به گزارش ایرنا، نشست مجازی بزرگداشت روز حافظ، ۲۰ مهر ماه ۹۹، به همت دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجی و پژوهشکده فرهنگ پژوهی دانشگاه علامه طباطبائی و همکاری موسسه فرهنگی اکو برگزار شد. این نشست از نظر گستردگی و تنوع سخنرانان، نشانگر وسعت نفوذ حافظ تا خارج از مرزهای جغرافیایی و زبانی است؛ چرا که استادانی از پنج کشور تاجیکستان، افغانستان، ازبکستان، ترکیه و لبنان به میزبانی ایران در آن شرکت کردند. سرور بختی رئیس موسسه فرهنگی اکو،محمد ناصر ره یاب استاد زبان و ادبیات فارسی و رئیس دانشگاه غالب هرات افغانستان،محمدحسن حسن‌زاده استاد دانشگاه علامه طباطبایی،قوران بیک‌اف استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خاورشناسی تاشکند ازبکستان ، یعقوب شفق استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کریک قلعه ترکیه، عباسعلی وفایی استاد دانشگاه علامه طباطبائی،عبدالنبی ستارزاده، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ملی تاجیکستان و نعیمه شکراستاد دانشگاه ادبیات و علوم انسانی «زحله» لبنان شرکت کنندگان این وبینار بین المللی فرهنگی بودند.
هنر والا و نبوغ گوینده،راز ماندگاری حافظ
گر خداوندی هوس داری در اقلیم سخن/ بندگی حافظ شیراز می‌بایست کرد
«سرور بختی» رئیس موسسه فرهنگی اکو در سخنان خود گفت: بی‌تردید حافظ فرمانروای راستین عرصه غزل است و غزل او همانند باران بهار که گرد و خاک را می‌روبد و فضا را معطر می‌کند، غم و اندوه را از سینه می‌رباید و احساس شور و شعف و شادی را در انسان ها بر می انگیزد. بختی حافظ را تنها شاعر فارسی گوی می‌داند که بسیاری به دیوانش «تفال» می‌زنند تا روزشان پر از طراوت باشد. او گفت شاید کمتر کسی بداند که در سرزمین «رودکی» هنوز مادران به این نیت که نوزاد از جمیع آفات حفظ شود، زیر سر او دیوان حافظ گذاشته و می‌خوانند: «الا دیوان حافظ حافظم باشی به هر درد». به گفته وی شعر حافظ مزین به شهد اندرز و حکمت است و کام‌ها را شیرین می‌کند و نقل محافل و مجالس است. راز این ماندگاری در چیست که همگان را مجذوب می‌کند؟ بدون شک تنها هنر والا و نبوغ گوینده است که اینطور پیر و جوان و زن و مرد را مفتون و شیدای خود ساخته است. چکامه‌های حافظ به ما می‌آموزد که با دوستان مروت و با دشمنان مدارا داشته باشیم و قضاوت نکنیم و داوری‌ها را به پیش‌داور اندازیم. پیام جاودانه شعر حافظ همین است که با خدا باش و آزاری به کس مرسان و از هیچ سختی و مشکلی نهراس.
شعر حافظ در اوج ناامیدی، امید می‌دهد
«محمد ناصر ره‌یاب»، استاد زبان و ادبیات فارسی و رئیس دانشگاه غالب هرات افغانستان هم در سخنانی گفت: حافظ در جامعه زبانی فارسی دری زنده است و حتی در این زمانه ای که تلویزیون و اینترنت و کتاب‌های گوناگون کتب و متون کهن را از خانه‌های ما دور کرده، هنوز حافظ در شهرها و روستاهای هرات خوانندگان بسیاری دارد، و هنوز مادران درباره باز یا بسته بودن بخت دختر و پسر خود و یا اتفاقات آینده از حافظ یاری می‌گیرند. این کار شگرف در کنار بسیاری دلایل دیگر وابسته به این است که شعر حافظ شعری نمادین است. شعرای بزرگ دیگری چون «بیدل» را داریم اما در شعرشان قرینه‌هایی وجود دارد که آن را مجازی می‌کند و ما ناگزیریم به دنبال تاویل‌های دیگر برویم. ادبیات کلاسیک ما شعر نمادین بسیار کم دارد. یگانه نمود و نماد شعر نمادین در ادبیات کلاسیک، بی گمان شعر حافظ است؛ چرا که شعری است که در اوج ناامیدی به انسان امید می‌دهد. شعر حافظ همواره چیزی به خواننده ارائه کند. به همین دلیل شخص با شعر او ارتباط برقرار می‌کند و عارفان و متشرعان و اصالت لذت طلبان و... او را از خود می دانند. حافظ انتزاعی‌ترین موضوعات را چنان عینی بیان می‌کند که ما خود را در آینه جهان او ببینیم. درواقع حافظ چکیده فرهنگ شعری ماست.
حافظ شاعر عاشقانه‌ها و عارفانه‌هاست
«محمدحسن حسن‌زاده»، استاد دانشگاه و دیگر سخنران این نشست هم در مورد حافظ بیان کرد:همه حافظ پژوهان بر این قول متفقند که شعر حافظ چند رویه و چند سویه است و هر کس از پنجره ذهن خود به این منظره می‌نگرد و به یافته های مخصوصی دست پیدا می‌کند. وی تاکید کرد شاید بتوان گفت بیشترین نگاه به حافظ، نگاه عاشقانه و عارفانه بوده و این نگاه دستاوردهای بزرگی هم به همراه داشته است. یکی از رازهای ماندگار حافظ این است که او عاشقانه و عارفانه شعر سروده و از آن‌جا که دل‌دادگان شعر عاشقانه و عارفانه در سراسر گیتی بسیار زیاد است، اقبال به شعر حافظ بسیار زیاد شده است. «حسن‌زاده» افزود که او در مورد بعدی از حافظ سخن خواهد گفت که کمتر به آن پرداخته شده و آن بعد اجتماعی دیوان حافظ است. حافظ به زیبایی و ایجاز، بخش‌هایی از حیات اجتماعی خودش را در شعرش منعکس کرده و درست مانند یک منتقد اجتماعی و عالم علوم سیاسی، روزگار خودش را اولاً تبیین کرده است، ثانیاً انتقادی برخورد کرده و اشکالات آن را بازگو نموده و حتی راهکارهایی برای اصلاح آن ارائه داده است. حافظ در روزگار پر تنشی می‌زیسته؛ روزگاری که با ابزار قرار دادن دین، کوشش می‌شده پایه‌های حکومت حاکمان محکم شود و تنها سپری بوده است در دست آل مظفر که بتوانند پشت آن پنهان شوند و به خواسته های دنیوی خود برسند.
حافظ وجدان ملت است
«قوران بیک‌اف»، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خاورشناسی تاشکند ازبکستان، نیز سخنانی چند درباره حافظ ایراد کرد و تاکید نمود: از دیرباز شیفته حافظ بوده است و رساله دکتری و یکی از کتاب هایش ((هفت پرده اسرار حافظ)) را درباره او نوشته و کوشیده است بعضی از چهره‌ها و نمادهای موجود در غزلیات حافظ را از دیوان او جمع‌آوری کند و از روی بافت و قرینه‌ها، معانی این نمادها و چهره‌ها را بیابد. وی خاطر نشان کرد هدف مقاله‌ای که برای ارائه در این برنامه برگزیده، تشریح کنه معانی این نماد نیست، بلکه ارزیابی این نماد ازدیدگاه شاعر است. بیک‌اف افزود چهره‌ها و نمادها در اشعار حافظ به پیکری زیبا می‌مانند که روی آینه‌ای کشیده شده‌اند که آن را شکسته و در همه جا پراکنده‌اند و این وظیفه پژوهشگر است که آنها را جمع آوری کند و با موشکافی، یک چهره کامل به وجود بیاورد. او درباره چهره صوفی در اشعار حافظ گفت که اصطلاح صوفی تعریف‌های متعدد و گوناگون دارد، اما در همه آنها یک چیز واحد است و آن این است که آنها از همه اخلاق و آداب زمینی دست کشیده‌اند و تنها در باب اخلاق معنوی و ریاضت کوشیده‌اند. به هر روی، در هر زمان شاعران رویه‌ها و دیدگاه‌های ویژه‌ای داشته‌اند؛ برخی ثناگوی سلطان بوده و برخی در راه دین یا مسائل دیگر شعر گفته‌اند. اما شاعر حقیقی، وجدان ملت است. او از نگاه عدالت حقوق بشری قضاوت می‌کند و هرچه وجدانش امر می‌کند، همان را بر زبان می آورد.
شاعر روشنگر در ارزش‌های مشترک
یعقوب شفق استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کریک قلعه ترکیه، هم دراین نشست به بررسی تاثیر حافظ در ترکیه پرداخت. شفق با بیان اینکه حافظ نه تنها در ایران بلکه در سطح جهان شناخته شده است، تاکید کرد: حافظ در ترکیه زمان عثمانی به عنوان یک صوفی، مقام والایی داشته است و دیوان او نه تنها برای آموختن زبان فارسی، که آموزش فنون «بلاغت» نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و از میان آثار فارسی که در دوران عثمانی بیشترین شرح‌ها بر آنها نوشته شده است. می‌توان از مثنوی معنوی، گلستان و بوستان، گلشن راز، دیوان حافظ و... نام برد. اما از میان همه این آثار، شرح‌هایی که بر دیوان حافظ نوشته شده است اهمیت خاصی دارند؛ چرا که متفکران بزرگ ترک تمام اشعار او را شرح کرده‌اند. تمامی اشعار حافظ توسط افرادی چون «حجابی» «کرلانکیج» و «مهمت» به ترکی ترجمه شده است و حتی بعضی از تصنیف‌گران ترک مانند «عبدالقادر مراوی»، از غزل‌های حافظ ایده گرفته‌اند. حافظ روشنگر راه ماست و ارزش‌های مشترک همه ما را در بر می‌گیرد.
عباسعلی وفایی استاد دانشگاه علامه طباطبائی، در این نشست اذعان داشت، برجستگی یک زبان، به فاخر بودن اندیشه و نوع تفکر کسی که آن زبان را به کار می‌گیرد بستگی دارد و زبان به تنهایی قدرت و توانمندی کافی ندارد. در زبان فارسی اندیشه موجود در شعر حافظ گویای این ادعاست.
عبدالنبی ستارزاده استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ملی تاجیکستان نیز درباره حافظ پژوهی در تاجیکستان در دوران نو سخن راند. وی گفت که محبوبیت حافظ در تاجیکستان از زمان حیات شاعر وجود داشته است و در مکاتب شهرهای قدیمی تاجیک نشین چون سمرقند، بخارا و خجند از روی دیوان حافظ سواد می آموختند و حتی امروزه نیز حافظ از محبوب‌ترین شاعران در تاجیکستان است.
«نعیمه شکر» استاد دانشگاه ادبیات و علوم انسانی «زحله» لبنان آخرین سخنران نشست مجازی بزرگداشت حافظ هم در اظهاراتش به خوانش برخی اشعار معرب حافظ و توصیف صفات جلاله خداوند در شعر حافظ پرداخت و بعضی کلمات یا اشارات و اقتباس‌هایی که حافظ از قرآن وام گرفته بود را شرح داد. به گفته وی حافظ در اشعار خود با درک واژگان قرآن، معنای عالی تری از آن را اراده کرده است.
نظر شما