جای خالی سواد رسانه‌ای در عصر دیجیتال

 کارشناسان  حوزه فضای مجازی و دانشگاهی در استان کرمان بر این باورند که این نسل، جوانان و نوجوانانی را شامل می‌شوند که به‌واسطه‌ آشنایی و استفاده زیاد از فناوری‌های دیجیتال تجربه‌ جدیدی از زندگی به طور کل و روابط اجتماعی به طور خاص دارند و فرآیند اجتماعی شدن این نسل و شکل گیری هویت فردی و اجتماعی آن‌ها از بنیان با نسل‌های پیشین متفاوت است.

آنان بر این باورند ، لزوماً آنچه که در فضای مجازی منتشر می شود، نمی تواند واقعیت داشته باشد و سواد رسانه ای یعنی دسترسی به یک توان قوی در عرصه تجزیه و تحلیل برای حرکت در محیط رسانه ای پیچیده امروز است و با گسترش فضای مجازی ضرورت مهارت سواد رسانه ای کاربران بیش از پیش حس می شود.

بنا بر گفته کارشناسان و دانش آموختگان عرصه علوم ارتباطات؛ ارتقای آگاهی نسبت به رژیم مصرف رسانه‌ای و یا به عبارت بهتر تعیین میزان و نحوه مصرف غذای رسانه‌ای از منابع رسانه‌ای گوناگون که در یک کلام همان محتوای رسانه‌ها است یکی از فواید داشتن سواد رسانه ای است و به عبارتی افراد نسبت به اهمیت مدیریت رژیم رسانه‌ای خود (همانند رژیم غذایی) باید آگاه و حساس شوند یعنی بتوانند تصمیم بگیرند که چه مقدار از وقت خود را صرف توجه به انواع رسانه‌ها کنند.

جرائم یارانه‌ای مهم ترین آسیب در حوزه فضای مجازی

رئیس پلیس فتا استان کرمان نیز  با اشاره به وضعیت جرائم کودکان و نوجوانان در فضای مجازی گفت: این روزها خواسته یا ناخواسته به دلیل شرایط اجتماعی خاص، گسترش شهرها و بروز بیماری‌ها افراد جامعه باید نیازهای زندگی خود را از طریقی انجام دهند تا حضور فیزیکی آن‌ها در جامعه کمتر باشد لذا همه اقشار جامعه نیازمند استفاده از فضای مجازی هستند.

سرهنگ امین یادگارنژاد با اشاره به اینکه فضای مجازی دارای ویژگی‌های خاصی از لحاظ تنوع محتوا، فیلم، عکس و غیره است گفت: با شیوع ویروس کرونا استفاده از این فضا برای افراد جامعه بیشتر شده است و ناآشنایی و نداشتن سواد رسانه‌ای آسیب‌هایی را به کاربران این فضا وارد می‌کند.

وی جرائم یارانه‌ای را مهم‌ترین آسیب اجتماعی در حوزه فضای مجازی عنوان کرد و افزود: جرائم رایانه‌ای در بین افراد در سنین ۱۶ تا۲۵ سال رخ می‎دهد و اخیرا که یک باند بزرگ جرائم اقتصادی دستگیر شد؛ سرباند آن یک جوان ۱۶ ساله بود که هدایت هفت نفر دیگر را در این باند بر عهده داشته است.

رییس پلیس فتا استان کرمان تصریح کرد: باید آموزش‌ها و آگاهی‌های لازم در حوزه فضای مجازی ارائه شود تا جوانان و نوجوانان قربانی این فضا نشوند.

۵۲ درصد از جرائم سایبری در زمینه جرائم اقتصادی است

سرهنگ یادگارنژاد با اشاره به نظارت والدین بر روی فرزندان خود در فضای مجازی تصریح کرد: خود والدین باید سواد رسانه‌ای مطلوب داشته باشند تا فرزندان آن‌ها قربانی فضای مجازی نشوند.

وی با بیان اینکه ۵۲ درصد از جرائم سایبری در زمینه جرائم اقتصادی و  ۲۷ درصد جرائم در بخش غیراخلاقی رخ می‌دهد گفت: عمده پرونده‌هایی که به پلیس فتا مراجعه می‌کنند در زمینه هک حساب بانکی است و ۲۸ درصد جرائم برداشت غیرمجاز بوده و اگر افراد حداقل اطلاعات فضای مجازی را داشته باشند به این مشکل برخورد نمی‌کنند.

رییس پلیس فتا استان کرمان با اشاره به جرائم غیراخلاقی گفت: مدیریت زمان و یا رژیم مصرف فضای مجازی مهم‌ترین مساله‌ای است که والدین باید به آن توجه کنند و زمان استفاده از فضای مجازی را برای فرزندان خود کنترل کنند.

وی خاطرنشان کرد: بیشترین جرائم سایبری توسط فرزندانی است که بدون مدیریت زمان، نظارت والدین از فضای مجازی استفاده می‌کنند.

سرهنگ یادگارنژاد خاطرنشان کرد: امیدواریم با افزایش سواد رسانه‌ای و توجه به توصیه‌های حداقل روزمره پلیس افراد از فرصت‌های مجازی به دور از آسیب‌های اجتماعی استفاده کنند.

وضعیت سواد رسانه‌ای در بین عموم جامعه مطلوب نیست

احمد دهقانی کارشناس حوزه فضای مجازی و رسانه در استان کرمان با اشاره به آسیب‌های فضای مجازی افزود: امروزه در جامعه مشاهده می‌شود که  ابزار فضای مجازی از قبیل تلفن همراه و رایانه در اختیار افراد قرار گرفته است در حالی که بایدها و نبایدها در این زمینه به افراد گفته نمی‌شود.

وی با بیان اینکه داشتن تلفن همراه  و دسترسی به اینترنت؛ داشتن سواد رسانه‎ای نیست بلکه باید مسائل مربوط به آن را آموزش ببینیم گفت: در آموزش‎های سواد رسانه‌ای باید عموم جامعه به این سمت و سو بروند تا آسیب‌های اجتماعی در این حوزه کنترل شوند.

کارشناس حوزه فضای مجازی و رسانه تصریح کرد: وضعیت سواد رسانه‌ای در بین عموم جامعه مطلوب نیست که این امر نشان دهنده این است مردم ما آنچنان احساس ضرورت و نیاز برای آموختن فضای مجازی ندارند و تبعات آن تشکیل پرونده‌های متنوع در این زمینه است.

وی گفت: راز موفقیت در استفاده از رسانه خودمراقبتی و دگر مراقبتی با محتوایی که  در اختیار ما  قرار می‌گیرد.

 لزوم یادگیری آموزش‌های نظارتی فضای مجازی توسط والدین

دهقانی تصریح کرد: مردم باید به این باور برسند که آموزش سواد رسانه‎ای ضروری است وعدم توجه به این مساله مهم تبعات اجتماعی زیادی را به دنبال خواهد داشت.

کارشناس حوزه فضای مجازی و رسانه بیان داشت: در زمینه آموزش سواد رسانه‌ای باید از این ابزار دیجیتالی که در اختیار ما قرار دارد به نحو مطلوب استفاده کنیم و والدین  آموزش‌های نظارتی مربوط به فضای مجازی را یاد بگیرند.

رژیم مصرف رسانه‌ای چیست؟

وی با بیان اینکه سواد رسانه‌ای همانند یک رژیم غذایی است که مشخص می‌کند کدام مواد مضر هستند و کدام مفید و از هر ماده‌ای برای چه سنی و چه نسبتی باید مصرف شود تا فرد سالم بماند گفت: بنابراین ما به رژیم مصرف رسانه‌ای نیاز داریم زیرا دنیای فضای مجازی رسانه‌ها دنیای ۲لبه‌های تهدیدات و فرصت ها است و باید بسیار مراقب باشیم.

کدام نهاد متولی آموزش سواد رسانه‌ای است؟

 دهقانی گفت: در بخش آموزش سواد رسانه‌ای به جوانان و نوجوان  آموزش و پرورش باید وارد شود اما بنظر بنده نباید به دنبال این باشیم که متولی آموزش چه نهادی باشد بلکه خانواده‌ها باید در این زمینه خودمراقبتی و دگر مراقبتی داشته باشند.

وی بیان داشت: همه مخاطبین استفاده کنندگان از فضای مجازی مخاطب آموزش سواد رسانه‌ای هستند و آموزش سواد رسانه‌ای نیازمند سن خاصی نیست و هر سن آموزش خاص خود دارد و یک اصل ضروری و فردی است.

کارشناس حوزه فضای مجازی و رسانه با بیان اینکه رسانه و فضای مجازی با همه امکاناتی که دارد می‌تواند یک فضای شیرینی را برای همه افراد فراهم کند و این شیرینی را بدون آموزش‎های درست می‌تواند تبدیل به فضای تلخ شود خاطرنشان کرد: باید آموزش سواد رسانه‌ای در سبد خانواده‌ها قرار گیرد.

وب گردی یا ولگردی

همچنین رئیس اداره مطالعات و برآورد اجتماعی فرماندی انتظامی استان کرمان با اشاره به تبعات روانی استفاده بدون برنامه‌ریزی از فضای مجازی گفت: کرونا همه افراد را به سمت استفاده از فضای مجازی پیش برده است که می‌تواند فرصت و یا تهدید باشد.

 سرهنگ حجت امامعلی‌نژاد گفت: قبل از شیوع ویروس کرونا ولگردی‌ها در فضای مجازی وجود داشت که با شیوع این ویروس نه تنها تعداد کاربران از این فضا کمتر نشد بلکه به رشد غیرقابل تصوری رسید.

وی با اشاره به تأثیر این فضا در جامعه امروز تصریح کرد: فضای مجازی با رشد روزافزون و اعجاب‌آوری تغییرات گسترده‌ای را در زندگی همه ما به وجود آورده و حتی سبک زندگی افراد را تغییر داده است به گونه‌ای که هم اکنون در محافل همه  افراد دنیایی جدا با گوشی های خود دارند.

رئیس اداره مطالعات و برآورد اجتماعی فرماندی انتظامی استان کرمان تصریح کرد: ولگردی در فضای مجازی سبب بروز اختلافات خانوادگی  و مشکلاتی از این قبیل شده است.

سرهنگ امامعلی نژاد با اشاره به اینکه وابستگی و اعتیاد به فضای مجازی سبب شده تا در کلانشهرها مراکزی برای ترک افراد از این فضا راه اندازی شود تصریح کرد: زمینه در فضای برای خواسته‌های افراد مهیا است و ناخودآگاه افراد به سمت و سوی این فضا کشیده می‌شوند.

رئیس اداره مطالعات و براورد اجتماعی فرماندی انتظامی استان کرمان تاکید کرد: باید محتواهای مناسبی در فضای مجازی برای ایجاد ارتباط عاطفی بین فرزندان و والدین تولید شود.

وی با اشاره به فعالیت‌ها پلیس در حوزه ارتقای سواد رسانه‌ای در سطح استان کرمان گفت: در دوران شیوع ویروس کرونا آموزش‌های سواد رسانه‌ای برای همگانی در فضای مجازی از طریق پلیس در حال انجام است .

سرهنگ امامعلی‌نژاد خاطرنشان کرد: همچنین  فناوری‌های نو در فضای مجازی به خانواده‎ها در راستای سواد رسانه‌ای آموزش داده شده است.

ضرورت داشتن سواد رسانه‌ای درر همه سنین

مشاور استاندار کرمان در حوزه رسانه و روابط عمومی مشاور استاندار کرمان در حوزه رسانه و روابط عمومی  نیز با اشاره به اوضاع جوانان و نوجوانان در فضای مجازی افزود: فضای مجازی و رسانه به زندگی همه ما گره خورده است و در یک جهان رسانه‌ای زندگی می‌کنیم و در این فضا تفاوت چندانی بین رده‌های سنی وجود ندارد.

دکتر عباس تقی زاده ادامه داد: در همه جوامع نوجوانان و جوانان از پرمصرف‌ترین قشر در زمینه محتوای فضای مجازی هستند و حتی به آن‌ها اصطلاح نسل دیجیتال گفته می‌شود.

این استاد دانشگاه و کارشناس حوزه فضای مجازی با اشاره به اینکه یکی از ویژگی‌های مطلوب دوره جوانی و نوجوانی این است که آنها توانایی‌های خوبی در یادگیری فناوری‌ و فضای مجازی دارند گفت: این مساله از یک سو می‌تواند مثبت باشد که فرزندان آنها می‌توانند در زمینه فناوری به والدین خود کمک کنند اما از سوی دیگر می‌تواند یک آسیب تلقی شود که والدین به دلیل مسلط نبودن به این فضا  نظارت دقیقی بر فعالیت‌های فرزندان خود نداشته باشند.

تقی زاده با بیان اینکه امروزه دسترسی به فضای مجازی در افراد جامعه آسان‌تر از گذشته شده است به گونه ای که بخشی از آموزش‌های رسمی در این فضا انجام می‌شود گفت: همچنین بسیاری از آموزش‌های غیررسمی در این فضا وجود دارد که دسترسی به انواع محتوا را برای همگان ایجاد کرده است و  به راحتی همه می‌توانند در معرض محتوای نامناسب قرار گیرند.

وی با تاکید بر داشتن سواد رسانه‌ای در شرایط کنونی جامعه افزود: همه افراد جامعه در هر رده سنی باید به دانش و مهارت در فضای مجازی مسلط شوند.

مشاور استاندار کرمان در حوزه رسانه و روابط عمومی تصریح کرد: جوانان و نوجوانان باید مهارت‌های چگونه استفاده کردن در فضای مجازی را یاد بگیرند.

مزایای فضای مجازی

دکتر تقی‌زاده با اشاره به فرصت‌های این فضا افزود: فضای مجازی همانند یک فضای ۲ لبه است و بستگی به استفاده ما دارد.

وی با اشاره به اینکه خود افراد باید به توانایی برسند تا این محیط  را مدیریت کنند گفت: به اشتراک‌گذاری دانش یکی از مزایای مهم این بخش است زیرا در هر گوشه‌ای از جهان کار علمی و پژوهشی انجام شود، به راحتی می‌توانیم به آن دسترسی داشته باشیم.

مشاور استاندار کرمان در حوزه رسانه و روابط عمومی‌ توانمند شدن افراد را در فضای مجازی یکی دیگر از مزایای این فضا عنوان کرد و گفت: از طریق فضای مجازی افراد می‎توانند از دوره‌های آموزشی در زمینه های مختلف را با هزینه‌های کمتر بهره‌مند شوند.

فضای مجازی  قدرت کنش‌گری فرهنگی و اجتماعی را افزایش می دهد

وی با بیان اینکه فضای مجازی  قدرت کنش‌گری فرهنگی و اجتماعی را افزایش می‌دهد گفت:همه افراد می‌توانند از بستر فضای مجازی برای کنش‌گری فرهنگی و اجتماعی استفاده کنند و به زبان های مختلف فرهنگ خود را به اشتراک با دنیا بگذارند زیرا قرار نیست که همیشه ما دریافت کننده در این فضا باشیم.

تقی‌زاده بیان داشت: در فضای مجازی رفتارها و مسائل اجتماعی نیازمند آموزش هستند و و در این زمینه نیز می‌توانیم محتوا ایجاد کنیم.

استاد دانشگاه و کارشناس حوزه فضای مجازی گفت: یکی از مزایای فضای مجازی در بخش دولتی این است که مردم از طریق مسیرهای امن و زیرساخت‌های بومی می‌توانند نقطه نظرات خود را به مسئولان منتقل کنند.

وی با بیان اینکه کشور ما مورد تحریم ظالمانه قرار گرفته است و از این طریق می توانیم صدای توانمندی خودمان را به گوش جهانیان برسانیم تصریح کرد: ارتباطات در این فضا کمک می کند که نبود همدیگر را جبران کنیم اما اگر این فضا جایگزین ارتباطات واقعی ما شود به‌ عنوان آسیب اجتماعی تلقی می‌شود.

تقی‌زاده افزود: با توجه به واقعیت‌هایی که در سطح کشور وجود دارد، نیاز است سیستم دولت از سازمان‎های مردم نهاد و تشکل‌های مردم نهاد در راستای آموزش‌های سواد رسانه‌ای حمایت کند زیرا تولید محتوای خوب هزینه بر است  و لازم است یکسری  مشوق‌هایی در این زمینه در نظر گرفته شود.

وی با بیان اینکه سازمان‌های فرهنگی از قبیل مساجد و رسانه‌ها نیز می توانند به آموزش سواد رسانه‌ای در جامعه کمک کنند اما لازم است در این حوزه سیاست‌گذاری انجام شود ادامه داد: در زمینه‌های مختلف  بخشی نگری داریم و هرسازمان اجرایی برای خودش تصمیم‌گیری می کند و اگر سیاست اصولی در این زمینه انجام شود بسیاری از موازی کاری‎ها از بین می‌رود و همچنین  کمک می شود تا بهترین محتوا در زمنیه آموزش سواد رسانه‌ای تولید شود.

مشاور استاندار کرمان در حوزه رسانه و روابط عمومی تصریح کرد: با توجه به نیاز جامعه باید سیاست‌گذاری عمیقی در حوزه فضای مجازی داشته باشیم تا بازنده آسیب‌های این فضا نباشیم.

آنچه ار برآیند گفته کارشناسان در این گزارش تحلیلی برمی آید این هست که اصل سواد رسانه ای خودمراقبتی فردی و دگر مراقبتی است و لایه اول سواد رسانه‌ای خانواده ها هستند و دولت می تواند با سیاست گذاری کلی سازمانهای مردم نهاد را در حوزه ارتقا سطح سواد رسانه ای اقشار مختلف جامعه برای تولید محتواهای مفید؛ حمایت کند.