ساکن جدید کاخ سفید راه دشواری برای بازگردان سیاست داخلی و خارجی آمریکا بر روی ریل پیش رو دارد. ترامپ در دوران حضور در کاخ سفید هر چقدر توانست خط مشی تخریبی در حوزه‌های مختلف در پیش گرفت. نماد سیاست ترامپ در عرصه بین الملل سیاست اول آمریکا بود که در این سیاست بی اعتنایی به نظامات بین الملل و توافقات و تعهدات بین المللی مشهود بود.
در این بین یکی از مهمترین توافقاتی که ترامپ به هر دلیل و کینه و عداوتی عجیب نسبت به آن داشت توافق هسته ای با ایران یا همان برجام بود و از هیچ تلاشی برای آسیب زدن و نابودی آن خودداری نکرد. ماهیت قدرت در نظام بین الملل پیچیدگی اقتصادی،فرهنگی و البته امنیتی کشورها بویژه اروپا به آمریکا باعث شد این کشورها نتوانند نقش مستقلی در مناسبات بین المللی خود از جمله در قبال توافق هسته‌ای داشته باشند. کشورهای اروپایی هرچند نتوانستند به تعهدات برجامی خود در قبال ایران عمل کنند، با این حال از همان ابتدا و در مقاطع مختلف ناخرسندی خود را از سیاست ترامپ در قبال برجام اعلام کردند و سیاست صبر و بی‌عملی را در قبال برجام در پیش گرفتند. هرچند در ماه‌های اخیر و همزمان باآشکار شدن نشانه‌های شکست ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری با صدای رساتری مخالفت خود را با سیاستهای ترامپ اعلام می کردند.
توافق هسته ای میان ایران و ۱+۵ به عنوان نماد موفقیت و کارآمدی دیپلماسی چندجانبه گرایانه در نظام بین الملل یاد می‌شد. خروج ایالات متحده آمریکا از این توافق شوک سختی را به مقامات اروپایی وارد کرد ترامپ با این اقدام عملا دیپلماسی کشورهای اروپایی را به چالش کشید.با این حال ترامپ نه فقط از برجام بلکه از نهادها و توافقات بسیاری خارج شد و معلوم نبود اگر یک دوره دیگر وی در کاخ سفید باقی می‌ماند فرایند فروپاشی نظامات بین الملل به کجا منتهی می‌شد.خروج سریالی ترامپ از سازمان جهانی بهداشت، پیمان تجاری اقیانوس آرام، توافق اقلیمی پاریس، یونسکو، شورای حقوق بشر سازمان ملل، سازمان تجارت جهانی نشانه‌هایی بارز از تعهد گریزی ترامپ بود.
اکنون پس از شکست ترامپ در انتخابات و پیروزی جو بایدن به نظر می‌رسد اروپا در اندیشه احیای چندجانبه گرایی است و توافق هسته‌ای با ایران هم برای اروپا جزو اولویت‌ها است.
در همین راستا هایکو ماس وزیر خارجه آلمان پیروزی جو بایدن در انتخابات آمریکا را فرصتی جدید برای تعامل بیشتر اروپا و آمریکا در قبال برجام دانسته است. این دیپلمات‌آلمانی در پی پیروزی جو بایدن در انتخابات آمریکا گفت که سیاستهای جداگانه کشورهای اروپایی و آمریکا بر سر برنامه هسته ای و موشکی ایران کارآمد نیست و این کشورها باید رویکردی هم‌سو در پیش بگیرند. ماس بر این باور است که پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا از جمله می‌تواند باعث افزایش دامنه همراهی و همکاری کشورهای اروپایی و آمریکا در ارتباط با توافق هسته‌ای با ایران شود.
ترامپ تلاش کرد با برداشتهای شاذ حقوقی از برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، مکانیسم حل اختلاف را برای نابود کردن برجام فعال کند و از آنجا که می‌دانست این اقدام با مخالفت اروپا مواجه می شود کشورهای اروپایی را تهدید کرد که در صورت عدم پذیرش آن با اعمال تعرفه ۲۵ درصدی برای خودروهایشان مواجه خواهند شد. در آن زمان یک مقام بلندپایه اروپایی گفت که ترامپ پیام تهدیدآمیز خود را نه از طریق سفارتخانه خود، بلکه به‌صورت مستقیم به مقامات لندن، پاریس و برلین ابلاغ کرده است.
اروپا در تمام این مدت تلاش کرد ترامپ را مهار کند و چشم به انتخابات آمریکا دوخته بود تا شاید با شکست دونالد ترامپ بتواند بار دیگر به روند جهانی چندجانبه گرایی باز گردد. حالا که بایدن اعلام کرده که آمریکا را برای همکاری با متحدان و شرکایش به منظور سازماندهی اقدامات جمعی علیه تهدیدات جهانی، بر سر میز بازخواهد گرداند به نظر می رسد فرصتی برای اروپا ایجاد شده است.
بازگشت به توافق هسته‌ای، توافق پاریس و سازمان جهانی بهداشت از جمله وعده‌های بایدن است. مشکل بایدن این است که ترامپ آنچنان حوزه سیاست خارجی آمریکا را تخریب کرده که تجدید همکاری جهانی در رفع چالش‌های مشترک کاری دشوار است و تیم ترامپ همین خط مشی را تا زمان حضور در کاخ سفید ادامه خواهد داد.
اروپا در این مدت به ویژه از زمان انتخابات در نوامبر تا سوگند خوردن رئیس جمهور جدید در ژانویه باید به وظیفه چهار سال گذشته خود یعنی حفظ کج دار و مریز برجام ادامه دهد.
فدریکا موگرینی مسئول پیشین سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز ۱۹ آبان ابراز امیدواری کرد که رییس جمهوری منتخب آمریکا به سازوکارهای چندجانبه گرایی از جمله توافق هسته‌ای ایران بازگردد. او در گفت و گو با شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان افزود: چهار سال گذشته برای آمریکایی‌ها و اروپایی‌هایی که شاهد بودند آن دمکراسی بزرگ ارزش‌های بنیادین خودش را زیر پا گذشته و نادیده گرفته است، دشوار بود و ابراز اطمینان کرد که بازگشت به این ارزش‌ها و به طور کلی چندجانبه گرایی و سازکارهای بین‌المللی اولویت اول دولت جو بایدن خواهد بود.
مسئول پیشین سیاست خارجی اتحادیه اروپا توضیح داد که در دوره ترامپ شاهد بازی حاصل جمع صفر بودیم و روشن بود که از نظر ترامپ برای کسب پیروزی باید ببازی. اما این رویکرد مناسبی برای اروپا نبود و هرگز این طور نبوده است.
انتخاب بایدن به ریاست جمهوری خبری خوب برای جهانی است که بر سازوکارهای چند جانبه گرایی بنا شده است.اما رویکرد دموکراسی‌ستیزی و تخریبگری‌های ترامپ پایان نیافته است او تهدید کرده که تا پایان دوره ریاست جمهوری‌اش یعنی اول بهمن تحریم‌های جدید علیه ایران وضع خواهد کرد.
آمریکا در در عرصه داخلی دوران سختی را پیش رو دارد اگرچه سیاست خارجی ایالات متحده نسبت به گذشته قابل پیش بینی‌تر شود. اما رهبری ترامپ که با دروغگویی و تخریب همراه بود به اعتماد به فرآیندها و نهادهای دموکراتیک آسیب زیادی وارد کرده و بسیاری از رای دهنده‌های حامی ترامپ همچنان اصرار می کنند که در انتخابات آمریکا تقلب شده است. جو بایدن در انتخابات پیروز شد. اما او باید بتواند بر شکافی که ترامپ در آمریکا ایجاد کرد غلبه کند.
نظر شما