گام بلند ایران برای دستیابی به واکسن کرونا

به گزارش روز یکشنبه ایرنا، قریب به یکسال هست که دنیا با ویروسی به نام کرونا درگیر است. آمارهای رسمی هم نشان می دهند که تاکنون حدود ۵۲ میلیون نفر در سراسر دنیا به این ویروس کشنده مبتلا شده و نزدیک به یک میلیون و ۲۸۲ هزار نفر هم بر اثر ابتلا به این ویروس جان خود را از دست داده اند. این آمار در ایران هم جای تامل دارد. بنابر اعلام مراجع رسمی در ایران، تا ظهر روز (۲۴ آبان ۱۳۹۹) بر اساس معیارهای قطعی تشخیصی، ۱۱ هزار و ۲۰۳ بیمار جدید مبتلا به کووید۱۹ در کشور شناسایی شد و دو هزار و ۵۰۹ نفر بستری شدند. با این حساب، مجموع بیماران کووید۱۹ در کشور به ۷۴۹ هزار و ۵۲۵ نفر رسید.شمار جانباختگان قطعی بیماری کووید۱۹ در کشور به ۴۱ هزار و ۳۴ نفر رسید و ۲۷ استان همچنان در وضعیت قرمز کرونا هستند.

این ویروس آنگونه که بارها و از طریق مراجع گوناگون نیز اعلام شده، علاوه بر قدرت کشندگی بالا، به لحاظ روانی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی هم تاثیرات زیادی بر جوامع داشته است. به گونه ای که گفته می شود، اقتصاد جهان در سال ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ با روند نزولی روبرو شده که طی دهه های اخیر بی سابقه بوده است. بنابراین تلاش دولتها برای دسترسی به دارو و واکسن کرونا برای مقابله با آن، کاملا توجیه داشته و هرگونه هزینه برای مقابله با این بیماری، به سان سرمایه گذاری برای بقا و تداوم هر جامعه ای است.

گرچه تعداد زیادی از کشورها تا به امروز وارد فاز تحقیقات و تولید برای دستیابی به تولید واکسن کرونا شده و سرمایه گذاری های کلانی برای انجام این کار انجام داده اند اما، رصد اخبار علمی تا به امروز نشان می دهد که این سرمایه گذاری و تلاشها نتیجه صد در صد قطعی نداشته و لذا همچنان برای تولید واکسن به صورت قطعی زمان لازم است.

ایران؛ از تلاش برای مهار بیماری تا تولید واکسن

روزهای نخست ورود کرونا به ایران، ترس و دلهره هم به لحاظ روانی بر جامعه ایرانی وارد شد و البته  به مانند سایر جوامع، فضا برای استفاده سودجویان هم فراهم شد که از همان ابتدا هم با واکنش سریع و به موقع مسئولان  روبه رو شد . از آن جا که در روزهای نخست، درمان قطعی برای این بیماری وجود نداشت و درمان آن هم بنابر ویژگیهای این ویروس و شرایط فیزیکی هر فرد متفاوت بود، لذا گام نخست  برای  مقابله با آن از طریق رعایت پروتکل های بهداشتی در نظر گرفته شد. اما به رغم رعایت پروتکل ها و آغاز روند نزولی شیوع بیماری، بازهم مهار کامل شیوع اتفاق نیفتاد. از این رو وزارت بهداشت و سایر نهادهای مسئول از همان روزهای نخست وارد فاز ساخت واکسن کووید ۱۹ شدند.   

مرور آخرین اخبار در زمینه تولید واکسن کرونا در ایران نشان می دهد که کشور وارد فاز انجام آزمایشات بالینی است. البته باید در نظر داشت که  طبق گزارش  متخصصان ساخت و تولید انبوه واکسن در شرایط عادی بین ۱۲ الی ۱۵ سال زمان می برد که این مدت به دلیل درگیر شدن تعداد زیادی از افراد جامعه  اکنون به میزان بسیار کمی رسیده است.

بنابر اظهارات «شمسی کوشکی»، دبیر کمیته ملی اخلاق در پژوهش وزارت بهداشت و عضو کمیته اخلاق توزیع واکسن در سازمان جهانی بهداشت، از سه فاز ساخت واکسن، ایران  اکنون در مراحل پایانی فاز دوم قرار دارد. فاز نخست  مربوط به مرحله تحقیقات بسیار مفصل برای شناخت ویروس و بررسی های لازم برای مقابله با آن است، فاز دوم مرحله آزمایشات بالینی و حیوانی است؛ که در این مرحله واکسن تولیدی بر روی موش و میمون که شباهت ژنتیکی زیادی به لحاظ سیستم ایمنی با انسان دارند آزمایش می شود و نهایتاً مرحله آزمایش انسانی است.

مرحله سوم اما از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است چرا که می تواند ریسک زیادی برای افراد به همراه داشته باشد. بنابراین مرحله دوم با زمان بیشتری به پیش می رود که خوشبختانه به گفته «سعید نمکی» از اواسط آبان ماه سال جاری، ایران وارد مرحله بالینی و انسانی شده است. به گفته وی، اگر بیماری و واکسن آن دچار تغییرات بنیادین علمی به دلیل دگرگونی نوع ویروس و مشکلات ناشی از این دگرگونی نشود، ایران در حوزه ساخت واکسن، مسیر درستی را طی کرده و با اعلام به سازمان جهانی بهداشت، اخبار امیدوار کننده ای را پیش رو خواهد داشت.

به گفته وی ایران نیز همپای دنیا تحقیقات برای تولید واکسن کرونا را در چند مرکز تحقیقاتی دنبال می کند که یکی از این مراکز، یک شرکت دارویی زیر مجموعه ستاد اجرایی فرمان امام (ره) است.

واکسن ایرانی در فهرست سازمان بهداشت جهانی

تاکنون کشورهای زیادی برای تولید واکسن کرونا اقدام کرده اند. کشورهایی نظیر روسیه، آلمان و حتی اخیراً آمریکا هم از موفقیت در دستیابی به بیماری کووید ۱۹ خبر داده اند که با آزمایش بر روی نمونه های داوطلبانه انسانی، نتایج قابل قبولی را هم به دست آورده اند. اما نکته قابل توجه این است که در تولید واکسن هم روش های گوناگون و متعددی وجود دارد. از، استفاده از DNA که به معنای بهره گیری از ژن ایمن زا برای درمان است تا واکسن تولیدی از ویروس کشته، جملگی روش های رایج در این زمینه است.

در روش استفاده از DNA، ژن ایمن زای کووید ۱۹ را داخل یک آدنوویروس که برای ژن درمانی استفاده می‌شود، قرار می‌دهند و آن را به بدن تزریق می‌کنند. بدین ترتیب ژن آن وارد بدن شده، پروتئین لازم تولید می‌شود و سیستم ایمنی هم بر علیه‌اش آنتی‌بادی تولید می‌کند. اما در روش ویروس کُشته، ابتدا کل ویروس کشته شده، ولی پروتئین‌هایش دست نخورده است و هنگامی که به فرد تزریق می‌شود قدرت تکثیر و بیماری‌زایی ندارد، اما ایمنی‌زایی ایجاد می‌کند.

تکنولوژی ساخت این واکسن بیش از ۸۰ سال است که در ایران وجود داشته و بنابر اظهارات «حسین کیوانی» معاون پیشین مرکز مدیریت و هماهنگی امور اقتصادی و بازرگانی وزارت بهداشت، امن ترین شیوه تولید واکسن است. در این نحوه تولید، اگر واکسن به حیوانات زده شود، هیچ مشکلی برای آن‌ها به وجود نمی‌آید و نهایتش این است که آن‌ها در مقابل ویروس ایمن نمی‌شوند.

البته کیانوش جهانپور سخنگوی سازمان غذا و دارو در توئیتی از قرار گرفتن هشت واکسن ایرانی در فهرست کاندیداهای واکسن کووید۱۹ سازمان جهانی بهداشت خبر داد.وی روز شنبه در این توئیت توضیح داد که ۸ واکسن ایرانی #کرونا در فهرست کاندیداهای واکسن سازمان جهانی بهداشت  قرار گرفته و البته ۸ واکسن ایرانی دیگر درآستانه ورود به این فهرست قرار دارد.به گفته وی تقریبا تمام استراتژی های احتمالی دستیابی واکسن #کووید ۱۹در ایران از مرحله تولید آزمایشگاهی عبور کرده است.

رضا ملک زاده معاون فناوری و تحقیقات وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی  نیز از نزدیک شدن ایران به موفقیت کشف و ساخت واکسن کرونا خبر داده است.  ملک زاده با یادآوری اینکه ما در مراحل پری کلینیکال این طرح هستیم و هنوز وارد مرحله کارآزمایی بالینی انسانی آن نشده ایم، در این باره زمان  تولید و عرضه به بازار واکسن کرونا ایرانی، گفت: برای فعالیت های تحقیقاتی نمی توان زمان دقیق اعلام کرد اما محققان ما با تمام توان و ظرفیت در تلاش هستند تا این موضوع محقق شود، به عبارتی باید تلاش بیشتری کنیم تا مراحل ساخت این واکسن را با موفقیت پشت سر بگذاریم.

سعید نمکی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز ۲۱ مهر سال جاری از آزمایش واکسن کرونا تولید داخل بر روی نمونه انسانی تا دو سه هفته آینده خبر داد.

اگرچه خبر تاثیرگذاری ۹۰ درصدی واکسن کرونا توسط یک شرکت داروسازی آمریکا با همکاری مشترک  یک شرکت داروسازی در آلمان، امیدهای زیادی را در جهان برای مقابله با این بیماری زنده کرده، اما همچنان چالشهای جدی در این زمینه وجود دارد. یکی از چالش های اساسی در تولید این واکسن، نحوه حمل و نقل و نگهداری آن است. از آن جا که این واکسن با فناوری RNA و ترکیبات ژنتیکی تولید می شود، برای نگهداری به دمای منفی ۷۰ درجه سانتیگراد و ماندگاری ۵ روزه نیاز دارد که همین امر توزیع آن را با مشکلاتی مواجه کرده است. مشکلی که شاید در روش ایرانی تولید واکسن کووید ۱۹ به حداقل رسیده است.