سه دهه کشمکش؛ ایران به‌دنبال تحقق صلح در قفقاز

به گزارش روز شنبه ایرنا از مسکو؛  اختلافات مرزی و قومی بجا مانده از اتحاد جماهیر شوروی در منطقه ژئوپلتیک قفقار و آسیای مرکزی در قلب اوراسیا  به اعتقاد صاحبنظران مسائل استراتژیک، این منطقه را به آتشفشانی خفته تبدیل کرده است که هر لحظه امکان فوران دارد و مناقشه بین ایروان و باکو که اکنون به اوج رسیده است نمونه ای از این آتشفشان است.

در سال ۱۹۹۴ میلادی، به دنبال درگیری های چهارساله نظامی دو کشور، برخی دولت های اروپایی و منطقه برای پایان دادن به منازعات ارضی میان باکو و ایروان وارد عمل شدند و سرانجام با میانجیگری گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا (روسیه، آمریکا و فرانسه)، آتش بس میان طرفین مناقشه برقرار شد اما تلاش های بین المللی برای حل مسالمت آمیز این مناقشه تاکنون نتیجه ای نداشته است.



جمهوری آذربایجان در این مناقشه با تکیه بر اصل حفظ تمامیت ارضی خواستار پایان اشغالگری ارمنستان شده و از سوی دیگر طرف ارمنی با استناد به اصل «حق تعیین سرنوشت» خواستار به رسمیت شناخته شدن حقوق ارامنه در منطقه قره باغ شده است.

پس از درگیری های نظامی چند روزه ماه جولای (اواسط تیرماه) بین نیروهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان که منجر به تلفات جانی از هر دو طرف شد، جنگ لفظی و برخی تحرکات دیپلماتیک به تنش در منطقه قفقاز دامن زد؛ به طوری که بروز برخورد نظامی میان این دو کشور را قابل پیش‌بینی کرده بود. دو کشور چندین دهه بر سر مالکیت منطقه قره‌باغ با یکدیگر اختلاف دارند.

روز یکشنبه ششم مهرماه  گذشته درگیری میان نظامیان ارمنستان و جمهوری آذربایجان در مرزهای مشترک دو کشور از سر گرفته شد و دو طرف همدیگر را آغازگر حمله عنوان کردند.

رییس دستگاه دیپلماسی ایران هفته گذشته از طرحی سخن به میان آورد که بر اساس آن تهران می خواهد ضمن توجه به خواسته های ایروان و باکو به اختلافات بازمانده  آنها پایان دهد.

محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی درباره ابتکار ایران گفته بود: تهران طرحی را با تصویب مقامات عالی کشور برای حل دائمی مناقشه قره‌باغ تدوین کرده که در سفر منطقه ای عراقچی آن را پیگیری خواهیم کرد.

در این چارچوب سید عباس عراقچی به عنوان فرستاده ویژه جمهوری اسلامی با هدف معرفی و تبیین این طرح راهی سفر صلح شد و ابتدا به باکو رفت و بعد از گفت و گوهایی مفصل و به گفته وی «پربار» با مقامات جمهوری آذربایجان به مسکو رسید تا در باره طرح صلح ایرانی، مقامات روسیه را هم که در ابن باره دغدغه مند هستند با خود همراه سازد.  



عراقچی سپس به ارمنستان یعنی طرف دوم مناقشه رفت و  طرح خود را برای میانجیگری با ایروان در میان نهاد و بعد از آن هم جمعه شب در تببین و معرفی ابتکار ایرانی صلح به مسوولان عالی ترکیه به آنکارا پرواز کرد جایی که مقاماتش در این مناقشه جانب طرف حمهوری آذربایحان را گرفته اند.

فرستاده ویژه ایران در مسکو و در جمع خبرنگاران در پاسخ به پرسش ایرنا که با توجه به نقش پررنگ ایران برای حل این مناقشه چرا نباید تهران در گروه مینسک باشد؛ گفت: اعضای گروه مینسک امنیت و همکاری اروپا در طول ۳۰ سال گذشته‌  نتوانستند کاری برای حل اختلافات جمهوری آذربایجان و ارمنستان کنند و جمهوری اسلامی ایران با طرح  ابتکاری خود تلاش دارد با همکاری منطقه ای به اختلافات باکو و ایروان پایان دهد که البته کار سختی برای‌ این هدف پیش رو داریم.



 از سه بازیگر گروه مینسک که برای آشتی میان ایروان و باکو  تشکیل شده است  آمریکا و فرانسه کیلومترها از منطقه دور و نه تنها از نظر سیاسی بلکه از لحاظ عاطفی و اخلاقی هم بی ارتباط با منطفه هستند و تمایلی هم برای تحقق صلح در قره باع ندارند و به گفته پیک صلح  ایران ناکارایی این گروه در عمل و بعد از سه دهه ثابت شده است.

مقام دیپلماسی ایران می گوید: ما رویکرد منطقه ای را از کشورهایی که نقش کلیدی دارند پیشنهاد داده ایم و در این مورد روسیه و ترکیه از کشورهای مهم منطقه هستند.

طرح پیشنهادی جمهوری اسلامی ایران  به گفته عراقچی بر مبنای اصول انسان دوستانه از جمله برقراری آتش بس، توقف حملات به مناطق مسکونی و غیر نظامیان و بازگشت آوارگان به خانه های خود تهیه شده است. «کمک به خاتمه بحران قره باغ»

هدف اصلی طرح ایران اعلام شد و عراقچی مهمترین ویژگی های این طرح را رویکرد منطقه ای و واقع بینی عنوان کرد.

گام اول طرح ایران بر پایبندی عملی کشورهای منطقه بر برخی اصول از جمله خاتمه اشغال، احترام به تمامیت ارضی، احترام به حاکمیت ها، اصل تغییر ناپذیری مرزها، احترام به حقوق بشردوستانه و حقوق اقلیتها، عدم حمله به مراکز و افراد غیرنظامی تاکید دارد.

البته فرستاده ویژه جمهوری اسلامی ایران اذعان می کند که برای تحقق طرح به خصوص با وحود دشمنان ثبات منطفه راه دشواری در پیش داریم و اظهار امیدواری می کند که این طرح بتواند راهی را برای صلح پایدار در منطقه قره باغ ایجاد کند.

واکنش ها به طرح صلح ایرانی 

زهراب مناتسکانیان وزیر خارجه ارمنستان در دیدار با سید عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه ایران به وی وعده داد که ایروان به دقت رویکرد تهران برای حل مناقشه قره باغ را بررسی می کند.

مناتسکانیان تصریح کرد ایروان حساسیت تهران در مساله تهدیدهای جدید برای امنیت منطقه را درک می کند و به نقش ویژه این کشور در حفظ صلح و امنیت در منطقه اشاره کرد.

 وزیر امورخارجه ارمنستان در باره طرح پیشنهادی تهران برای حل و فصل صلح آمیز این مناقشه گفت که ایران در مسائل امنیتی منطقه‌ای و جهان، موضع مسئولانه و سازنده دارد.

"حکمت حاجی اف" دستیار رییس جمهوری آذربایجان گفت: سفر "سید عباس عراقچی"  معاون وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به باکو ثمربخش بود.

وی با اشاره به این که ایران به عنوان یک کشور و قدرت منطقه ای علاقه مند به برقراری صلح  و امنیت در منطقه  است، گفت : بنابراین ایران نیز حق مشارکت در روند برقراری صلح و امنیت در قفقاز جنوبی دارد.

رویکردهای مشترک ایران و روسیه به مسئله قره باغ

به عقیده کارشناسان بین الملل رویکردهای ایران و روسیه نسبت به این بحران از شباهت های بسیار زیادی برخوردار است و می توان گفت که دو کشوری که تا الان بی طرفی خود را حفظ کرده اند برای خاتمه دادن به این بحران در یک جهت حرکت می کنند و ظرفیتهای بزرگی بین دو طرف در این مورد وجود دارد.

در نشست های عراقچی با طرف های روسی در  باره قره باغ  قرار شد که طرف روسیه طرح ایران را به طور کامل مطالعه کند و بزودی انها نقطه نظرات به گفته عراقجی جزئی خود را به تهران اعلام کنند.

«سیدعباس عراقجی» معاون سیاسی وزارت امورخارجه و فرستاده ویژه جمهوری اسلامی هم بعد از پایان سفر خود به مسکو  در گفت و گو با خبرنگاران و همچنین در توئیتی اعلام کرد که ایران و روسیه رویکردهای مشترکی در خصوص مناقشه «ناگورنو قره باغ» (قره باغ کوهستانی) دارند.

البته وی در آخز گفت که ایران طرح خود را برای حل بحران قره باغ به طرف های درگیر و کشورهای تاثیرگذار، مرتبط و همسابه پیشنهاد و مطرح کرده است و منتظر دریافت پاسخ  از سوی کشورهایی هستیم که ابتکار ایرانی با آنها در میان گذاشته شده است.  

دیپلماسی فعال ایران برای حل مناقشه قره‌باغ

اما سفیر ایران در فدراسیون روسیه از سفر سید عباس عراقچی معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران به باکو، مسکو؛ ایروان و آنکارا به عنوان دیپلماسی فعال ایران در حل و فصل مناقشات منطقه ای یاد می کند.  

جلالی می گوید: سفر عراقچی به عنوان فرستاده ویژه جمهوری اسلامی ایران به منطقه حاکی از دیپلماسی فعال جمهوری اسلامی ایران در حل و فصل مناقشات منطقه ای از طریق گفت و گو و راه حل های مسالمت آمیز است.

پیام ایران حفظ هوشیاری و گسترش همکاری منطقه ای برای مقابله با توطئه های دشمنانی است  که به گفته سفیر ایران در روسیه چشم دیدن وحدت، یکپارچگی و تمامیت ارضی کشورهای مستقل این منطقه را ندارند.