کرونا و تنور سرد کتاب در کرمان

 مشکلات ناشران و کتابفروشان در سالهای اخیر شرایط سختی را برای یکی از مهمترین بخش های فرهنگی جامعه پدید آورده است، طوری که چاپ، خرید و مطالعه کتاب از سکه افتاده و رونق گذشته را ندارد.

این روزها آسمان حوزه نشر و کتابفروشی در استان کرمان نیز ابری و دلگیر است، اگر چه فعالان کتاب کرمان شرایط خاص اقتصادی و کرونا را دلایل آشکار وضعیت این روزهای صنعت چاپ و نشر کتاب می دانند، اما مسائل پنهانی همچون گرانی کتاب، ضعف فرهنگ کتابخوانی، کافی نبودن حمایت ها، تغییر ذائقه فرهنگی مردم و ظهور پدیده کتاب های دیجیتال را از دیگر موانع سر راه گرمی بازار کتاب می دانند.

هر چند مسئولان فرهنگی استان کرمان نیز تمام سعی و تلاش خود را برای گرم نگهداشتن تنور کتاب و کتابخوانی انجام می دهند، اما حل برخی از مشکلات خارج از توان آنها است و نیاز به عزم همگانی و برنامه ریزی کلان دارد.

به مناسبت هفته کتاب و کتاب خوانی پای صحبت های برخی از اهالی و پیشکسوتان کتاب نشستیم تا نگرانی ها، دغدغه ها و انتظارات آنها را شنیده و صدای بیان خواسته های آنها شویم.

استقبال از کتاب بین نسل جوان ضعیف است

 کتابسرای اردیبهشت کرمان یکی از اماکنی است که کارکردی فراتر از کتابفروشی دارد، مدیریت این کتابسرا با همت و خلاقیت این مکان را به پاتوقی برای حضور و تعامل اهالی فرهنگ و کتاب کرمان بدل ساخته است

مدیر کتابسرای اردیبهشت کرمان با اشاره به شرایط فعلی نامناسب حوزه کتاب افزود: با توجه به وضعیت کرونا و برگزار نشدن نمایشگاه کتاب و مراجعه نکردن حضوری اغلب مردم به کتابفروشی ها، ناشران برای فروش کتابهایشان به روش های مختلفی مثل فروش مستقیم با درصد تخفیف بالا و هزینه رایگان ارسال روی آورده اند و عملا خیلی از آن ها با این روش ها کتابفروشی ها را از چرخه توزیع کتاب حذف کرده اند.

مهدی اسلام پناه افزود: تعداد کتابهای منتشر شده یا در حال انتشار مثل دوره قبل از کرونا،  همچنان از نظر کمی زیاد است، اما به دلیل گرانی کاغذ و خدمات،  قیمت کتاب بسیار بالا رفته که با توجه به اوضاع اقتصادی و معیشت مردم  فعلا کار خاصی نمی توان کرد.

وی با بیان اینکه شیوع کرونا برای کتابفروشی ما مسلما تاثیر منفی داشته است تصریح کرد:  هرچند فروش غیرحضوری و از راه دور را نیز برای سراسر ایران فعال کرده ایم و کتابها هم اکثرا چاپ سالهای قبل بوده و قیمت های بسیار مناسبی دارند، اما تا به حال آن چنان فروش قابل توجهی با این شیوه فروش نداشته ایم.

مدیرکتابسرای اردیبهشت کرمان تاکید کرد: استقبال جوانان و نوجوانان از کتاب بسیار ضعیف است و  آشنا کردن و عادت دادن آن ها به مطالعه کتاب و کتابخوانی از سنین بسیار پایین توسط پدر و مادر و خواندن مرتب و پیوسته کتاب برای نونهالان توسط پدر یا مادر در سنین قبل از دبستان، در انس گرفتن نسل جدید با کتاب تاثیر زیادی دارد.

وی با اشاره به رونق کتاب های دیجیتال در فضای مجازی افزود: رواج این کتابها تاثیر منفی در فروش کتاب های کاغذی داشته  و همین که بسیاری از کتابها یا با نصف قیمت و یا با قیمتی بسیار کم تر از چاپ کاغذی و یا حتی به صورت رایگان در اختیار خواننده گذاشته می شود عامل بسیار موثری در اقبال بیشتر به سمت کتابهای الکترونیکی  که معایبی هم دارند، در مقایسه با کتابهای چاپی است.

اسلام پناه اظهار داشت: با معرفی و نقد و بررسی مرتب و پیوسته کتابهای تازه منتشر شده و یا کتابهای منتشر شده از قبل در فضای مجازی می توان به طور موثری اشخاص را به سمت خریدن کتاب و کتابخوانی تشویق و  ترغیب نمود.

وی ادامه داد: همچنین توضیح و بیان مزایا و محاسن کتاب و کتابخوانی در رسانه های حقیقی و مجازی تاثیر مثبت آن از نظر روحی و روانی بر اشخاص عامل بسیار موثری می تواند در تشویق و ترغیب اشخاص به کتابخوانی باشد.

در شرایط فعلی نویسندگان بی انگیزه شده اند

اوضاع پرآشوب بازار کتاب و نشر چرخه این صنعت را تحت تاثیر خود قرار داده، بطوریکه نویسندگان نیز در شرایط فعلی برای چاپ و نشر کتاب های خود درگیر مسائلی شده اند.

محمد حسینخانی نویسنده کرمانی نیز در رابطه با مشکلات موجود گفت: بحث ویروس کرونا و تبعات جانبی آن، تعطیلی برنامه های عمومی و مناسبتی کتاب و کتابخوانی. پایین آمدن فروش و استقبال نکردن ناشران از تحویل و چاپ کتاب نویسندگان، از جمله مسائلی است که در حال حاضر پیش روی مولفان قرار گرفته است.

وی افزود: گرانی دلار و تاثیر مستقیم آن بر گرانی کاغذ کار را در سال های اخیر برای عرصه نشر و چاپ سخت کرده است و ناشران کمتر تمایلی به فعالیت گسترده در این حوزه دارند.

این نویسنده کرمانی با اشاره به عرضه نشدن وسیع کتاب در کشور تاکید کرد: کتاب محصول تلاش و هنر یک نویسنده است و اگر مکانی برای عرضه آن نباشد، انگیزه نوشتن نیز از بین می رود، در شرایط فعلی فروش اینترنتی و غیر حضور تا حدی می تواند این نقیصه را جبران کند.

وی ادامه داد: نهادهای متولی نیز به دلیل تحریم و کمبود بودجه حمایت خود را برداشته اند و حق التحریر زیادی پرداخت نمی کنند که انگیزه ها در شرایط فعلی سلب شده و می توان گفت حوزه نشر و کتاب در حالت نیمه تعطیل است.

نویسنده حوزه ادبیات پایداری کرمان اظهار داشت: در حوزه کودک و نوجوان و ادبیات مقاومت و پایداری کتاب های متعددی را به چاپ و نشر رسانده ام و با توجه به اینکه کرمان پایتخت مقاومت لقب گرفته استقبال خوب است.

وی با بیان اینکه مشکلات حوزه کتاب در کرمان تاثیر گرفته از شرایط کشور است تصریح کرد: خانواده ها کمتر کتاب خریداری می کنند، اما اگر حمایت ها برای مردم بویژه نسل جوان انجام شود، شاهد رونق تمامی بخش های نشر کتاب خواهیم بود.

شرایط کرونا فرصتی برای ترویج کتابخوانی است

روزگاری نه چندان دور کتابفروشی ها شلوغ بود و خرید کتاب مشغولیت و دغدغه اغلب اقشار جامعه محسوب می شد، بطوریکه کتابخانه ها در اکثر خانه ها، مملو از کتابهای مختلف و متنوع شده بود و پیشکسوتان حوزه کتاب در حسرت آن روزهای طلایی هستند.

فعال فرهنگی و مدیر سابق کتابخانه آستان قدس رضوی کرمان گفت: وضعیت موجود کتاب و کتابخوانی دلایل متعددی دارد، امروز کرونا مهمترین عامل رکود چاپ و فروش کتاب شده است، اما طی سالهای گذشته بواسطه مشکلات اقتصادی اغلب مردم بتدریج کتاب را کنار گذاشته اند.

جلال سعید افزود: به طور مثال در حال حاضر یک کتاب ۲۰۰ صفحه ای حدود ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان قیمت دارد و اگر یک خانواده بخواهد کتاب مناسب خریداری کند هزینه سنگینی باید بپردازد که ترجیح می دهد این هزینه را برای نیازهای ضروری تر صرف کند.

وی با بیان اینکه اغلب مخاطبان کتاب قشر جوان و دانشجو هستند تصریح کرد: ما در گذشته شاهد بودیم که کتابی که در چند هزار جلد چاپ می شد، به سرعت فروش می رفت و به چاپ های بعد می رسید، اما با کم شدن قدرت خرید، اکنون چاپ های کتاب به زیر یک هزار جلد رسیده که آنهم به سختی فروش می رود.

این پیشکسوت حوزه کتاب کرمان اظهار داشت: بخش فرهنگ بواسطه شرایط اقتصادی و بیماری کرونا آسیب زیادی دیده  و اگر به حال آن فکری نشود، قطعا در سالهای آینده عملا کتاب دیگر اولویت کمتر کسی است.

وی با اشاره به تغییر فکر و سلیقه نسل جوان امروزی تاکید کرد: در گذشته کتابخوانی بین خانواده ها بسیار مرسوم بود و کتاب به عنوان هدیه با ارزشی قلمداد می شد، اما امروز کمتر فردی کتاب را یک هدیه ارزشمند می داند.

سعید ادامه داد: مدیران و برنامه ریزان فرهنگی برای کتابخوانی برنامه ها و طرح های مختلفی اجرا می کنند، اما تا شرایط اقتصادی بهبود نیابد تغییری در وضع اهالی حوزه نشرو چاپ و فروش کتاب بوجود نمی آید.

وی بیان کرد: بیماری کرونا تهدید بسیار جدی برای بخش کتاب بوده است، اما اگر بر روی فرهنگ کتابخوانی کار شود، همین در خانه ماندن می تواند فرصت مطالعه کتاب را فراهم بیاورد.

خواندن کتاب جزیی از زندگی مردم شود

مسئولان فرهنگی استان کرمان برنامه ها و طرح های مختلفی در جهت ترویج کتاب و کتابخوانی هر سال برنامه ریزی و اجرا می کنند که اقدام خوب و مثبتی است اما برای حل مشکلات این حوزه ناکافی است.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کرمان با اشاره به اهمیت فعالیت در حوزه کتاب گفت: جامعه دانا و مانا جامعه ای است که مردم در آن کمتر آسیب می بینند و با اقتدار در مسیر آگاهی قدم بر می دارند و باید تفکر و اندیشه مردم را تغییر داده و مردم را به ترویج مطالعه ترغیب کنیم و کتاب خواندن جزیی از زندگی افراد قرار گیرد.

محمد رضا علیزاده افزود: در سالهای اخیر طرح های مختلف و متنوعی برای ترویج کتابخوانی همچون طرح شهر پایتخت کتاب ایران،  جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب، طرح های فروش عیدانه، تابستانه و پاییزه کتاب، برگزاری مسابقات کتابخوانی و غیره در استان کرمان انجام شده است.

وی تصریح کرد: استان کرمان در حوزه کتابخوانی توفیقات خوبی در سالهای اخیر داشته بطوریکه امسال این استان در جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب در جایگاه اول و در طرح باشگاههای کتابخوانی کودک و نوجوان در جایگاه سوم کشور قرار دارد.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کرمان با اشاره به محدودیت ها و شرایط خاص کرونا در کشور و استان تاکید کرد: در ایام کرونا می توان کتاب را به خانه ها ببریم و باید کتاب های خوب را به مردم بویژه جوانان و نوجوانان معرفی کنیم.

وی اظهار داشت: امسال به دلیل بیماری کرونا، نمایشگاه حضوری و فیزیکی کتاب را نداریم و امیدواریم بر اساس طرح ارائه شده توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، استان کرمان یکی از برگزار کننده های این نمایشگاه باشد.

علیزاده با اشاره به حمایت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کرمان از فعالان حوزه کتاب در ایام کرونا افزود: تسهیلات ارزان و کم بهره ای را برای بخش فرهنگ و هنر در نظر گرفته شده است و ناشران و کتابفروشی ها می توانند با مراجعه به سامانه کارا از تسهیلات آن استفاده کنند.

وی با اشاره به وجود ۸۰ موسسه فرهنگی در کرمان تصریح کرد: تعداد زیادی از این موسسات فعال می باشند و حلقه موثری در زمینه نویسنده_مولف، ناشر و توزیع کتاب هستند.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کرمان گفت: برای کمک به ناشران جهت سهمیه کاغذ سامانه ای در اختیار قرار دادن کاغذ، زینک و فیبر برای چاپ کتاب در نظر گرفته شده  که تمام نیازهای ناشر را ممکن است حل نکند اما کمک خوبی به شمار می رود.

وی تاکید کرد: حل مشکلات حوزه نشر و کتاب به تنهایی از عهده یک دستگاه با بودجه محدود خارج است و باید همه دستگاه های فرهنگی و خود فعالان این حوزه برای بهبود شرایط همکاری کنند.

علیزاده با اشاره به اجرای ۱۳۳ برنامه فرهنگی در هفته کتاب بیان کرد: این برنامه‌ها بیشتر حول محور تجلیل از آفرینندگان و خالقان آثار مکتوب، نویسندگان و مؤلفان و اهدای کتاب، مسابقات کتابخوانی مجازی و معرفی کتب در فضای مجازی خواهد بود.

گستردگی و تنوع فعالیت های حوزه کتاب و کتابخوانی مجال را برای پرداختن کامل به آن در یک گزارش فراهم نمی کند، اما تنور سرد کتاب در استان کرمان نیاز به آتش شوق علاقه مندان و همت بالای مسئولان در حوزه فرهنگی کتاب دارد.