ارزیابی محرمانه امارات از بن‌سلمان: شاهزاده‌ای بی‌پروا و مستبد

روزنامه الاخبار، اسناد درز یافته‌ای از امارات را منتشر کرده که یکی از آنها ارزیابی محرمانه عملکرد بن سلمان بعد از گذشت ۲ سال از ولیعهدی اوست.

این سند محرمانه که با عبارت کاملا سری آغاز می‌شود در نهم اوت ۲۰۱۹ صادر شده و شامل گزارشی درباره نتیجه عملکرد ۲ سال ولیعهدی بن سلمان در عربستان است که بخشی در وزارت خارجه امارات با عنوان   «واحد پژوهش‌های خلیج فارس» در تهیه آن همکاری کرده است.  

این سند در اصل از سوی محمد محمود آل خاجه مدیر دفتر وزیر خارجه امارات به دفتر انور قرقاش وزیر مشاور در امور خارجه ارسال شده است اما در این نامه ملحق به این گزارش آمده که عبدالله بن زاید وزیر خارجه امارات این موضوع را به قرقاش حواله داده و او نیز می‌بایست پرونده را به محمد بن زاید ولیعهد ابوظبی ارسال می‌کرد.

این گزارش شامل تحلیل‌های عمیق و رصد اخبار از رهبری عربستان و تحولات این کشور و قدرت دستگاه‌های اماراتی برای جمع اطلاعات درباره بن سلمان از داخل عربستان و سیاست‌های اعلام نشده از طریق راه‌های مختف از جمله سیطره بر منابع سعودی است.

بنابر این گزارش، دیپلماسی امارات و دستگاه‌های این کشور تا جایی با موفقیت پیش رفتند که توانستند از ولیعهد سعودی جاسوسی کنند و البته به نظر می‌رسد گاهی از عملکرد جسورانه که تضعیف کننده سیاست خارجه عربستان است، ناراحت می‌شدند.  

اسرار مربوط به رابطه با دشمن اسرائیلی، لابی مسیحیان در آمریکا، دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا، قتل جمال خاشقجی روزنامه‌نگار سعودی تا موضع‌گیری سعودی‌ها درباره اخوان المسلمین و وضعیت شاهزاده ولید بن طلال در این گزارش آمده است. از جمله تحلیل‌ها و بررسی‌های این گزارش، نظرات سیاسی بن سلمان، بحران مشروعیت حکومت، شکست در یمن و اشغال صنعا، شکست در تحریم قطر، چند دستگی در جامعه سعودی و خاندان حاکم، هشت تغییر داخلی و ۶ تغییر در عرصه سیاست خارجی است.

نخستین تغییر در سطح حکومتی عربستان و سیاست‌های داخلی، قدرت گرفتن بن سلمان با کنار زدن رقیبانش مثل محمد بن نایف، متعب بن عبدالله، خالد بن سلطان، محمد بن فهد و ولید بن طلال است.  در مقابل آن قرار است تلاش برای استراتژی تعیین تعداد زیادی از جوانان خاندان حاکم در پست‌های مهم و حساس انجام شود.

بنابر این گزارش تغییر دوم، آغاز زمینه‌سازی برای تبدیل نظام سعودی به نظام پادشاهی سنتی (رسیدن قدرت از پدر به پسر) بود. این در حالی بود که  افراد خاندان حاکم درباره ایجاد این نظام با هم اختلاف داشتند. تعداد کمی از شاهزادگان جوان بن سلمان را منجی می‌دانستند اما بیشتر اعضای خاندان حاکم برای حفظ خود سکوت پیشه کردند.

سومین تغییر، اجرای سیاست مشت آهنین در برابر مخالفان با تغییرات و عملکرد جدید ولیعهد سعودی بود. طی این ۲ سال ولیعهد بدون رجوع به مراکز دینی و بدون توجه به نظرات مردم، تصمیمات جنجال‌برانگیزی گرفته که از جمله اجازه رانندگی دادن به زنان، محدود کردن فعالیت هیات امر به معروف و نهی از منکر، مختلط بودن زنان و مردان در ادارات دولتی و بخش خصوصی، سپردن پست‌های مهم به زنان است.

تغییر چهارم به راه انداختن کمپین موسوم به مبارزه با «فساد مالی» مربوط می‌شود که با این سیاست، میلیاردها دلار از اموال شاهزادگان و تاجران به دولت برگردانده شد و یکی از دستاوردهای مهم بن سلمان ثبت شد.

تغییر پنجم ایجاد نشاط در فعالیت ادارات دولتی و تشدید نظارت و کنترل که از پدیده‌های تحول مثبت اداری بود.

تغییر ششم پیشرفت و ترقی در عرصه حقوقی و تسریع در روند اجرای اقدامات دادگستری به جز پرونده حقوق بشر یعنی (آزادی بیان و رسانه‌ها) بود که ولیعهد سعودی آن را یک پرونده امنیتی و نه حقوقی می‌دانست.

تغییر هفتم آغاز جنگ علنی علیه گروه‌های اسلام سیاسی بود. بن سلمان در طول ۲ سال برای اجرای سیاست جدیدی برای مقابله شدید با جریان‌های اسلام سیاسی در داخل و خارج عربستان تلاش کرد. مثلا او در مارس ۲۰۱۴ طی صدور حکمی اخوان المسلمین را تروریستی خواند. هر کسی که با این گروه همراهی می‌کرد را از داشتن پست‌های مهم در نهادهای آموزشی یا تعلیم دور کرد. همچنین مهمترین رهبران اخوان‌المسلمین را بازداشت کرد و سایت‌های وابسته به اخوان را نزدیک به آن را فیلتر کرد.

تغییر هشتم شامل تغییر در خطبه‌های دینی بود تا به طور مطلق از دولت جدید حمایت کند. برای این کار تغییراتی در خطبه‌ها در مساجد ایجاد شد. عبداللطیف آل الشیخ وزیر جدید امور اسلامی عربستان تعداد زیادی از ائمه جمعه، خطیبان و اذان گویان را از کاربرکنار کرد.

این گزارش می‌افزاید: با ولیعهد شدن بن سلمان سیاست خارجه عربستان فعال‌تر و جسورانه‌تر شد و تغییرات زیادی در آن ایجاد شد. نزدیکی به کاخ سفید، بهبود روابط عربستان - آمریکا بعد از یک دوره‌ تنش پنهان، تجاوز به یمن و افزایش خسارت‌های سیاسی و نظامی درپی ادامه جنگ، ادامه تحریم قطر و تحمل آثار سیاسی و رسانه‌ای آن، همکاری بیشتر و فعال‌تر با امارات که تجلی آن را در روابط شخصی میان بن سلمان و ولیعهد ابوظبی می‌توان دید، تا جایی که در این هماهنگی را می‌توان در شکل‌گیری شورای همکاری سعودی-اماراتی در ژوئن ۲۰۱۸ و اعتماد ۲ کشور به راهبرد مشترکی برای تکامل اقتصادی، نظامی و توسعه از طریق اجرای پروژه‌های «استراتژی عزم» مشاهد کرد و نیز تقویت روابط با تندروهای پروتستانی و تغییر دشمن از رژیم صهیونیستی به جمهوری اسلامی ایران و تغییر خطاب دینی سعودی خارجی و بستن مراکز اسلامی سعودی در خارج از جمله این تغییرات است.

طبق این گزارش، بن سلمان مشروعیت خود را با زور، انجام اقدامات خودسرانه، تغییر ساختار سیاسی، ایجاد رعب و وحشت، انحصارطلبی در قدرت، افزایش میزان سرکوب‌ها و کنار زدن هر مخالف و صاحب رای، به دست آورد و تقویت کرد. در سطح منطقه و جهان نیز تلاش کرد خود را یک رهبر تاریخی استثنائی (یک مصلح) معرفی کند که عربستان را از افراط‌گرایی دینی نجات خواهد داد و ریشه‌های تروریسم را خواهد خشکاند.

در پایان این گزارش آمده است: بن سلمان بدون داشتن رقیبی قدرت را به دست گرفته و مانند یک پادشاه رفتار می‌کند. این مسئله بر مراسم‌ها، پروتکل‌های استثنائی او نیز تاثیر گذاشته است که می‌توان تاثیر آن را در استقبال عبدالفتاح سیسی رئیس‌جمهوری مصر از او در فرودگاه تا همراهی‌اش در فرودگاه و بدرقه‌ او و نیز مراسم خوردن ناهار با ملکه انگلیس در کاخ باکینگهام و استقبال ویژه از او در کاخ سفید مشاهده کرد.