اوج‌گیری تنش در شمال غرب آفریقا

به گزارش ایرنا، وزارت خارجه مغرب روز گذشته (جمعه) در بیانیه‌ای از آغاز عملیات نیروهای نظامی این کشور علیه جبهه پولیساریو در منطقه الکرکرات واقع در صحرای غربی خبر داد و اعلام کرد در مقابل اقدام های تحریک آمیز، خطرناک و غیرقابل قبول شبه نظامیان پولیساریو در منطقه عاری از سلاح «الکرکرات» در صحرای غربی،  تصمیم به پاسخ گرفته است.

وزارت خارجه مغرب در این بیانیه افزوده که رباط پس از رعایت بیشترین میزان خویشتنداری، برای پایان دادن به این تحرکات و برقراری دوباره حمل و نقل آزاد در این منطقه، چاره ای جز پذیرفتن مسؤولیت‌های خود نداشت.

مغرب، جبهه پولیساریو را متهم کرده که از ۲۱ اکتبر (۳۰ مهر ۹۹) وارد منطقه الکرکرات شده است و از حمل و نقل کالا و رفت وآمد مردم در این منطقه جلوگیری می کند.

از سوی دیگر جبهه پولیساریو مغرب را به نقص آتش بس در منطقه الکرکرات که از سال ۱۹۹۱ برقرار بوده است متهم و اعلام کرد که  نیروهای این جبهه نیز به آن پاسخ دادند.

جبهه پولیساریو پیش تر نیز تهدید کرده بود که اگر دولت مغرب نیروهای نظامی یا شهروندان را به منطقه عاری از سلاح الکرکرات در مرزهای مشترک موریتانی و صحرای غربی اعزام کند، توافقنامه آتش بس این منطقه را لغو می کند.

عملیات نظامی مغرب در حالی است که شمال آفریقا با توجه به اوضاع لیبی اکنون در یکی از بحرانی ترین برهه  ها بسر می برد و این منطقه بیش از هر زمان دیگری به ثبات و آرامش نیاز دارد.

در این میان همسایگان دو طرف درگیری نیز خواستار خویشتنداری شده اند. موریتانی می‌خواهد که طرف‌های درگیر آتش بس را حفظ کنند. الجزایر هم با پشتیبانی از جبهه پولیساریو، خواستار پایان عملیات نظامی مغرب است از سوی دیگر «آنتونیو گوترش»، دبیرکل سازمان ملل متحد می گوید که همچنان برای جلوگیری از پایان دادن به آتش بس که در سال ۱۹۹۱ منعقد شده مصمم است.

در همین حال وزارت امورخارجه الجزایر همسایه شرقی مغرب جمعه شب گذشته با محکوم کردن عملیات نظامی رباط  علیه پولیساریو در صحرای غربی، خواستار توقف فوری این عملیات شد و تاکید کرد که عواقب این اقدام ثبات کل منطقه را تحت الشعاع قرار خواهد داد.

بیانیه افزوده که الجزایر نقض شدید آتش بس از سوی مغرب در منطقه بیابانی الکرکرات صحرای غربی را محکوم می کند و خواستار آتش بس فوری است.

الجزایر همچنین از مغرب و جبهه پولیساریو خواست که خویشتندار و مسؤولیت پذیر باشند و از دو طرف درخواست کرد که به توافق نظامی شماره ۱ که به امضای آنها و سازمان ملل متحد رسیده است، متعهد بمانند.

وزارت امورخارجه الجزایر همچنین از سازمان ملل متحد خواست که به مأموریت خود بدون جانبداری، محدودیت و  هیچ مانعی عمل و هرچه زوتر برای از سرگیری مذاکرات سیاسی میان مغرب و پولیساریو نماینده ای تعیین کند.

تلاش‌های سازمان ملل برای ایجاد توافق بین مغرب و جبهه پولیساریو  به طور مکرر ناکام مانده است، اما این سازمان در سال ۱۹۹۱ موفق شد بین آن‌ها آتش بس برقرار کند. 

مغرب همواره بدون ارائه هیچ گونه مدرک و مستندی دیگران را به حمایت از جبهه پولیساریو متهم می کند که در میان آنها ادعای واهی حمایت ایران و حزب الله لبنان از جبهه پولیساریو قرار دارد اتهامی که بارها از سوی رباط مطرح شده است بدون اینکه مدرکی در این زمینه ارائه شود.

رباط اردیبهشت ۹۷ بعد از اعلام قطع روابط خود با تهران، از زبان وزیر خارجه اش ادعا کرد که ایران و نیروهای حزب الله لبنان از طریق سفارت ایران در الجزایر با جبهه پولیساریو در ارتباطند و به آن ها آموزش و سلاح می دهند.
این اعلام با استقبال برخی کشورها و سازمان های منطقه ای مخالف ایران روبه رو شد؛ عربستان سعودی، امارات، بحرین، اردن، اتحادیه عرب و شورای همکاری خلیج فارس از تصمیم رباط در قطع روابط با تهران استقبال کردند.
خبرگزاری «الصحراویه» گزارش داد که «ابی بشرای البشیر» نماینده جبهه پولیساریو در فرانسه بعد از ادعای مغرب درباره کمک ایران و حزب الله به جبهه متبوعش، در گفت و گو با رسانه ها دولت آن کشور را با این اظهارات به چالش کشید: دولت مغرب تنها و تنها یک دلیل و مدرک بیاورد که ما (پولیساریو) از ایران یا هر طرف خارجی دیگری کمک گرفته باشیم. ما دولت مغرب را به چالش می کشیم تا دلیلی برای اثبات ادعایش بیاورد؛ دلیلی که این ادعاهای بی سند و بی اساس را تایید کند.
وی افزود: پولیساریو جنگ آزادی بخش مردمی خود را فقط با اعتماد مطلق به نیروی انسانی و کادر صحرایی خود پیش برده و در طول مبارزه مسلحانه علیه اشغالگری مغرب، حتی وجود یک نفر نیروی نظامی وابسته به خارج در این جبهه مشاهده نشده است.

این اظهارت نشان می دهد که مغرب با ادعای حمایت طرف های خارجی از جبهه پولیساریو برای توجیه اشغال گری و بر هم زدن آرامش در شمال غربی آفریقا به دنبال فرافکنی است تا توجه جهانی را از عملیات نظامی در صحرای غربی دور کند، رویکردی که با واکنش کشورهای همسایه از جمله الجرایر به این بحران و محکومیت تجاوز رباط، مقام های مغرب از آن بهره ای نخواهند برد.  

وزارت امور خارجه ایران در سال۹۷ همزمان با ادعای مغرب ضمن تکذیب این ادعا گفت: یکی از مهم ترین پایه های اصولی سیاست خارجی ایران، عدم مداخله در امور داخلی دیگر کشورها بوده و خواهد بود.
حزب الله لبنان نیز با انتشار بیانیه ای این اتهام را تکذیب و اعلام کرد: باعث تاسف است که مغرب با فشارهای آمریکا، اسرائیل و عربستان سعودی به چنین اتهامات باطلی متوسل می شود.
 مروری بر بحران صحرای غربی
اسپانیا در سال ۱۸۸۳ میلادی صحرای غربی را به قلمرو خود ملحق کرد و این روند ادامه داشت تا اینکه در سال ۱۹۷۳ جبهه پولیساریو تشکیل شد و این گروه نبرد با دولت مادرید را آغاز کرد.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۱۹۷۵ میلادی از دیوان بین‌المللی دادگستری خواست درباره وضعیت صحرا رای صادر کند. این دادگاه، وجود روابط تاریخی میان صحرا با مغرب و موریتانی را تایید، اما وجود رابطه حاکمیت و سیطره قانونی میان آن‌ها را رد کرد. در همین حال، توافق سه گانه مغرب، اسپانیا و موریتانی منجر به خروج اسپانیا شد.
پس از خروج اسپانیا از صحرای غربی در سال ۱۹۷۵ میلادی، صحرای غربی به مغرب الحاق شد. این امر با مخالفت شدید نیروهای جبهه پولیساریو روبه رو شد و درگیری های شدیدی میان طرفین درگرفت که در سال ۱۹۹۱ میلادی با میانجی گری سازمان ملل، متوقف شد.
جبهه پولیسارو در سال ۱۹۷۶ از تشکیل کشوری به نام جمهوری صحرا به مرکزیت «العیون» خبر داد که این خود با درگیری هایی در منطقه همراه بود زیرا مغرب و موریتانی مخالف این کار بودند .
مغرب نوعی خودمختاری به صحرای غربی پیشنهاد داده اما جبهه پولیساریو خواستار برگزاری همه پرسی زیر نظارت سازمان ملل برای استقلال جمهوری دموکراتیک عربی صحرا است.
صحرای غربی واقع در ساحل اقیانوس اطلس، تنها منطقه در قاره آفریقا بوده که پس از پایان دوران استعمار، هنوز وضعیت سیاسی آن نامشخص است.
جبهه پولیساریو سازمانی سیاسی نظامی در صحرای غربی است. این گروه در سال ۱۹۷۳ به عنوان یک گروه مقاومت علیه تسلط استعماری اسپانیا بر صحرای غربی و با هدف استقلال این منطقه ایجاد شد. پولیساریو پس از خروج اسپانیا در سال ۱۹۷۶ از این منطقه و تقسیم آن میان مغرب و موریتانی به مخالفت با این دو کشور پرداخت. استدلال پولیساریو این بود که سرنوشت این منطقه را بعد از خروج اسپانیایی ها نه توافق های منطقه ای بلکه حق تعیین سرنوشت به دست خود ساکنان آن، مشخص می کند.
موریتانی و پولیساریو در سال ۱۹۷۹ با یکدیگر صلح کردند اما تنش ها بین مغرب و پولیساریو ادامه یافت. جبهه پولیساریو که می گوید این سرزمین متعلق به مردم بومی منطقه است، به یک جنگ چریکی علیه مغرب دست زد تا اینکه آتش بسی با میانجیگری سازمان ملل در سال ۱۹۹۱ میان دو طرف منعقد شد اما این مناقشه کماکان حل نشده و دو طرف از آن زمان تاکنون در مذاکرات به بن بست رسیده اند.
پولیساریو با تشکیل جمهوری دمکراتیک عربی صحرا مدعی حکومت بر صحرای غربی است هرچند کنترل واقعی بیشتر بخش‌های صحرای غربی در اختیار دولت مغرب است. این جمهوری به عضویت اتحادیه آفریقا هم درآمده و حکومت صحرای غربی از سوی این سازمان مشروع شناخته می‌شود. عضویت پولیساریو در اتحادیه آفریقا منجر به خروج اعتراضی مراکش از این اتحادیه شده ‌است.