بحث کیفیت مواد غذایی این روزها یکی از دغدغه‌های افراد و نظام بهداشتی و درمانی است که مردم چگونه به کیفیت غذا توجه ویژه شوند.
گاهی کیفیت مواد غذایی برای برخی از مردم به عنوان همان محصولات ارگانیک معنا می‌شود، اما در بسیار مواقع بررسی این کیفیت یک روند علمی و تخصصی دارد.
نوع مصرف غذاهای آماده پخت، فست‌فودها و غذاهای سریع پخت این روزها در زمان شیوع ویروس کرونا نیز مورد بحث قرار گرفته است ،در این باره خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) مرکز چهارمحال و بختیاری با دکتر تینا جعفری متخصص و پزشک تغذیه به گفت و گو پرداخته است.
ایرنا: کیفی بودن مواد غذایی چه نقشی در سلامتی دارد؟
تینا جعفری: به طور کلی مواد مورد نیاز بدن ۲ دسته تقسیم می‌شوند: درشت مغذی و ریز مغذی.
درشت مغذی‌ها مثل کربوهیدرات، چربی و پروتئین‌اند که در درجۀ اول انرژی تولید می‌کنند و در درجۀ دوم نقش ساختاری و نقش تامین کنندۀ چربی بدن را برعهده دارند. ریز مغذی‌ها، همچون ویتامین‌ها و املاح نقشی در تامین انرژی بدن ندارند اما برای سلامت و تولید انرژی به صورت غیرمستقیم مورد نیاز بدن هستند.
با در نظر داشتن این موارد، کیفیت مواد غذایی باید به گونه‌ای باشد که با مصرف آن‌ها، بدن به درشت مغذی‌ها و ریز مغذی‌ها دسترسی پیدا کند.
غیر ممکن است در یک مادۀ غذایی تمامی مواد درشت مغذی و ریز مغذی وجود داشته باشد، تنوع در غذا خوردن به دسترسی همه جانبه به درشت مغذی و ریز مغذی‌ها کمک می‌کند.
ایرنا: مواد غذایی باکیفیت در سلامتی پایدار بدن چه نقشی دارد؟
جعفری: هرگاه مواد غذایی مصرف شده حاوی درشت مغذی و ریزمغذی‌ها نباشد و نتواند انرژی مورد نیاز بدن را تامین کند، مواد سازندۀ سلول‌ها و بافت‌ها دچار نقص می‌شوند و ایمنی صحیح به دست نمی‌آید.
به طور کلی اگر انرژی مورد نیاز بدن تامین نشود، سیستم ایمنی بدن دچار اختلال می‌شود و توانایی مقابله با ویروس و عوامل بیگانه را ندارد و در صورت بروز مشکل و بیماری، قدرت ترمیم و بازسازی ندارد و شکست می‌خورد.
در واقع پس از ورود عوامل بیماری‌زا به بدن، جنگی میان بدن و عامل خارجی درمی‌گیرد و برای پیروزی در این نبرد به تجهیزاتی نیاز است.
نخستین ابزار مورد نیاز انرژی و دومین آن املاح و ویتامین‌ها می‌باشد تا شرایط را به نفع بدن پیش ببرد.
به طور کلی چه عامل بیماری‌زا وارد بدن شود و چه نشود، عوامل بیماری‌زا در نتیجۀ متابولیسم هر لحظه در بدن تولید می‌شود و این امری طبیعی است، همچون بنزینی که در ماشین ریخته می‌شود تا از طریق سوخت آن، انرژی مورد نیاز جهت حرکت تامین شود. هرچند در کنار آن ممکن مواد مضر که آلودگی هوا را به دنبال دارد، تولید شود.
در بدن نیز با مصرف مواد غذایی با کیفیت، انرژی مورد نیاز برای سوخت و ساز به دست می‌آید و در کنار آن مواد خطرناک نیز تولید می‌شود.
ایرنا: مواد غذایی در پیشگیری از ابتلا به بیماری چه نقشی دارند؟
جعفری: جهت پیشگیری از ابتلا به بیماری بدن باید از انرژی کافی و موادی از جمله آنتی اکسیدان جهت ایفای نقش دفاعی در بدن، برخوردار باشد.
ویتامین‌ها و ترکیبات آن‌ها به ویژه املاح و برخی مواد از جمله پلی فنول‌ها و سیانین‌ها نقش آنتی اکسیدانی در بدن ایفا می‌کنند.
اگر بدن درگیر مبارزه با عوامل بیماری‌زا شود، به ویژه اکنون که بیماری کرونا در سراسر جهان گسترده شده است، لازم است دفاع آنتی اکسیدانی بدن را بالا برد و انرژی لازم برای فعالیت بدن را تامین کرد.
لازم به ذکر است اگر انرژی بیش از حد دریافت شود، منجر به چاقی می‌شود و چاقی یک عامل خطر برای غلبه ویروس کرونا بر بدن می‌باشد، درواقع انرژی باید به حد لازم و مورد نیاز بدن دریافت شود.
فعالیت بدنی به میزان ۳۰ دقیقه در روز، از اضافه وزن پیشگیری می‌کند و در این صورت انرژی دریافت شده از مواد غذایی برای بدن مفید خواهد بود.
در کنار فعالیت بدنی لازم است قدرت دفاع بدن را از طریق مصرف سبزیجات و میوه‌ها به دلیل برخورداری از املاح، ویتامین‌ها، پنی‌فنول، سیانید، کاروتنوئیدها و سایر ترکیبات، بالا برد.
ایرنا: کیفیت مواد غذایی مدت‌دار چگونه ارزیابی می‌شود؟
جعفری: مواد غذایی پروسه شده همچون سوسیس، کالباس و غذاهای آماده حاوی انرژی بسیار زیادی هستند و می‌تواند باعث چاقی شود و فاقد هرگونه موادغذایی مفید هستند.
این مواد غذایی به دلیل داشتن نگهدارنده‌ها ، رنگ‌ها و موادی که در ترکیب آن‌ها به کار رفته شده است ممکن منجر به تخریب شرایط ایمنی بدن و در نهایت غلبۀ ویروس بر بدن شود.
ایرنا: آیا باکیفیت بودن موادغذایی با بهداشتی بودن آن تفاوت دارد؟
جعفری: بهداشتی بودن مادۀ غذایی یعنی نوع و بار میکروبی به میزانی نباشد که با ورود به بدن، بیماری ایجاد کند.
موادی از جمله سوسیس و کالباس ممکن است بهداشتی باشد و بار میکروبی آن به گونه‌ای نباشد که ایجاد بیماری کند، با این‌حال از کیفیت بالایی برخوردار نباشد و فاقد درشت مغذی‌ها، ریزمغذی‌ها و انرژی لازم برای بدن و به عبارتی فاقد کیفیت باشد.
ماده غذایی ممکن است در عین حال که بهداشتی است برای بدن خاصیتی نداشته باشد و حتی ضرر داشته باشد.
ایرنا: چه توصیه‌هایی جهت افزایش مقاومت بدن دارید؟
جعفری: روزانه به مدت ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی مفید انجام شود. مواد غذایی متنوع از تمام گروه های غذایی مصرف شود.
ممکن است در این شرایط دسترسی به موادغذایی گوشتی برای عده‌ای دشوار شده باشد، اما با جایگزین کردن حبوبات در کنار غلات از جمله برنج می‌توان انرژی مورد نیاز بدن را تامین کرد.
همچنین بالا بردن مصرف میوه و سبزیجات، کاهش مصرف شیرینی و قندهای ساده و همچنین عدم مصرف مواد غذایی پروسه شده و حاوی رنگ توصیه می‌شود.
ایرنا: گفته شده یبوست در کشور و به ویژه چهارمحال و بختیاری شایع است. در این خصوص توضیح دهید؟
جعفری: یکی از دلایل ایجاد یبوست کم بودن مصرف آب است، آب بهترین مایع برای مصرف است. بنابراین افراد سعی کنند حتی اگر تشنه نیستند، روزانه حداقل هشت لیوان آب مصرف کنند. همچنین مایعاتی همچون چای و دمنوش‌ها جایگزین آب نمی‌شوند.
یکی دیگر از دلایل ایجاد یبوست، مصرف نکردن کافی فیبر است. فیبر در میوه و سبزیجات یافت می‌شود و چهارمحال و بختیاری پایین‌ترین مصرف میوه و سبزیجات در کشور را دارد، بنابراین مصرف میوه و سبزیجات را باید افزایش داد.
از دیگر دلایل ایجاد یبوست، مصرف بیش از حد گوشت قرمز است و باید به دنبال تعدیل مصرف آن بود، افزودن حبوبات به برنامه غذایی یکی از راهکارهای تعدیل مصرف گوشت است چرا که مصرف حبوبات موجب بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن می‌شود.
کم‌تحرکی و کم بودن فعالیت بدنی یکی از عوامل ایجاد یبوست در افراد است. با توجه به اقلیم استان، تحرک افراد به ویژه در فصل زمستان و با سرد شدن آب و هوا، کاهش می‌یابد و با کاهش تحرک بدن، تحرک دستگاه گوارش نیز به تبعیت از آن کاهش می‌یابد.
بنابراین لازم است افراد ساعتی را برای ورزش (هرچند در خانه یا به صورت پیاده روی) و با حفظ پروتکل‌های بهداشتی در این شرایط، اختصاص دهند.
ایرنا: چه بیماری خاصی در استان وجود دارد که فکر می‌کنید بر اساس تغذیه های بومی یا مصرف بی رویه باشد؟
جعفری: با توجه به اینکه چهارمحال و بختیاری، در ارتفاع زیادی از سطح دریا قرار دارد و مصرف ماهی در این استان کم است، کمبود یُد از بیماری‌های رایج در این استان است. توصیه می‌شود، افراد از نمک یددار مصرف کنند، در صورت دسترسی به ماهی و غذاهای دریایی، آن‌ها را در برنامه غذایی خود جای دهند و از مصرف موادغذایی غیر یددار پرهیز کنند.
از دیگر بیماری‌های رایج در استان، افزایش بیماری‌های قلبی و عروقی که ناشی از بالا بودن مصرف گوشت قرمز است که در صورت تعدیل مصرف گوشت قرمز و جایگزین کردن مصرف حبوبات می‌تواند تا حدودی کنترل شود.
برخی از مشکلات مربوط به دستگاه گوارش است همچون سندروم روده تحریک‌پذیر و یبوست که این مشکلات با مصرف مناسب غذا و افزایش مصرف فیبر برطرف خواهند شد.
بیماری دیابت و مشکل تنبلی تخمدان در خانم‌های نوجوان نیز از جمله مشکلات شایع در استان است که به نوع مصرف مواد غذایی و کمبود فعالیت بدنی مربوط می‌شود.
ایرنا: مصرف شیرینی‌جات مثل نبات چگونه می‌تواند سلامتی بدن را تهدید کند؟ آیا می‌تواند جایگزین شکر و قند شود؟
جعفری: شیرینی التهاب در بدن را بالا می‌برد، سطح ایمنی بدن را کاهش می‌دهد و خطر ابتلا به دیابت و بیماری‌های سرطانی را افزایش می‌دهد. با توجه به شرایط حاکم که باید سیستم ایمنی بدن را تقویت کرد، ثابت شده‌است که قندهای ساده منجر به تضعیف آن می‌شوند.
استفاده از غذاهای شیرین یک عادت و اعتیاد است که لازم است کنترل شود.
ریزه‌خواری و کمبود فعالیت بدنی از جمله عوامل مؤثر بر افزایش مصرف شیرینی است.
فعالیت بدنی با تولید گرما بر کاهش اشتها تاثیر می‌گذارد و از اشتهای کاذب جلوگیری می‌کند.
نبات، قند، پولکی، شکر و حتی عسل از یک خانواده هستند و جزء قندهای ساده به شمار می‌روند. هرچند خرما و کشمش که حاوی قندهای طبیعی هستند، به شرط استفادۀ مناسب می‌توانند جایگزین مناسبی برای قندهای ساده باشند.
نظر شما