محمدرضا شجریان؛ استاد بی بدیل آواز...

کمتر کسی است که با نام محمدرضا شجریان آشنا نباشد... استاد آواز ایران و حنجره طلای موسیقی سنتی، متولد یک مهر ۱۳۱۹ بود و تا قبل از سال ۱۳۵۰ به سیاوش بیدگانی شهرت داشت. بعدها مشخص شد که نامش محمدرضا شجریان است و بنا به دلایلی مجبور به مخفی کردن نام واقعی خویش بود. مرگ محمدرضا شجریان بدون شک ضربه ای بزرگ به موسیقی اصیل سنتی ایران خواهد بود؛ چرا که استاد آواز ایران، با سالها زحمت و تلاش در عرصه موسیقی و به جا گذاشتن قطعه‌ها و اجراهای جاودانه، گوش‌های سیل عظیمی از مخاطبان را به شنیدن آوازهای دلنشین و اصیل ایرانی عادت داده بود و این صدا آنچنان عمیق و روح نواز بود که هموطنان همچنان شروع سفره افطاری‌های ماه مبارک رمضان را با نوای دلنشین ربنای استاد محمدرضا شجریان می‌شناسند. آشنایی با زندگی این خواننده سنتی خوان ایرانی هنوز هم جذاب و خواندنی خواهد بود.

شجریان که بود و چه کرد؟

علاقه به آوازخوانی از سن ۵ سالگی در محمدرضا شجریان وجود داشت؛ اما حدوداً هفت ساله بود که به یادگیری تلاوت قرآن علاقمند شد. او که نزد پدرش تلاوت صحیح قرآن را آموخته بود، از ۹ سالگی در اجتماعات بزرگ به عنوان قاری قرآن به تلاوت آیات قرآن می‌پرداخت. قرائت قرآن او اولین بار در سال ۱۳۳۱ از رادیو خراسان پخش می‌شود؛ جالب است بدانید که این برهه از زندگی او شروع معروفیت او نیز بوده است. محمدرضا شجریان که بسیار درسخوان و اهل ورزش نیز بود، خیلی زود به مدرسه شاهرضا راه یافت و پس از اتمام دوره تحصیلی، سرانجام در سال ۱۳۳۶ به دانشسرای مشهد راه یافت.

از حدود سال ۱۳۳۸ به بعد، شجریان در کنار قرائت قرآن، بدون ساز، آواز هم می‌خواند. او پس از آنکه دیپلم دانشسرا را می‌گیرد، به عنوان معلم به استخدام آموزش و پرورش در می‌آید.

محمدرضا شجریان از چه زمانی به موسیقی علاقمند شد؟

اگرچه او صوت زیبایی در قرائت قرآن داشت اما آشنایی با ساز سنتور او را به سمت یادگیری نت‌های موسیقی کشاند و رفته رفته آشنایی شجریان با اساتید موسیقی او را به یک آوازخوان سنتی اصیل تبدیل کرد. اولین قطعه‌ی موسیقی شجریان در آذر ماه سال ۱۳۴۶ ضبط و منتشر شد. محمدرضا شجریان از سال ۱۳۴۹ همکاری خود را تلویزیون ملی ایران آغاز کرد و این همکاری سال‌ها به طول انجامید. شجریان همواره از شعرهای عمیقی در آثارش بهره می‌برد و در کارنامه‌ی درخشان خود، همکاری با شاعران گرانقدری همچون هوشنگ ابتهاج را دارد.

ازدواج محمدرضا شجریان

شجریان اولین بار در سال ۱۳۴۰ زمانی که تنها ۲۱  سال داشت با بانو فرخنده گل افشان ازدواج نمود. شجریان و همسرش هر دو معلم بوده‌اند و حدود ۳۰ سال با هم زندگی مشترک داشته‌اند و حاصل این زندگی مشترک یک پسر بنام همایون و سه دختر به نام‌های افسانه، مژگاان و راحله می‌باشد. متاسفانه این زندگی مشترک پس از سی سال و در سال ۱۳۷۰ به طلاق ختم شد.

جالب است بدانید محمدرضا شجریان در سن ۵۳ سالگی با کتایون خوانساری که تنها ۲۶ سال داشت ازدواج کرد. حاصل ازدواج دوم شجریان نیز یک فرزند پسر به نام رایان است. زندگی مشترک او با کتایون خوانساری در نهایت با مرگ محمدرضا شجریان خاتمه یافت. البته ناگفته نماند که بر اساس آنچه که خبرگزاری‌های معتبر منتشر کرده‌اند دلیل طلاق اول او مشکلات عاطفی نبوده است و بهمین دلیل، همسر اول شجریان برای مراسم خاکسپاری نیز خودش را رساند و بسیار پریشان و داغدار نیز بود.

ربنا؛ درخشان‌ترین اثر به جا مانده از شجریان

شجریان در تیر ماه سال ۱۳۵۸ قطعه‌ی تلفیقی از چهر دعا را ضبط کرد که بیش از اندازه بر قلب و جان مردم نشست. محبوبیت قطعه جاودانه‌ی ربنا نیز به حدی بود که تا سی سال، بخش جدایی ناپذیر برنامه‌های ماه رمضان  صدا و سیما بود. به بیان دیگر، سالهای طولانی روزه داران در ماه مبارک رمضان پیش از لحظات ملکوتی اذان، گوش جان به صدای ربنای شجریان می‌سپردند.

بازخوانی تصنیف مرغ سحر توسط شجریان

مرغ سحر نام شعری از استاد ملک الشعرای بهار است که چندین بار توسط افراد مختلف خوانده شد. استاد شجریان نیز در کنسرت‌های بسیاری این تصنیف زیبا را اجرا می‌کرد و از سال ۱۳۶۹ که در آمریکا قطعه‌ی مرغ سحر را به اجرا درآورد، گویی مرغ سحر به شجریان اختصاص داده شد. این آواز اگرچه سالها پیش خوانده شد اما در حال حاضر نیز طرفداران بسیاری دارد.

از دیگر آثار جاودانه استاد شجریان می‌توان به:

رباعیات خیام

گلبانگ شجریان

راز دل

انتظار دل

آستان جان

پیوند مهر

بیداد

سرِ عشق

سرو چمان

جان عشاق

معمای هستی

بی تو به سر نمی‌شود

دلشدگان

زمستان است

طریق عشق

خراسانیات و... اشاره نمود.

پسر راه پدر را ادامه می‌دهد!

استاد محمدرضا شجریان در تاریخ ۱۷ مهر ۹۹ پس از تحمل رنج بیماری دار فانی را وداع گفته‌اند؛ اما پسر ایشان همایون شجریان قدم به راه پر آوازه‌ی پدر گذاشته و آوازهای ماندگاری را تا کنون تنظیم و منتشر کرده است. استاد شجریان نیز در زمان حیات از خوانندگی پسرش همایون احساس رضایت و خرسندی داشتند بنابراین با مرگ محمدرضا شجریان راهش تمام نخواهد شد و  اگرچه ایشان از دنیا رفته‌اند اما صدایشان ماندگار شده است.

تک موزیک؛ مرجع کامل آثار محمدرضا شجریان

اگر شما نیز به صدای جاودان استاد شجریان علاقمند هستید، کافیست به وبسایت تک موزیک (takmusics.ir) مراجعه کرده و تنها با یک کلیک، مجموعه‌ی آثار این هنرمند جاودانه را دریافت کنید. تک موزیک به عنوان یک وبسایت تخصصی انتشارموسیقی، منبع کاملی از آواهای استاد محمدرضا شجریان و فرزند ایشان، همایون شجریان و البته دیگر خواننده‌های مطرح کشور می‌باشد.