها، موقعیت آب و هوایی و شناخت معروف‌ترین رودهایی که مستقیم وارد خلیج‌فارس شده اشاره می‌کند.

همچنین به بررسی نام خلیج فارس در اسناد تاریخی و معرفی مدارک معتبری که نام خلیج فارس یا بحر پارس را تایید کرده می پردازد.

فصل دوم، به اقتصاد جزیره ها و بندرهای خلیج فارس پرداخته که صادرات و واردات کالا به ویژه کالاهای صادراتی مانند ابریشم خام و پشم بز و کالاهای وارداتی از قبیل شکر، ادویه و حیوانات بررسی می شود.

در فصل سوم این کتاب، حضور قدرت های غربی در خلیج فارس، سرانجام اولین استعمارگر این منطقه و سپس وجود کمپانی های انگلیسی، فرانسه، هلند و هندوستان روایت شده که هر کدام از این کشورها از ورودشان تا زمان محدوده مورد پژوهش برای به دست گرفتن بازار ایران در حال رقابت بودند.

فصل آخر هم به عملکرد سلسله افشاریه و زندیه و نقش هر کدام از این سلسله ها در اقتصاد ایران و روابط آن ها با حکام محلی پرداخته و در پایان، نتیجه گیری فصل ها به اختصار بیان شده است.

در این کتاب منابع، سندها و نقشه های معتبری در مورد خلیج فارس و نقش اقتصادی آن از قبیل سفرنامه های سرهارفورد جونز، فوروکاوا، نیبور و ویلیام فرانکلین استفاده شده که گویای تمام واقعیت های تاریخی این منطقه است.

بخش‌هایی از کتاب

در فصل دوم این کتاب آمده است: هلندی ها نخستین بار در سال ۱۰۳۲ هجری قمری در بندرعباس کار خود را آغاز کردند و در سال ۱۷۵۲ میلادی تجارتخانه خود را به جزیره خارک انتقال دادند، آن ها بر این عقیده بودند که ایران کشوری سودآور است و می توانند کالاهای خود را قبل از اینکه در بازار ها اشباع شوند، بفروش برسانند.

در این دوره به دلیل نابسامانی هایی که پیش آمده بود تولیدات داخلی ایران کاهش پیدا کرد و این امر باعث شد صدور کالاهای ایرانی به خارج رو به افول برود، به همین دلیل هلندی ها موقعیت را به نفع خود دیدند تا کالاهای واردشده خود را بفروش برسانند.

همچنین در فصل چهارم این کتاب آمده است: نادر در اوایل حکومت خود به آرامش داخلی پرداخت و تا حدودی رضایت همگان را جلب کرد. سپس نادر به این نکته پی برد که هرچه زودتر باید خلیج فارس را که منطقه ای حساس بود به قدرت سابقش بازگرداند. ولی با فقدان نیروی دریایی بازرگانی از یک سو و نیروی دریایی رزمنده از سوی دیگر که در این زمان جای هر دو در خلیج فارس خالی بود اجرای برنامه امنیت و آرامش در این منطقه محال بود. به همین دلیل نادر به اندیشه تاسیس نیروی دریایی افتاد. این اقدام نادر یکی از مهم ترین اقدامات او در نواحی خلیج فارس بود.

درباره نویسنده

خدیجه یداللهی نویسنده کتاب «تحول اقتصادی در حوزه خلیج فارس» متولد سال ۶۵ در شهر میناب (یکی از شهرستان‌های استان هرمزگان) است.

وی در سال ۸۵ در رشته دبیری تاریخ وارد دانشگاه و در سال ۹۲ در مقطع کارشناسی ارشد رشته تاریخ ایران اسلامی فارغ التحصیل شد که اکنون در دانشگاه‌های میناب مشغول به تدریس است.