هرچند اصل و اساس خبرساز بودن مشروطه‌خواه بنامی چون ملک‌المتکلمین تا حدودی به مجاهدت‌ها و آزادیخواهی او برمی‌گردد اما بدون‌شک نوشته‌ها و سخنرانی‌های به جامانده از او هم در جاودانگی‌اش بی‌تاثیر نبوده است؛ یکی از نمونه‌های بارز آن سخنانی است که ملک‌المتکلمین، وقتی او را برای اعدام از دیگران جدا می‌کردند، با صوت و ردیف بر زبان جاری کرد و اینگونه خواند که «ما بارگه دادیم این رفت ستم بر ما / بر بارگه عدوان آیا چه رسد خذلان».
نام و یاد ملک‌المتکلمین از آن زمان به بعد هر از چندگاهی در افکار عمومی مطرح می‌شود و این بار حدود ۲ سال قبل بود که پس از سال‌ها فراموشی، درِ خانه ملک‌المتکلمین، جایی که مقبره او و جهانگیرخان صوراسرافیل، دیگر مشروطه‌خواه و مشروطه‌نویس نام‌آور در آن قرار دارد، به روی اعضای شورای تهران و جمعی از اصحاب رسانه از جمله خبرنگار ایرنا باز شد.
خبرنگار اعزامی ایرنا این خانه تاریخی را اینگونه توصیف می‌کند که «خانه مَلک در کوچه‌ای بن‌بست واقع شده و انتهای کوچه بیمارستان «لقمان» دیده می‌شود و تابلو اورژانس بیمارستان از دور هم قابل خواندن است؛ در کنار نرده‌های بیمارستان، دیوار سفید رنگی قرار دارد که درِ کوچکی دارد و آن را که باز کنی، به درون حیاط خانه ملک‌المتکلمین وارد می‌شوی».
منظره اولیه‌ای که در آن روز مشاهده شد، تلی از آهن، چوب، آجر و خاک بود که در لابه‌لای آن سبزه هایی قد برافراشته بود و خوب که نگاه می‌کردی، سرسبزی مربوط به بوته‌های لوبیا و خیار بود که توسط سرایدار در فضایی نامناسب کاشته شده و البته گل‌های مصنوعی نیز در درون گیاهان به خاک فرو رفته بود.
صحنه‌ای که در آن زمان مشاهده کردیم، غیرقابل باور و دور از ذهن بود و چنین می نمود که مقبره مشروطه‌نویسان زیر تلی از خاک و آهن و آجر گم شده است؛ این خانه که در محدوده شهرداری منطقه ۱۱ تهران قرار دارد، سال ۱۳۸۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید، اما در اختیار سرایدار قرار داشت؛ مقرر شده بود با رفع تصرف، طرح بهسازی خانه اجرا شود.
آن روز را خوب به خاطر دارم، ۱۴ مرداد سال ۹۷ بود؛ اما این روزها و پس از گذشت بیش از ۲ سال، «برزین ضرغامی»، مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری تهران می‌گوید بازسازی مقبره ملک‌المتکلمین در دستور کار این سازمان قرار دارد و اقدامات تملیکی خوبی در این خصوص انجام شده است.
ضرغامی با بیان اینکه سه اقدام اساسی در خصوص بازسازی و مرمت این مقبره انجام شده است، اضافه می‌کند: در گام اول برای خانواده سرایدار که در محل مقبره زندگی می‌کرد، محل مناسبی تهیه، و سپس فضای اقامت سرایدار تخریب و به فضای مقبره افزوده شد.
به گفته او شهرداری در راستای ایجاد دسترسی بیشتر و بهتر به مقبره، ساختمانی را همجوار با آن خریداری کرد و آن را به عنوان قلمرو به این مقبره تاریخی افزود.
او با بیان اینکه اقدامات عمرانی بیمارستان «لقمان» نیز هیچ‌گونه دخالتی در حریم مقبره ندارد، بیان کرد: همکاری و تعامل خوبی با مسئولان بیمارستان داریم و تاکنون چندین جلسه مشترک برگزار کرده‌ایم، حتی بیمارستان به تازگی اعلام کرده که حاضر است بخشی از فضای پارکینگ موتورسیکلت خود را جهت الحاق به مقبره در اختیار بگذارد.
مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری تهران همچنین تاکید کرد که بخش زیادی از مراحل مرمت و بازسازی قبرهای موجود در مقبره ملک‌المتکلمین به پایان رسیده و مراحل نهایی در دست اقدام است.
حواشی مربوط به خانه ملک‌المتکلمین
چندی پیش ادعای تخریب دیوار مقبره ملک‌المتکلمین در منطقه ۱۱ شهرداری تهران و تبدیل آن به پارکینگ برای بیمارستان لقمان، ابتدا در فضای مجازی و سپس در رسانه‌های رسمی منتشر شد.
انتشار این محتوا که واکنش‌های دوستداران تاریخ و هویت تهران و کاربران فضای مجازی را همراه داشت، موجب شد تا رییس بیمارستان لقمان و مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری تهران نسبت به تکذیب آن اقدام کنند.
در این راستا «نادر بابالار»، مدیر امور اداری مرکز پزشکی، آموزشی و درمانی بیمارستان لقمان ضمن تکذیب هرگونه تغییر کاربری و ایجاد پارکینگ در محل مقبره سران مشروطه گفت: «این بیمارستان با سازمان زیباسازی شهرداری تهران و شهرداری منطقه ۱۱ برای صیانت از این مکان ارزشمند تاریخی همکاری کامل دارد».
قدردانی عضو شورا از مدیران بیمارستان لقمان
در همین حال «مجید فراهانی»، عضو شورای اسلامی شهر تهران در بازدید از محل دفن صوراسرافیل و ملک‌المتکلمین از ایجاد مرکز اسناد دوران مشروطه در اطراف این مجموعه خبر داده و گفته است که این افراد ۲ تن از پیشگامان جنبش مشروطه بودند که در این راه به شهادت رسیدند و جنازه آنان پشت حصار باغ‌شاه انداخته شد و شبانه توسط دوستداران مشروطه دفن شدند.
به گفته وی از آن تاریخ تاکنون بنای یادمان درخوری که نشان‌دهنده قدمت مشروطه‌خواهی باشد، در این مکان ساخته نشده است.
فراهانی با بیان اینکه شهرداری تهران اقدام به بازسازی و نوسازی این بنا با طرح فاخر کرده است، عنوان کرد: بازدید از این مجموعه نشان می‌دهد که شهرداری تهران اصلی‌ترین کارها را انجام داده و بنا را از شکل مخروبه خارج و اطراف بنا را تملک کرده است.
او ضمن قدردانی از همکاری بیمارستان لقمان‌الدوله با شهرداری تهران هم می‌گوید: باید از مسوولان بیمارستان به دلیل توجه به مسئولیت اجتماعی شان قدردانی شود؛ اگر این احساس مسئولیت بیمارستان نبود قطعا این بنا از بین می‌رفت و بیمارستان نقش بسیار مهمی در صیانت از این فضا داشته است.
فراهانی این را هم گفت که مدیریت شهری قول داده است جلسه‌ای با حضور مهندسان مشاور و سازنده ترتیب دهد تا نوسازی و ترمیم بنای فاخر جنبش مشروطه را تسریع کنند که امیدواریم یادمانی برای بازدید جهانگردان باشد.
او که ناظر رئیس شورا در امور محاسبات و پایش عملکرد است، تاکید کرد: بناست تا در کنار این فضا مجموعه اسناد دوران مشروطه درست شود تا محلی برای مراجعه پژوهشگران باشد.
منادی آزادیخواهی
میرزا نصرالله بهشتی مشهور به ملک المتکلمین (۱۲۳۹ – ۱۲۸۷) از خطبای مشهور دوره مشروطیت و در شمار یکی از اصلی‌ترین واعظان و آزادیخواهان مشروطه‌خواه شناخته شده است؛ او یکی از مدیران و از بنیان‌گذاران مدارس جدید بود که پس از به توپ بستن مجلس دستگیر شد و در باغ‌شاه در مقابل محمدعلی‌شاه قاجار به قتل رسید.
وی تحصیلات مقدماتی خود را در زبان فارسی و مقدمات عربی گذراند و سپس به مطالعه اخبار، احادیث، فقه و اصول پرداخت و در ۳۳ سالگی برای سیر و سفر با کاروان حج از اصفهان به حجاز رفت و بعد از آن به عراق و هند سفر کرده و ۲ سال در بمبئی و مدتی در کلکته و برخی دیگر از شهرهای هند ساکن شد.
ملک‌المتکلمین در سفر هند کتاب من الخلق الی الحق را منتشر کرد و عقاید نوگرایانه خود را در آن به تفصیل توضیح داد؛ بعد از انتشار این کتاب به بوشهر آمد و در آنجا با سیدجمال الدین اسدآبادی دیدار و با افکار بلند و آزادیخواهانه وی آشنا شد؛ از این به بعد وی به وادی سیاست گام نهاد و به ترویج افکار آزادیخواهانه پرداخت و در نتیجه مورد توجه امین‌الدوله صدر اعظم قرار گرفت.
ملک‌المتکلمین به اشاره امین‌الدوله به مدرسه رشدیه رفت و در آنجا به تدریس پرداخت و با میرزا حسن رشدیه و شیخ هادی نجم‌آبادی آشنا شد و برای تأسیس مدارس جدید به تبلیغ منبری پرداخت؛ در این احوال امین‌الدوله برکنار و امین السلطان صدراعظم شد و چون موضوع قرضه از روسیه پیش آمد، ملک‌المتکلمین با سخنرانی‌های تاثیرگذار خود مردم را به انتقاد از آن ترغیب کرد که به تعطیل عمومی انجامید.
در جریان تظاهرات و پخش شب‌نامه‌ها، دولت به دستگیری عده‌ای از معلمان مدرسه رشدیه پرداخت و شماری را تبعید کرد اما ملک‌المتکلمین با کمک سیدمحمد طباطبایی در تهران ماند.
ملک‌المتکلمین با حمایت طباطبایی در تهران، سخنرانی‌های شورانگیز مذهبی می‌کرد و از عدل و مساوات سخن می‌گفت؛ علاوه بر طباطبایی، شخصیت‌هایی مانند سیدجمال‌الدین اسدآبادی و شیخ هادی نجم‌آبادی بر وی تاثیر شگرفی گذاشتند.
همچنین ملک‌المتکلمین در طول حیاتش با شخصیت‌های بزرگی از دوران مشروطه دیدار کرده که نتیجه آن ملاقات و گفت‌وگوها در سرنوشت مشروطه اثرگذار بوده است.
او به همراه جهانگیرخان صوراسرافیل، سیدجمال‌الدین واعظ اصفهانی و پنج تَن دیگر از چهره‌های ارزشمند مشروطه در لیست معروف محمدعلی شاه بود؛ فهرستی که به خوبی بیانگر تنفر و در عین حال وحشت شاه از سخنانی بود که ملک‌المتکلمین در پای منبرها می‌گفت و جهانگیرخان صوراسرافیل آن را در روزنامه خود می‌نوشت.
نظر شما