کیفیت مطالعه از آمار سرانه کتاب مهمتر است

محسن حاجی زین العابدینی در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا گفت: مهمتر از موضوع سرانه و آمار کتابخوانی یا ساعت های مطالعه، مسئله کیفیت مطالعه مهم است. چون ممکن است ساعت های مطالعه کمی داشته باشیم ولی همان میزان مطالعه مفید باشد و در رفتار و کردار ما تاثیر دشته باشد.

وی افزود: ما مطالعه را فعالیتی فعال می دانیم که به عنوان یک فرایند سلسله وار و ادامه دار بینش و عملکردی را در ما تغییر داده و اصلاح کند. لذا کسانی که اهل مطالعه هستند نگاهی گسترده تر به دنیا و مسائل دارند. چون بدون این که از جای خود حرکت کنند، با کتاب و مطالعه به سفرهای دور و نشست های علمی و افکار دانشمندان رجوع کرده اند.

عضو هیئت علمی گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شهید بهشتی افزود: همین مسئله باعث شده تا چنین افرادی دیدگاه های کلان تر و نگاه وسیعتری به جهان و مسائل داشته باشند. لذا به جای پرداختن به سرانه مطالعه و دغدغه میزان و ساعت های مطالعه باید بیشتر به کیفیت توجه کنیم.

وی ادامه داد: مسئله مهم این است که ریشه های چنین رفتاری می تواند در دو سطح کلان و خرد بررسی شود که در سطح کلان شامل سیاست گزاری ها، برنامه ریزی ها و اولویت هایی است که در یک جامعه برای آگاهی و مطالعه صورت می گیرد. یعنی باید به این سوال پاسخ داد که آیا جامعه بر محور دانایی و آگاهی می چرخد و برای آن اهمیت دارد که مردم آگاه و با بینشی باشند و نسبت به مسائل جامعه و دنیا حساسیت های خردورزانه داشته باشند یا خیر.

توجه به سیاست های کلان برای ترویج کتابخوانی

زین العابدینی افزود: به مساله مطالعه باید در سطح کلان نگاه کرد. کشوری که موسیقی یا تفریح در آن اهمیت دارد، همه برنامه های خود را به آن سمت و سو می برد و برای کشوری که تولید یا در کنار اقتصاد و توسعه، فرهنگ هم مهم است، در این زمینه سرمایه گذاری می کند و یارانه های فرهنگی را گسترش می دهد و محیط را به گونه ای فراهم می کند که ارزش و جایگاه علم و فرهنگ بالاتر باشد.

این کارشناس حوزه کتاب درباره مسائل کلان مربوط به مطالعه گفت: مدیران یا برنامه ریزان فرهنگی در مرحله اول باید خودشان دغدغه فرهنگ داشته باشند و اهل کتاب و مطالعه باشند تا این مسائل برای آنان ملموس باشد. یک پزشک یا مهندس که در طول زندگی خود در حوزه پزشکی یا مهندسی موفق است، الزاما در حوزه فرهنگ موفق نیست چون مسائل فرهنگی و علوم انسانی برای مدیران فرهنگی غیر متخصص، چندان ملموس نیست.

زین العابدینی افزود: اگر یک شاعر را به عنوان رییس بخش جراحی یک بیمارستان یا بخش تولید یک کارخانه قرار دهیم، به طور قطع نتیجه مطلوبی به دست نمی آید. بنابر این باید توجه کنیم که فرهنگ، یک جبهه تخصصی است که نیازمند مدیران تخصصی و دغدغه مند است.

وی تاکید کرد: از طرف دیگر توجه به نظرات کارشناسان از سوی مدیران مهم است. مدیریت در کشور ما تقریبا مدیریت تکرو است. یعنی برخی مدیران تصور می کنند که اگر به حرف کسی گوش کنند یا از یک کارشناس مشورت بگیرند یا حتی اگر ایرادی از کار آنان گرفته شد و آن کار را اصلاح کنند، به معنای آن است که خود قدرت و سواد لازم را ندارند و به بیراهه رفتن آنان ادامه دار می شود. لذا توجه به نظر کارشناسان و به استخدام درآوردن کارشناسان مدبر می تواند بسیار مفید باشد.

رئیس شبکه مروجان کتابخوانی کشور افزود: البته باید توجه کنیم که همه مسائل اجتماعی با هم مرتبط هستند و نمی توان گفت فرهنگ از اقتصاد یا سیاست جداست و بر همین اساس رفتار کلان فرهنگ مدارانه در سطح کلان کشور به این مساله کمک می کند. یعنی نمی توان کتاب را به عنوان کالایی درنظر گرفت که فقط برای مبادله و تزیین است. چون برخی از برنامه هایی که به اسم فرهنگ  جازده می شود، به جای کمک به رفع مشکلات فرهنگی هدف آماری و نمایشی را دنبال می کنند.

این مدرس دانشگاه افزود: بنابر این موضوع مطالعه و کتابخوانی از منظر کلان به دولتمردان، سیاست گزاران و برنامه ریزان کشور برمی گردد ولی از منظر خرد به رفتارهای مردم در جامعه مربوط می شود.  

وی اضافه کرد: با وجود مسائل مختلفی از جمله مسائل اقتصادی، سیاسی و تنش هایی که در کشور وجود دارد، شاهد رشد افراد فرهنگی، کتابخوان، هنرمند و افراد صاحب دانش هستیم. یعنی این افراد در همین شرایط اقتصادی با توجه به محور قرار دادن مسائل فرهنگی و علمی به موفقیت دست پیدا کرده اند. ممکن است این مسیر دشوار باشد ولی اگر کسی در خانواده، مدرسه، محل کار و جامعه این دغدغه را داشته باشد و برای آن برنامه ریزی کند، مطمئنا دستاوردهای خوبی خواهد داشت.

فرهنگ سازی در خانواده و مدرسه و جامعه

زین العابدینی افزود: بنابر این بخشی از عدم اقبال به مطالعه و پایین آمدن سرانه مطالعه مربوط به آموخته های ما و فرهنگ سازی هایی است که در خانواده، مدرسه، جامعه و رسانه ها صورت می گیرد.

وی با مطرح کردن این پرسش که ما چه چیزی را برای کودکان و نوجوانانمان به عنوان اولویت درنظر می گیریم، افزود: گاهی پدر و مادر حوصله سر و کله زدن با فرزند را ندارند و به همین دلیل یک گوشی یا تبلت به دست او می دهند و به کارهای خود می پردازند در حالی که وجود یک فرزند در خانواده در واقع یک سرمایه بلندمدت است و هر کاری که اکنون برای او انجام می دهیم، در آینده نتیجه آن را می بینیم. یعنی ممکن است این فرزند به یک انسان با اولویت های ذهنی صحیح یا سربار جامعه تبدیل شود. لذا خانواده و مدرسه نقش مهمی دارند که وقت بگذارند و برنامه داشته باشند و نباید تصور شود که اگر یک فرزند با یک رایانه یا گوشی سرگرم شد، مدینه فاضله را ایجاد کرده ایم.

این کارشناس حوزه کتاب درباره تجربه زیستی کودکان برای کتابخوانی گفت: کودکان بیشتر از آنچه می شنوند، از دیده ها و چشم هایشان کمک می گیرند. یعنی کودک توجه می کند که پدر و مادر اوقات فراغت خود را چگونه می گذرانند و چه چیزهایی برای آنها مهم است. آیا کتاب را در دست آنان می بیند و آیا تصمیم های آنها بر اساس فکر و اندیشه است یا به صورت اقتضایی و بدون مطالعه اتفاق می افتد و لذا این مسائل نشانگر توسعه پایدار یا مقطعی است یا اصلا به سمت توسعه پیش نمی رود.

هفته کتاب در یک نگاه
۲۴ آبان ماه در تقویم رسمی کشوردر سال ۷۲ شمسی به عنوان روز کتاب و کتاب‌خوانی تعیین شد. در سال‌های گذشته هفته پایانی آبان ماه، هفته کتاب نامگذاری شد. 
نخستین هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران در روزهای چهارم تا دهم دی ماه سال ۱۳۷۲ با پیام رهبر فرزانه انقلاب اسلامی برگزار شد.
همزمان با هفته کتاب، در مدارس، مساجد، دانشگاه‌ها، و استان‌های کشور نمایشگاه‌ها و جشن‌های کتاب و سخنرانی همراه با نشست های مختلف و... با موضوعات چاپ و نشرِ و کتاب و ترویج کتابخوانی با هدف افزایش میزان سرانه مطالعه برگزار می‌شود.
براین اساس با مجموعه سیاستگزاری و برنامه ریزی های انجام گرفته سعی شده تا ترویج فرهنگ مطالعه به خصوص بین نوجوانان، هدف و محور اصلی این برنامه‌ها باشد از این رو بزرگداشت روز کتاب، کتابدار و کتاب‌خوانی همه ساله در این ایام با شکوه هرچه تمام تر از سوی اهالی قلم، فرهیختگان، مسئولان و فعالان فرهنگی، اساتید،‌دانشگاهیان، دانشجویان، دانش آموزان ، اصحاب نشر و چاپ و کتاب و ... برگزار می شود.
امسال نیز همزمان با بیست و هشتمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با شعار دانایی؛ مانایی این رویداد بزرگ فرهنگی از شنبه ۲۴ آبان تا۳۰ آبان ماه جاری در سراسر کشور برگزار می‌شود. براساس اعلام و تاکید موسسه خانه کتاب و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همگان به ضیافت برگزاری هفته کتاب و بزرگداشت روز کتاب، کتابدار و کتاب‌خوانی دعوت هستید