مقوله وحدت و همدلی بین مسلمان‌ها و مذاهب اسلامی دارای یک سابقه دیرین و تاریخی است که یکی از نیازهای همیشگی جهان اسلام و امت اسلامی بوده است.
در طول تاریخ هم بسیاری از عالمان دلسوز و مصلحان اجتماعی و افرادی که در اندیشه اعتلای مباحث دینی بودند، همیشه بر این نکته و بر این اعتقاد پافشاری می کردند که برای شکوفایی و بازتولید تمدن اسلامی و اعتلای معنوی و خوشبختی مادی ملت ها باید پایه های اخوت اسلامی براساس باورها و آموزه‌های دینی و قرآنی تحکیم شود.
این پیوند که از نگاه برخی پژوهشگران از آن به عنوان اتحاد یاد می شود به معنای تلاش برای از بین بردن عقاید دیگری نیست بلکه به معنای نادیده گرفتن اختلافات، پیوند برادری و ایستادگی در برابر ترفندها و توطئه های دشمنان است چراکه هر ۲ گروه دارای دشمن واحدی هستند.
امسال وحدت شیعه و سنی، رنگ بوی متفاوتی دارد و اهمیت آن بیش از پیش روشن شده؛ وجه این تفاوت هم در توهین گستاخانه یک نشریه فرانسوی به پیامبر رحمت (ص) و حمایت رییس جمهوری فرانسه از این اهانت است.
عقد اخوت اولین نشانه تحکیم مودت و همدلی بین مسلمانان است
از همین رو یک عضو هیات علمی گروه آموزشی تاریخ دانشگاه رازی کرمانشاه به ایرنا گفت: اگر در تاریخ جستجو کنیم و به گذشته های تاریخی و پیشینه تاریخ اسلام باز گردیم، متوجه تبلور عینی وحدت اسلامی حتی در سال‌های نخست بعثت پیامبر (ص) و پس از هجرت ایشان از مکه به مدینه و انعقاد پیمان برادری یا عقد اخوت بین مهاجر و انصار می شویم که این عقد اخوت از اولین نشانه های تحکیم مودت و همدلی بین مسلمان‌ها است.
دکتر «سجاد دادفر» ادامه داد: حتی براساس آیات قرآن و تاریخ، در همان صدر اسلام و هنگامی که در جنگ احد علایمی از اختلاف بین مسلمان‌ها و اصحاب پیامبر(ص) مشاهده شد باز هم چه در آیات الهی مانند آیه ۱۰۳ از سوره مبارک آل عمران و چه در کلام پیامبر(ص) بر ضرورت یکپارچگی بین مسلمان‌ها تاکید شده است.
جامعه تشنه وحدت و بهره جستن از مشترکات دینی است
این عضو هیات علمی دانشگاه رازی کرمانشاه اضافه کرد، اگر چه جامعه اسلامی پس از پیامبر (ص) شاهد گسست‌ها و اختلافاتی بود به ویژه زمانی که در بحث مدیریت و راهبری جامعه و امت اسلامی اختلافاتی شکل گرفت اما این رهبران و پیشوایان دلسوز و آگاه به شرایط همیشه سعیشان این بوده که برای حفظ کیان امت اسلامی هرگز جبهه ای جداگانه تشکیل ندهند و پرچم مخالفت و ستیز با مخالفان را بلند نکنند.
دادفر ادامه داد: امروز با توجه به وضعیت جامعه اسلامی و مسایلی که در جامعه جهانی و روابط آن و سیاست‌های بین المللی به ویژه در بین بعضی از کشورهای اروپایی و اتفاقات اخیر که در فرانسه رخ داد، می بینیم که جامعه اسلامی بیش از پیش نیازمند وحدت و اخوت اسلامی بر محور قرآن، پیامبر (ص) و بهره جستن از مشترکات دینی است.
دادفر ادامه داد: مفهوم عام وحدت اسلامی به معنای التزام قلبی و عملی به مشترکات اسلام است که به طور قطع ثابت شده و در عصر پیامبر (ص) مورد قبول همه مسلمان‌ها قرار گرفته و همین مشترکات قطعی است که معیار اخوت اسلامی است و هدف آن این است که مسلمانان براساس اصول مشترک اسلامی در ابعاد مختلف اعتقادی، فکری و اخلاقی که بیشتر مسایل جهان اسلام را تشکیل می دهند، بتوانند یک امت واحدی را به وجود بیاورند.
به گفته این پژوهشگر، زمانی که مسایل و رویدادهای دنیای امروز را مطالعه می کنیم و به اتفاقات اخیری که در کشور فرانسه اتفاق افتاد و توهین هایی که نسبت به مقام والای نبی مکرم اسلام حضرت محمد مصطفی (ص) صورت گرفت توجه کنیم، به این نتیجه می رسیم که یک بازنگری اساسی در رفتارها، سیاست‌ها و گفتمان‌ها باید داشته باشیم.
دادفر اظهار داشت: زمانی که بحث آسیب شناسی وحدت مسلمان‌ها در جهان اسلام را مورد بررسی قرار می دهیم، متوجه ابعاد مختلف آن، شامل تهدیدها، موانع و آسیب‌ها می شویم که منشا بعضی از این آسیب‌ها و موانع بیرونی است و بعضی از این تهدیدها و موانع داخلی هستند.
وی یادآور شد، البته همیشه در طول تاریخ به این صورت بوده که یکی از بزرگترین تهدیدها و موانعی که وحدت جهان اسلام و جامعه اسلامی را به صورت جدی مورد تهدید قرار می داده، سلطه هژمونی و تفکر کشورهای استعمارگر و نظام سلطه نسبت به تسلط بر جهان اسلام بوده است.
داعیه روشنفکری و رویای تفرقه افکنی
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه بسیاری از موانع و تهدیدات بیرونی است، گفت: در بسیاری از کشورها همانند فرانسه، انگلستان، پرتغال، اسپانیا و امریکا که داعیه روشنفکری دارند یکی از سیاست‌های جدی این کشورها در راستای سلطه بر جهان اسلام سیاست تفرقه افکنی در کشورهای اسلامی است و سعی می‌کنند با دامن زدن به اختلافات مذهبی و ایجاد اختلافات فرقه‌ای و نژادی در جوامع اسلامی و حتی به وجود آوردن وابستگی فکری و اقتصادی در جوامع اسلامی در جهت تامین منافع سیاسی و اقتصادی خود تلاش کنند.
او ادامه داد: موانع و تهدیدات بیرونی همیشه وجود داشته تا جایی که گستردگی آن امروز در برخی از کشورهای اسلامی مانند کشورهای حاشیه خلیج فارس عینیت دارد و شاهد سلطه اقتصادی استعمارگران و وابستگی رهبران و مسوولان آنها به کشورهای استعماری هستیم و تنها هدف آنها فراهم کردن زمینه جدایی کشورها و ملت‌های مسلمان از یکدیگر است و بخشی از منابع ثروت، اهرم‌های قدرت، پتانسیل‌ها و ظرفیت‌هایی که در جامعه اسلامی وجود دارد و می‌تواند در جهت وحدت مسلمانان استفاده شود، در خدمت دنیای استعمار و نظام سلطه قرار گرفته است.
راه نجات ملت ها بازگشت به هویت اسلامی است
دادفر افزود: علاوه بر تهدیدات و موانع بیرونی، در درون جهان اسلام یک سری تهدیدات، آسیب‌ها و موانع درونی وجود دارد که می تواند به این اختلافات دامن بزند و امروز باید در مورد این اختلافات داخلی و موانع بیشتر تامل شود چرا که با مطالعه در خصوص بسیاری از کشورهای اسلامی متوجه نوعی فراموشی و سرگشتگی در هویت دینی خود در برهه ای از زمان می شویم و با مطالعه اندیشه‌های مصلحان اجتماعی و نواندیشان مسلمان دینی، می بینیم که این بزرگان تنها راه نجات را بازگشت به هویت دینی و اسلامی می‌دانند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه ناسیونالیسم یکی دیگر از موانع درونی است که در بسیاری از کشورهای اسلامی وجود دارد، گفت: این مسئله در بسیاری از کشورها به صورت افراطی دنبال می‌شود، درست است که هر کشور سابقه تمدنی و تاریخی خود را دارد و چه بسا تمدن و تاریخ خیلی از کشورهای خاورمیانه مانند ایران، ترکیه و عربستان بسیار مهم است و هر کدام هویت‌های خاص خود را دارند، اما این نباید تبدیل به عاملی برای اختلاف و عدم وحدت در بین مسلمان شود.
وی گفت: باید با شناخت سیاست‌های دنیای استکبار و استعمار و شناخت راه‌هایی که آنها سعی می کنند از طریق آنها با ایجاد اختلاف بر جامعه اسلامی تسلط پیدا کنند و همچنین با شناخت هویت تاریخی، دینی و اسلامی خود، به مرحله ای از آگاهی برسیم که در مقابل این توطئه‌ها بایستیم.
این استاد دانشگاه ادامه داد: در قرآن کریم در مورد مبانی وحدت و همگرایی انسان به چند نکته تاکید اساسی شده است؛ یکی از این نکات ایمان و اعتقاد به خداوند یکتا و خالق واحد است و خداوند متعال در آیات قرآن، توحید نظری یعنی اعتقاد به وحدانیت خداوند را مبنای توحید عملی انسان‌ها می‌داند.
همه انسان‌ها مانند هم تفکر نمی کنند
وی با بیان اینکه امروزه اختلافاتی در بین مسلمان‌ها وجود دارد، گفت: اختلاف یک امر طبیعی است و داشتن این نگاه و تفکر که همه انسان‌ها باید مانند هم بیندیشند و هیچ اختلاف نظری بین آنها وجود نداشته باشد، موضوعی است که با مسئله خلقت متفاوت است و امکان پذیر نیست، یکی از مهمترین سنن آفرینش که در واقع زیربنای مسایل مربوط به انسان است، وجود اختلاف نظر است چرا که انسان‌ها در روح، فکر و جسم با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند و حتی در قرآن کریم نیز به این موضوع اشاره شده که اگر خداوند می‌خواست همه را مانند یکدیگر خلق می‌کرد.
دادفر یادآور شد، پیامبر (ص) سرچشمه رحمت، اخوت و دین اسلام است و هیچ اختلافی در سرچشمه وجود ندارد و هر چقدر از زمان پیامبر (ص) فاصله می گیریم، می‌بینیم که فرقه های جدید در مباحث فقهی و کلامی به وجود می آید و این اختلافات زمانی ایجاد می شود که ما از سرچشمه ها فاصله می‌گیریم و هر چقدر این فاصله‌ها بیشتر می‌شود این اختلافات بیشتر می‌شود.
پذیرای اختلاف آرا باشیم
وی افزود: از نظر عقلانی ما باید موضوع اختلاف آراء را بپذیریم و به سلیقه‌ها و تفکرات انسان‌ها احترام بگذاریم و تلاش نکنیم که همه باید مانند یکدیگر بیندیشند و نکته ای که باید در اینجا عنوان شود این است که این اختلاف نظر فقط در اسلام نیست و در ادیان یهود و مسیحیت و حتی تمام مکاتب مادی و معنوی نیز وجود دارد.
او یادآور شد، مهم این است که ما بپذیریم انسان به واسطه ماهیت وجودی و ساختار شخصیتی که دارد براساس آموزه‌های دینی و اسلامی، موجودی است که اختلاف در دیدگاه، سلیقه، فکر و اندیشه در او وجود دارد.
این استاد دانشگاه رازی اضافه کرد: مسوولین، دلسوزان، عالمان جهان اسلام، اندیشمندان، متفکران، رهبران سیاسی فارغ از مسایل شخصی، قومی، نژادی و مذهبی باید در زمینه مبناسازی معرفت شناسانه کار کنند به این معنی که بدانیم چرا باید به سمت وحدت حرکت کنیم.
وی در مورد مذاهب اسلامی هم گفت: اختلافات بین اهل سنت و تشیع واقعا جدی و اساسی نیست و می‌توان به جرات بیان کرد که بیش از ۸۰ درصد مذاهب اسلامی در بیش از ۸۰ درصد از مباحث با یکدیگر اختلافی ندارند و اختلافاتی در بعضی مسایل وجود دارد که طبیعی است.
در ادامه یکی دیگر از اعضای هیات علمی دانشگاه رازی کرمانشاه به ایرنا، اظهار داشت: می توان عوامل تهدیدکننده وحدت شیعه و سنی را در ۲ بخش بررسی کرد که یکی عامل بیرونی و عامل دیگر به درون دنیای اسلام اشاره دارد.
«محمدنبی احمدی» در خصوص عوامل بیرونی که تهدیدی برای وحدت شیعه و سنی محسوب می شود، افزود: دنیای کفر و نفاق پیشبرد امور خود را در ایجاد تفرقه در امور مسلمین می داند و هر زمان که بخواهد معادلات خود را به دنیای اسلام تحمیل کند به تفرقه و دودستگی بین شیعه و سنی می پردازد.
وی افزود: از همین رو پروردگار به رسول خدا (ص) فرمود «افرادی که رسالت خود را ایجاد تفرقه در بین مسلمانان قرار می دهند مسلمانان هیچ نسبتی با آنان نخواهند داشت» و یا در آیه ای دیگر می فرماید «اگر شما بخواهید به تفرقه دامن بزنید خداوند عذاب خود را از زمین و آسمان بر شما نازل می کند».
این استاد دانشگاه یادآور شد، آیات بیانگر این مفهوم است که اگر بخواهیم گرفتار عذاب نشویم باید از این تفرقه دوری کنیم.
وی به آیه شریفه با این معنی که «به ریسمان الهی چنگ بزنید و متفرق نشوید» اشاره کرد و افزود: در ادامه آمده که «به یاد آورید زمانی که شما دشمن بودید و خداوند بین شما انس و الفت ایجاد کرد».
«منیتی» که وحدت را از بین می برد
نبی احمدی در زمینه عوامل درونی تهدیدکننده وحدت شیعه و سنی نیز اضافه کرد، هرجا که از منیت و موضوعی غیررضای خدا مطرح باشد تواضع، فروتنی و خودگذشتگی کنار گذاشته و تفرقه ایجاد می شود.
این پژوهشگر دینی افزود: مسلمانان باید به این موضوع توجه کنند که خدا و قرآن و پیامبر یکی است و با این همه نقطه اشتراک، نباید به توطئه دشمن دامن زد و تفرقه ایجاد کرد.
تمسک به قرآن و پیامبر (ص) همواره راهگشا است
در پایان امام جمعه اهل سنت کرمانشاه به ایرنا گفت: اساس کار مسلمانان بر پیروی از قرآن کریم و پیامبر گرامی اسلام (ص) است و مسلمانان در هر شرایطی که قرار بگیرند با مراجعه به قرآن و تمسک به پیامبر اکرم (ص) می توانند راه حلی برای کار یا مشکل خود پیدا کنند.
ماموستا ملا «عبدالرحمن مرادی» افزود: شرایط امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا به گونه ای است که امکان برگزاری مراسم و جشن ها در هفته وحدت به مناسبت میلاد با سعادت خاتم الانبیا حضرت محمد مصطفی (ص) وجود ندارد اما در فضای مجازی برنامه هایی به مناسبت هفته وحدت انجام شد.
با وجود تعدد قوم و مذهب درگیری مذهبی نداشته ایم
ماموستا مرادی ادامه داد: در مورد وحدت نیز خداوند متعال در قرآن فرموده که به ریسمان الهی چنگ بزنید و پراکنده نشوید و همین کلام خداوند برای ما مسلمانان کافی است تا با یکدیگر وحدت گفتار و عمل داشته باشیم و این در حالی است که در استان کرمانشاه با وجود تعدد قومی و مذهبی که در طول چندین سال گذشته و حتی پیشتر هم بوده، شاهد نزاع و یا درگیری‌هایی که نشانگر تضاد قومیتی یا مذهبی باشد نبوده‌ایم و این نشان از فهم و درک مردم و همچنین زحماتی است که در راستای وحدت بین مسلمین و حتی غیرمسلمین در نظام اسلامی کشیده شده است.
امام جمعه اهل سنت کرمانشاه افزود: در کشور ما غیرمسلمانان اعم از کلیمی، یهودی و زرتشتی و غیره هم حضور دارند اما با توجه به سفارشاتی که اسلام در مورد غیرمسلمانانی که محارب نیستند دارد و نبود مشکلات و اختلاف در بین اقلیت‌ها با مسلمانان در کشورمان و در استان، خوشبختانه همگی بصورت مسالمت آمیز با یکدیگر زندگی می‌کنند.
وی اظهارداشت: در استان کرمانشاه و شهر کرمانشاه محله هایی وجود دارد که از دیرباز شاهد حضور مسلمانان اعم از شیعه و سنی و اقلیت‌های دینی دیگر مانند یهودیان و مسیحیان و غیره در آنها بوده و هستیم و با وجود اختلاف در ادیان و مذاهب، بدون هیچ مشکل، نزاع و تفرقه‌ای در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند.
همزیستی مسالمت آمیز در کرمانشاه
او ادامه داد: این همزیستی مسالمت آمیز نتیجه وجود فهم و دیدگاه صحیح در بین مردم و ملت ما است که در جای جای کشور اسلامی ما مشاهده می‌شود و حتی الگویی شده برای دیگر کشورهای اسلامی و غیراسلامی که افراد با وجود اختلاف دینی و مذهبی در کناری یکدیگر به خوبی زندگی می‌کنند.
ماموستا مرادی یادآور شد، اما در بعضی از کشورها شاهد بروز اختلافات قومی و مذهبی به صورت نزاع، قتل و خونریزی هستیم که همگی نشأت گرفته از عدم وجود باور نسبت به این حقیقت است که دستور خداوند و پیامبر(ص) باید در اولویت قرار بگیرد و اگر به این موضوع اعتقاد پیدا کنند و به این باور برسند به وحدت دست می یابند.
وی معتقد است، تعدد مذاهب، قومیت‌ها و اختلافات مذهبی همیشه وجود دارد اما نکته مهمی که همیشه در نمازهای جمعه بر آن تاکید می کنیم این است که تنها چیزی که مذموم است اختلاف مذاهب نیست بلکه تفرقه و اختلاف افکنی مذموم و ناپسند است کما اینکه رهبر معظم انقلاب هم بر این موضوع تاکید دارند و فرموده‌اند«کسانی که بین مسلمین اختلاف افکنی می‌کنند، چه شیعه باشند و چه سنی، به طور یقین این افراد از عوامل و مزدوران دشمنان اسلام هستند.»
امام جمعه اهل سنت کرمانشاه افزود: خداوند بزرگ را به خاطر وجود رهبری قاطع، مدیر و مدبر و همچنین مردمی فهیم که در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند شکر می کنیم که شاهد این ادعای ما هشت سال دفاع مقدس است که در آن شهدای ما اعم از شیعه و سنی در یک سنگر و با هم از سرزمین و کیان جامعه اسلامی دفاع کردند.
گزارش از زهره کریم زاده
