خانه‌نشینی کودکان و تخیل؛ چالش‌های امروز حوزه کودک

چهارمین همایش «بحران و برون رفت؛ چالش‌های امروز کتاب کودک و نوجوان» با موضوع «آسیب‌های خانه‌نشینی کودکان و نقش تخیل» از سوی انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک با حضور دکتر احمدرضا آذربایجانی، مجید راستی و دکتر فرزانه شهرتاش به صورت آنلاین از صفحه اینستاگرام انجمن طی دو نشست امروز پایان یافت.

یکی از آسیب های کرونا گرفتن خلوت از کودکان است

دکتر احمدرضا آذربایجانی؛ پژوهشگر حوزه کتاب و عضو کارگروه ترویج مطالعه مفید در این نشست با بیان اینکه کرونا ناخواسته ما را زندانی کرده است، گفت: این زندانی شدن هم فرصت است و هم تهدید و بستگی به افراد مختلف دارد، در این میان یکی از آسیب های جدی در عصر کرونایی نداشتن خلوت برای کودکان و والدین شان است که اگر به درستی مدیریت شود تهدید به فرصت تبدیل میشود.
وی افزود: مساله دیگر این که انتشار اخبار کرونا نوعی وسواس و اضطراب در میان کودکان ایجاد می‌کند که با وجود نبود خلوت مناسب امکان تربیتی و یادگیری عمیق را از آنها گرفته است.

وی عنوان کرد: پژوهشگران اعلام کرده اند تماشای تلویزیون مستمر و بدون تفکر به مرور موجب آلزایمر در افراد می‌شود در حالی که گوش دادن به رادیو اینگونه نیست و مغز را جوان نگه می‌دارد، در این زمینه کتاب هم چنین فرایندی را در مغز ایجاد می کند. به گفته وی، قصه ها در کتاب خیال افراد را تقویت و کودکان با خوندن کتاب سفر خیالی می کنند.

این پژوهشگر حوزه کودک و نوجوان گفت: یکی از آسیب های خانه نشینی در کرونا این است که یادگیری های ملموس قبلا در مدرسه بود و خانه فضای استراحت بود. همچنین فضای مجازی یک سرگرمی برای کودکان بود اما عصر کرونا همه اینها را تغییر داده و می توان به عنوان فرصتی برای رشد و توسعه یادگیری می توان از آن استفاده کرد.

از فرصت کرونا به راحتی عبور نکنیم

فرزانه شهرتاش مدیر انتشارات شهرتاش و نویسنده حوزه کودک نیز درباره اوضاع کتابخوانی قبل و بعد کرونا گفت: ان دوران را دورانی طلایی برای معلم ها، و خانواده و ناشران می دانم، البته معتقدم نباید عجول بود و زود قضاوت کرد چون در دوره انتقال و در حال پیدا کردن خود هستیم و این فرصتی است که نباید به راحتی از آن عبور کنیم.
وی ادامه داد: از سوی دیگر باید بدانیم بچه ها، معلم ها، پدرها و مادرها به گذشته برنمی گردند چون از مزایای زندگی جدید آگاه شده اند و حتی اگر زمانی هم برگشتند قطعا در سطح بالاتری خواهد بود.
شهرتاش با اشاره به نقش کتاب در عصر کرونا برای کودکان و نوجوان نیز عنوان کرد: ما از مدت ها قبل سایت آنلاین خرید کتاب داشتیم اما هیچ خریداری برای کتاب ها نبود اما بعد از شیوع بیماری کرونا خریدها آغاز شد و این موضوع نشان می دهد وقتی برای کاری برنامه ریزی می کنیم و زمینه ها را آماده می کنیم در زمان مناسب می توانیم از آن ها بهره مند شویم. باید فرصت و تغییر وسیله را دنبال کنیم و به خانواده ها و بچه ها فرصت بدهیم با روش های جدید آشنا شوند.

 شهرتاش عنوان کرد: در کشورهای توسعه یافته نظام آموزشی موظف است کتاب را برای خانواده ها تامین کند، به عنوان مثال برای درس ادبیات کتاب ادبیات انگلیسی ندارند بلکه کتاب یک نویسنده یا شاعر را برای آموزش ادبیات در نظر می گیرند و طی قراردادی کتاب را به تعداد بالا از ناشر خریداری می کنند.
وی ادامه داد: این کتاب ها هر سال در اختیار مدارس و بچه ها قرار می دهد و خیلی زود تیراژ کتاب ها رشد زیادی پیدا می کند و وقتی نظام آموزشی اینکار را می کند خانواده و دانش آموز به خواندن کتاب هایی از این دست عادت می کند و این موضوع نشان می دهد که در آنجا نویسنده خط شکن است اما در ایران ناشر خط شکن است.
شهرتاش درباره اینکه چگونه می توان کاری کرد که خانواده اهمیت یک کتاب را درک کند و شیرینی و لذت حقیقی فهمیدن ایجاد کنیم، گفت: باید داستان بخوانیم تا مهارت گوش کردن، صحبت کردن، خواندن، درک مطلب کودک و نوشتن کودک تقویت شود و بتواند فکر کند، حل مساله یاد یگیرد و مهارت زندگی کردن را یاد بگیرد.

شهرتاش توصیه کرد: ناشران یک خلاصه موجزی از داستان و درون مایه داستان، طیف سنی کتاب همچنین حوزه و موضوع کتاب به صورت شفاف در سایت خود قرار دهند تا خانواده ها و معلم ها بر اساس این اطلاعت کتاب را انتخاب کنند، مساله اینجا است هرچه اطلاعات بدهیم تا والدین راحت تر این انتخاب ها را انجام دهند بهتر است.
به گفته این ناشر، در این زمینه مخاطب باید بداند وقتی از ناشر خریداری کرد بهتر است زیرا اگر کتاب خراب باشد یا مشکلی داشته باشد به راحتی تعویض می کند اما  ناشران باید در نحوه معرفی کتاب ها تجدید نظر کرده و رویکرد جدیدی داشته باشند واین معرفی ها استاندارد باشد.
شهرتاش در ادامه خاطرنشان کرد: مثل کتابخانه ملی که اطلاعات در ابتدای کتاب ها می دهد ناشران باید اطلاعات خود را بر اساس صفحه اول کتابخانه ملی و حتی دقیق تر اطلاعات بدهند تا مخاطبان با استفاده از این اطلاعات کتاب های خود را برگزینند.

دنیای واقعی بچه ها تخیل است

مجید راستی نویسنده کتاب های کودک نیز با اشاره به رابطه خلوت و خیال گفت: والدین در این روزها فرصت بودن در کنار فرزندانشان را دارند و همانطور که بچه ها از آنها یاد میگیرند آنها هم میتوانند برای رشد خود ساعت هایی را با بچه هایشان سپری کنند.

وی ادامه داد: تخیل در دنیای بچه ها نقش زیادی دارد، زیرا تخیل دنیای واقعی بچه هاست و گاهی دنیای بزرگترها دنیای خیالی بچه ها است. در این میان هر میزان که بچه ها را در دنیای سالم، بی ریا و بدون تجربیات دورریختنی نگه داریم بهتر است.

راستی با اشاره به نتایج قصه‌گویی و کتاب‌خواندن برای کودکان توضیح داد: بچه‌ها با کمک قصه‌ها به دنیاها و جهان‌هایی که مجموعه‌ای از لذت‌ها، شادی‌ها و یادگرفتن‌های غیرمستقیم هستند قدم می‌گذارند و می‌آموزند و یادگیری یکی از ملزومات اصلی قصه در دنیای کودکان است.