دوران کودکی بخشی از قسمت‌های شیرین و یا پرخاطره برای هر فرد است، دورانی که تجارب و نوع رفتار با کودک، شخصیت و رفتار او را شکل می‌دهد و در تکامل روانی و جسمی کودک تاثیرگذار است.
تامین امنیت روانی و جسمی ۲ نیاز اصلی هر فرد در دوران کودکی است، کودک به امنیت، دوست داشتن و دوست داشته شدن نیاز دارد.
برخی از والدین متوجه نیستند که محبت چقدر می‌تواند در رشد معنوی و شکل‌گیری شخصیت سالم کودکان تاثیر داشته باشد و هیچ تلاشی نسبت به ابراز آن ندارند.
بنا به گفته برخی کارشناسان و حقوقدانان بی‌توجهی و ناتوانی در تامین امکانات لازم برای شادی و تفریح کودکان، بی‌توجهی به بهداشت جسمی و روانی کودکان، الزام کودکان به کار در میان خانواده‌های کم بضاعت و نگاه ابزارگرایانه به آنها از آسیب‌های جدی به کودکان در استان کرمانشاه گزارش شده است.
آشنایی برخی والدین با حقوق کودک اندک است
از همین رو یک وکیل پایه یک دادگستری در گفت و گو با ایرنا، در خصوص چگونگی ایجاد امنیت در کودک، گفت: جدای از مهر و عاطفه‌ای که به شکل غریزی و طبیعی بین کودک و والدین شکل می‌گیرد و والدین را مجاب و مکلف به رسیدگی به نیازهای کودک می‌کند، به دلیل ضعف و ناتوانی کودک تکالیفی برای والدین مقرر شده تا به مدد آنها زمینه رشد و تکامل جسمی، ذهنی، روحی، اخلاقی و اجتماعی کودک فراهم شود که دامنه این تکالیف از وجود خانواده‌ای همراه با محبت و آرامش شروع می‌شود و تا تامین مناسب وسائل و امکانات، برای شادی و رفاه کودک در زمینه‌های تفریحی، آموزشی، بهداشتی و سایر موارد ادامه پیدا می‌کند.
دکتر «شهاب تجری» افزود: امروزه انجام این وظایف برای والدین به تنهایی مشکل است، برای تحقق آنها، تکالیف متعددی هم برای دولت‌ها و حکومت‌ها مقرر شده تا به کمک والدین بیایند. متاسفانه در بعضی از کشورها و حتی ایران از جمله کرمانشاه، آشنایی والدین با حقوق کودکان در سطح بسیار نازلی قرار دارد.
وی با بیان این موضوع که بیش از آن که والدین خود را در برابر کودک واجد تکالیف متعدد بدانند، خود را مالک و صاحب کودک می‌بینند، افزود: متاسفانه بسیاری از والدین تصور می‌کنند، در صورت تامین حداقل‌ها برای رشد کودک، به او لطف کرده‌اند در حالی که این حق کودک و تکلیف آنها است و یا با بسیاری از تعهدات و وظایف خود در قبال کودک نظیر کتک نزدن، فراهم کردن وسائل شادی و ابراز محبت به اشکال مختلف آشنا نیستند.
آموزش تربیت فرزند ضروری است
این مدرس دانشگاه ادامه داد، تردیدی نیست که زوجین قبل از ازدواج باید در این زمینه به اشکال مختلف آموزش ببینند و البته این آموزش‌ها به طرق مختلف از جمله برگزاری کلاس‌های حضوری یا مجازی و تهیه بروشور بعد از ازدواج نیز باید تداوم داشته باشد.
تجری ادامه داد: پایبندی والدین به این تکالیف، بدون شک کودکان را از بسیاری از خطرات جانی، روانی، اخلاقی و سایر موارد دور خواهد کرد، به عنوان مثال کنترل و نظارت دائم بر محیطی که کودک با آن در ارتباط است، تامین نیازهای بهداشتی، فراهم کردن وسائل شادی و تفریح و ابراز محبت در خانواده بسیار قابل اهمیت هستند.
کدام آسیب‌ها متوجه کودکان کرمانشاهی است؟
او خاطر نشان کرد، متاسفانه آسیب‌هایی که در نتیجه سهل‌انگاری والدین به کودکان وارد می‌شود بسیار زیاد است و در کنار آن فقر مادی و فرهنگی که برخی از کشورها مقصر اصلی آن هستند نیز به کودکان آسیب‌های جدی وارد می‌کند.
تجری از بی‌توجهی و ناتوانی در تامین امکانات لازم برای شادی و تفریح کودکان، بی‌توجهی به بهداشت جسمی و روانی کودکان، الزام کودکان به کار در میان خانواده‌های کم‌بضاعت و نگاه ابزارگرایانه به آنها از آسیب‌های جدی به کودکان در استان کرمانشاه گزارش شده است.
در گروه کدام نوع از این والدین قرار دارید؟
«شکوه هاشمی» یک پژوهشگر اجتماعی و اخلاقی است که معتقد است ایجاد یک محیط امن و بدور از نگرانی در امنیت و تربیت کارآمد کودک موثر است.
وی در گفت و گو با ایرنا والدین را به چند دسته تقسیم کرد و گفت: والدین سلطه‌گر، کودک را در اختیار و کنترل خود قرار می‌دهند که موجب پرخاشگری و عصبانیت در کودک می‌شود و مادران افسرده نیز این حالت غم و اندوه را به کودک منتقل می‌کنند.
هاشمی در خصوص والدین مهربان منفی گفت: این والدین افردی هستند که به دلیل افراط در حمایت از کودک موجب پرتوقع شدن او می‌شوند و اگر کودک خواسته‌ای داشته باشد و بدان نرسد ناراحت و پرتوقع می‌شود.
به گفته این پژوهشگر، والدین مسوُول افرادی هستند که می‌توانند موفقیت، شادی و همه نیازهای کودک را تامین کنند و خانواده را به مکان موفق و کارامد تبدیل نمایند چراکه عزت نفس کودک در محیط‌های سازنده و سالم تقویت می‌شود.
اصولی که امنیت برای کودک می‌آورد
چنانچه یک روانشناس سلامت در گفت و گو با ایرنا، به بیان چهار اصل مهم برای ایجاد امنیت در کودکان پرداخت و گفت: باهم بودن اعضای خانواده، ابراز احساسات، دلگرمی و اطمینان دادن به کودک و کمک به دیگران چهار اصلی است که امنیت کودکان را تضمین می‌کند.
دکتر «فاطمه خالوان» افزود: اولین اصل در ایجاد امنیت این است که اعضای خانواده اوقاتی را در کنار هم بگذرانند زیرا امنیت در درجه اول از هم‌نشینی با افرادی حاصل می‌شود که بتوان در ارتباطی صمیمانه به آنها اعتماد کرد و اگر کودک در محیطی سرشار از محبت، مهربانی و تفاهم رشد کند قطعا طعم خوش امنیت را ذره ذره احساس می‌کند و بی‌شک پدر و مادر در این مورد نقش بسیار مهمی دارند.
وی ادامه داد: ابراز احساسات یکی دیگر از اصولی است که باید بسیار به آن توجه کرد زیرا زمانی که والدین در برابر کودک به همدیگر محبت کنند و از کلمات محبت‌آمیز استفاده می‌کنند به کودک دوست داشتن و دوست داشته شدن را یادآوری می‌کنند و باید محیطی را ایجاد کنند که به کودکان و فرزندان خود کمک کنند تا احساسات، نگرانی‌ها و خواسته‌های خود را بدون ترس ابراز کنند.
به گفته وی، برای این منظور ابتدا باید به کودک فرصت داد تا درباره نگرانی و مشکلش به راحتی صحبت کند و بعد از شنیدن حرف‌های وی با او همدلی کرده و از وی حمایت شود.
دلگرمی امنیت روانی به دنبال دارد
وی با بیان اینکه دلگرمی و اطمینان دادن به کودک در ایجاد امنیت روانی کودک بسیار مهم است، افزود: کودکان می‌خواهند بدانند پدر و مادر برای محافظت از آنها چه کارها و اقداماتی انجام می‌دهند پس لازم است والدین در خانه و همچنین محیط بیرون این موضوع را مدنظر قرار دهند.
او اظهار داشت: کودکان نیز مانند بزرگسالان از یاری رساندن و کمک به افراد دیگر احساس رضایت و امنیت می‌کنند و والدین باید فرزندانشان را به این کار، هر چند اندک نیز تشویق کنند چرا که این تلاش‌های جزئی به آنها احساس قدرت و مفید بودن می‌دهد و در ایجاد اعتماد به نفس در آنان موثر است.
تذکر بیش از حد نتیجه مخرب دارد
خالوان رعایت چند نکته را از سوی والدین لازم و ضروری دانست و گفت: کنترل و تذکر بیش از حد به کودک، تاثیر معکوس داشته و اعتماد به نفس او را از بین می‌برد و همچنین تشویق‌های بیش از حد به کودک نیز حس خود بزرگ‌بینی را در وی ایجاد می‌کند و تبعات بعدی آن شکست خواهد بود.
او ادامه داد: در بسیاری از موارد شاهد خشونت پدر یا مادر یا هر دو علیه کودکان هستیم و حتی او را تنبیه بدنی و تحقیر و تهدید به کتک زدن می‌کنند و یا مورد تمسخر و یا کلمات نامناسب قرار می‌دهند که این باعث ایجاد زمینه پرخاشگری و خشم در او می‌شود البته ریشه رفتار بعضی از این والدین می‌تواند ناشی از آسیبی باشد که در دوران کودکی، نوجوانی و یا حتی جوانی به آنها وارد شده است که اکنون رفتار آنها را در مقابل فرزند یا فرزندانشان مورد تاثیر قرار داده است.
زندانی کردن کودک چه عواقبی دارد؟
خالوان با بیان اینکه نباید با کودکان هنگامی که کار اشتباهی انجام داده‌اند مانند خلافکاران رفتار کرد، افزود: نباید برای تنبیه کودک از زندانی کردن او در اتاق، انباری و یا جای دیگر استفاده کرد زیرا نه تنها تاثیری در روند بهبود رفتار وی ندارد بلکه زمینه‌ساز ایجاد نفرت و خشم در او می‌شود.
وی بر اقتدار پدر و مادر در همه حال و ایجاد محیطی امن و مهربان توسط آنها و رفتار محبت‌آمیز با کودکان تاکید کرد و افزود: والدین نباید این موضوع را فراموش کنند که محبت بیش از حد نیز می‌تواند در تربیت بد کودکان تاثیر داشته باشد و اگر کودک کار بدی انجام داد یا کلمه زشتی بر زبان آورد نباید از آن غافل شوند و با گفت و گوی دوستانه و حتی با رفتار منطقی باعث شوند تا او متوجه زشتی یا بدی عملی که انجام داده یا حرفی که زده شود.
این روانشناس سلامت یادآور شد: والدین نباید از بازی کردن با فرزندان خود پرهیز کنند چرا که فضای ایجاد شده ناشی از بازی کردن با کودکان باعث ایجاد محیطی امن و پر از آرامش برای آنها خواهد شد و حتی می‌توانند در مورد بازی‌ها و سرگرمی‌هایی که خود در کودکی انجام می‌دادند با کودکانشان صحبت کنند.
این روانشناس سلامت گفت: والدین سخت گیر و کمال‌گرا و یا سرزنشگر مانع رشد کودک و ایجاد حس اعتماد به نفس در او می‌شوند.
او معتقد است، والدین باید از طریق گوش دادن به صحبت‌ها و شناسایی احساسات و مشکلات او و پرداختن به مهارت‌های گفتاری، فرزندشان را در جهت رشد و شکوفایی استعداد یاری دهند.
اگر خشن هستید به مشاوره بروید
خالوان در پایان به والدین توصیه کرد: چنانچه با فرزندان خود رفتار خشونت‌آمیزی دارند در نحوه عملکردشان تجدیدنظر کرده و حتما به یک مشاور در این زمینه مراجعه کنند تا بتوانند عشق، محبت، دوست داشتن و احساس مسوُولیت را به فرزندان و کودکان خود که آینده‌سازان این جامعه هستند بیاموزند، به امید روزی که هیچ خشونتی در جهان نباشد.
گزارش از زهره کریم زاده
نظر شما