تابوی ایدز را بشکنیم

به گزارش ایرنا، از سال ۱۹۸۸ میلادی، اول دسامبر روز جهانی ایدز نامگذاری شده است و هرساله برای این روز، شعار خاصی نیز در نظر گرفته می‌شود، که امسال شعار روز جهانی ایدز "همبستگی جهانی، مسوولیت مشترک" (responsibility Shared, solidarity Global) است.

هدف عمده از این نامگذاری و تعیین شعار سال برای ایدز این است که به عموم مردم یادآوری شود که HIV از بین نرفته و هنوز کارهای زیادی وجود دارد که باید انجام شود؛ در روز جهانی ایدز مردم لباس‌های‌شان را به روبان قرمز مزین می‌کنند تا توجه و مراقبت در برابر HIV و ایدز را متذکر شده و به دیگران یادآور شوند که تعهد و پایبندی و حمایت آنها موردنیاز است.

اپیدمی جهانی ایدز و ویروس آن، با توجه به مقیاس و تأثیر ویرانگری که دارد یک مورد اضطراری جهانی و یکی از وحشتناک‌ترین چالش‌ها را در برابر زندگی و حیثیت انسان و همچنین در برابر برخورداری مؤثر از حقوق بشر تشکیل می‌دهد که رشد اجتماعی و اقتصادی را در سراسر جهان تضعیف می‌کند و بر تمامی سطوح جامعه ملی، اجتماعی، خانوادگی و فردی تاثیر می‌گذارد.

ویروس ایدز همان ویروس "نقص ایمنی اکتسابی" انسان است، این ویروس، عضو گروهی از ویروس‌ها به نام "رترویروس‌ها" است که سلول‌های انسان را آلوده می‌کند و انرژی و مواد غذایی این سلول‌ها را صرف رشد و تولید مثل خود می‌کند.

هر ساله میلیون‌ها انسان به ویروس HIV آلوده می‌شوند که بیش از ۹۵ درصد از آنها در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند و ایران نیز از این قضیه مستثنی نیست و شماری از شهروندان ایرانی نیز به این بیماری مبتلا هستند.

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از چند سال قبل با راه‌اندازی مراکزی به نام مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری سعی کرده است افراد در معرض خطر و یا آلوده به این بیماری را شناسایی کند تا خدمات مشاوره‌ای و درمانی رایگان را به آنان ارایه دهد.

یکی از این مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری دانشگاه علوم پزشکی آذربایجان‌غربی از سال ۱۳۹۱ در مرکز سلامت خدمات شهری صلاح‌الدین مهاباد دایر شده است که در این مرکز نیز مانند سایر مراکز کشور خدمات مشاوره‌ای و درمانی رایگان به افراد در معرض خطر و مبتلایان به بیماری ایدز ارایه می‌شود.

روز جهانی ایدز را بهانه قرار دادم تا سری به این مرکز بزنم و از نزدیک در جریان فعالیت‌های آن قرار گیرم، اما با توجه به محرمانه بودن چهره افراد و مراجعه کنندگان به این مرکز و نگرانی آنان از انتشار تصاویر کار را کمی با احتیاط باید انجام می‌دادم.

مشاوره بیماری‌های رفتاری مهاباد در چهارراه آزادی این شهر و طبقه دوم درمانگاه خودکفایی و در داخل مرکز سلامت خدمات شهری صلاح‌الدین مرکز بهداشت مهاباد قرار دارد.

سردرب مستقل این مرکز که با رنگ آبی مشخص شده از فاصله دور جلب توجه می‌کند و هر رهگذری که در این مسیر حرکت کند اگر کمی دقت و توجه داشته باشد به راحتی می‌‍تواند آن را پیدا کند اما تنها تعداد کمی از افراد می‌دانند که هدف اصلی این مرکز چیست.

پله‌های راهرو را یکی پس از دیگری پیمودم راستش را بخواهید هر چند برای تهیه به این مرکز می‌رفتم اما در ته دلم از این نگران بودم که شاید آشنایی من را ببیند و با توجه به اینکه هنوز هم تابوی این بیماری شکسته نشده شاید قضاوت زودهنگامی در خصوص علت مراجعه‌ام به این مرکز کنند.

اما دوباره به خودم روحیه دادم و گفتم که ما خبرنگاران وظیفه آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی جامعه را برعهده داریم نباید از این قضاوت‌ها بترسیم و از پله‌ها بالا رفتم تا به سالن بزرگی رسیدم که چندین نفر که بیشترشان خانم بودند آنجا حضور داشتند.

در ابتدای ورودی سالن نوشته‌ای بر روی یک چوب لباسی در وسط آویزان شده بود که در آن از افراد خواسته شده بود که بدون ماسک وارد نشوند اما ادبیات جالبی داشت و افراد بدون ماسک را قاتل خاموش انسان‌ها معرفی کرده بود.

 از زمان شیوع ویروس کرونا تاکنون چنین عبارت جالبی در مورد نزدن ماسک ندیده بودم و این در حالی بود که تعدادی از مراجعه کنندگان ماسک هم نداشتند؛ داخل سالن به دنبال دفتر مشاوره بیماری‌های رفتاری ‌گشتم و در کمال نابوری و با وجود هماهنگی که تلفنی انجام داده بودم، دیدم در آن بسته است.

یکی ۲ بار در زدم، روی یکی از صندلی‌های سالن مرد جوانی روی صندلی نشسته بود که با دیدن من نگاهش را به سویم انداخت و گفت: مراجعه کننده دارد کمی صبر کن تا بیرون بیاید.

کمی با فاصله از وی نشستم و منتظر نوبت شدم، جوان کمی مضطرب بود و به سرعت زیادی پاشنه کفش‌هایش را روی کف سالن تکان می‌داد. 

رو به جوان کردم و از او پرسیدم شما هم در نوبت رفتر به مرکز مشاوره هستید؟ نگاهی با معنی به من انداخت و هر چند زیاد دوست نداشت جواب دهد، کمی خودش را نزدیک‌تر کرد و آهسته و با اکراه گفت: بله 

وقتی بله را گفت فهمیدم که او نیز می‌تواند برای تهیه گزارشم سوژه خوبی باشد، خودم را معرفی کردم و پس از اطمینان از اینکه نامش ذکر نمی‌شود و تصویری از وی گرفته نخواهد شد، اعتمادش را جلب کردم، او نیز برای ادامه گفت‌وگو ابراز تمایل کرد.

این مراجعه کننده گفت: متاهل هستم، مدتی قبل رابطه جنسی فرازناشویی داشتم و اکنون نگران بیماری رفتاری (ایدز و هپاتیت) بودم که به همراه همسرم به این مرکز مراجعه کردیم.

وی افزود: اینجا مشاوره زوجین هم، ۲ نفری صورت نمی‌گیرد و هر زن یا مرد باید جداگانه وارد اتاق مشاوره شوند و اول همسرم را خواستند و سپس در صورت نیاز نوبت من ‌خواهد شد، به همین خاطر کمی نگران هستم.

وی در مورد دلیل آمدنشان اضافه کرد: همسرم در مرکز بهداشت فرم "تمایل به بارداری" را پر کرده و در خصوص انجام تاتو، پیوند عضو و رابطه فرا زناشویی از وی سوال شد به همین خاطر آمدیم در این مرکز، قبل از بارداری وی، خدمات مشاوره‌ای و در صورت لزوم تست HIV بگیریم.

در حالی که تازه گرم صحبت با جوان بودم که درب اتاق مشاوره باز شد و همسرش در حالی که چند فرم در دست داشت از اتاق بیرون آمد و به همراه هم به اتاق دیگری در انتهای سالن رفتند .....

من هم طبق قراری که داشتم وارد مرکز مشاوره شدم، ۲ میزکار، یک کمد دارویی و یک یخچال دارو در آن قرار داشت و در ضلع دیگر و در قسمتی از پنجره چندین گلدان گل طبیعی با زیبایی خاص روی میز کوچکی چیده شده بود که چندین شاخه گل به سمت پایین آویزان شده بود و رادیاتور قدیمی که در این روزهای برفی مهاباد هم به این گل‌ها و هم به مراجعه کنندگان مرکز گرما می‌بخشید.

اطلاعات و مشخصات افراد محرمانه است

به خاطر دورکاری تنها یک نفر خانم در مرکز مشغول فعالیت بود، خودش را آزاده وحیدی کارشناس بیماری مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری مرکز بهداشت و درمان مهاباد معرفی کرد و در ابتدای مصاحبه گفت: که تمامی مشخصات افراد و آمارهای این مرکز محرمانه است و طبق بخش‌نامه‌ها اداری و سازمانی نمی‌توانم هیچ اطلاعاتی در این زمینه به شما ارایه دهم.

وی افزود: این مرکز از سال ۱۳۹۱ راه‌اندازی شده است و تمام کسانی که رابطه پرخطر داشتند می‌توانند با مراجعه به این مرکز خدمات مشاوره‌ای و در صورت داشتن بیماری خدمات درمانی رایگان دریافت کنند.

اطلاعات افراد در مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری به صورت بانک اطلاعات محرمانه خواهد بود و کسی امکان دسترسی به این اطلاعات را ندارد

وحیدی گفت: تمام اطلاعات افراد در این زمینه در مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری به صورت بانک اطلاعات محرمانه خواهد بود و کسی امکان دسترسی به این اطلاعات را ندارد.

وی اضافه کرد: منظور از رابطه پرخطر مردان یا زنانی هستند که رابطه جسنی محافظت نشده (بدون کاندم) فرا زناشویی داشتند، معتادان تزریقی، کسانی که مواد مخدر روانگردان مصرف می‌کنند، کسانی که تاتو، حجامت، خاکوبی، پیوند عضو و یا در سال‌های گذشته خون دریافت کردند، گروه‌های پرخطر هستند.  

وی افزود: دریافت خدمات از مراکز دندان‌پزشکی فاقد مجوز، مراکز خالکوبی و تاتو، آرایشگاه‌های مردانه و زنانه که اصول بهداشتی را رعایت نمی‌کنند، احتمال آلوده شدن افراد به بیماری ایدز را افزایش می‌دهد و در کنار آن مادران بیمار نیز در دوران بارداری، زایمان و شیردهی می‌توانند بیماری را به نوزاد منتقل کنند. 

مراجعه ۱۳۲۱ نفر به مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری مهاباد

در حالی که تصور می‌کردم شمار کسانی که در طول امسال برای دریافت خدمات مشاوره‌ای به مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری مهاباد مراجعه کردند زیاد باشند اما درصد بسیار کمی از جمعیت ۲۴۰ هزار نفری شهرستان مهاباد در طول سال ۱۳۹۹ به این مرکز مراجعه کرده بودند.

کارشناس بیماری مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری مرکز بهداشت و درمان مهاباد گفت: امسال در مجموع هزار و ۳۲۱ نفر برای انجام مشاوره به این مرکز مراجعه و یا به صورت تلفنی مشاوره دریافت کردند که همگی آنان برای انجام تست اچ.ای.وی بود.

وی افزود: سال گذشته این مرکز در مجموع به بیش از سه هزار نفر ارایه خدمت دارد اما امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا این تعداد کاهش چشمگیری پیدا کرده است که بخشی از آن به دلیل عدم مراجعه افراد و بخشی دیگر شاید به دلیل کاهش روابط پرخطر ممکن است باشد.

وی اضافه کرد: امسال به دلیل شیوع کرونا طرح غربالگری بیماری ایدز هم انجام نشده و اتوبوس شناسایی بیماران ایدز به منظور شناسایی و انجام تست این بیماری که هر سال در این ایام در این شهر به راه می‌افتاد، فعال نشد.

ارایه خدمات دارویی رایگان به بیماران

در حالی که بسیاری از افراد تصور می‌کنند که آزمایش و داروهای بیماری ایدز بسیار گران است اما طبق گفته کارشناس بیماری مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری مرکز بهداشت و درمان مهاباد تمام خدمات مشاوره تست ایدز، آزمایش و حتی داروهای این بیماری به صورت رایگان در اختیار افراد قرار می‌گیرد.

کارشناس بیماری مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری مرکز بهداشت و درمان مهاباد در حالی چند نمونه از کیت آزمایشی و داروهای مقابله با تکثیر ایدز را نشان داد گفت: برای انجام هر تست ساده ایدز و کیت آزمایشی آن تنها با هزینه ۲ دلار خریداری می‌شود، آزمایش ویروسی آن در حدود ۹ میلیون ریال هزینه دارد و داروهای خارجی آن نیز با هزینه زیادی خریداری و به صورت رایگان در بین مبتلایان توزیع می‌شود.

این کارشناس با اشاره به اینکه داروهای این بیماری از تکثیر بیشتر ویروس در خون جلوگیری می‌کند افزود: داروی ایدز برای افراد بزرگسال به صورت قرص، نوزادان به صورت شربت و زنان باردار به صورت تزریق در رگ است.

زمان طلایی برای جلوگیری از تکثیر ویروس ایدز در افراد ۷۲ ساعت پس از داشتن رابطه پرخطر است

وی افزود: زمان طلایی برای جلوگیری از تکثیر ویروس ایدز در افراد ۷۲ ساعت پس از داشتن رابطه پرخطر است که با دارو می‌توان از تکثیر ویروس پیشگیری کرد اما پس از ابتلا به آن دیگر امکان حذف ویروس در بدن وجود ندارد و تنها با دارو می‌تواند از تکثیر آن در خون جلوگیری کرد.

وی اضافه کرد: بیماران مبتلا به ایدز به صورت ماهیانه داروی خود را دریافت می‌کنند اما برخی از بیماران مانند معتادان که لازم است دارو را با نظارت مرکز و در فواصل زمانی مشخص تحویل دارو به آنان تحویل می‌شود.

وی با بیان اینکه همه ما باید نسبت به جامعه خود احساس مسوولیت کنیم اظهار داشت: شناسایی افراد بیمار کمک می‌کند که از انتشار این بیماری در بین سایر افراد جامعه جلوگیری شود و فرد بیمار هم زندگی عادی داشته باشد.

تنها ۳۰ درصد شناسایی افراد مبتلا به ایدز در حوزه دانشگاه علوم پزشکی است

شناسایی افراد بیمار مبتلا به ایدز مانند تمامی بیماری‌های دیگر همانگونه که تمام جامعه را تهدید می‌کند تنها بر عهده علوم پزشکی نیست و سایر ارگان‌ها نیز باید در این خصوص احساس مسولیت کنند و افرادی که دارای رابطه پرخطر هستند و یا در این اماکن فعالیت می‌کنند را به باید به مراکز تشخیص و شناسایی ایدز معرفی کنند.

کارشناس بیماری مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری مرکز بهداشت و درمان مهاباد گفت: دانشگاه علوم پزشکی و مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری در صورتی که با تمام توان خود کار کنند تنها می‌توانند ۳۰ درصد افراد مبتلا به ایدز را در جامعه شناسایی کنند.

وحیدی افزود: برخی دستگاه‌های دیگر مانند بهزیستی که مراکز ترک اعتیاد را در اختیار دارد، نیروی انتظامی که اطلاعاتی در مورد اماکنی که در آنها بزهکاری اجتماعی انجام می‌شود همگی می‌تواند با تعامل با مراکز مشاوره، این اماکن و افراد در خطر ایدز را معرفی کند.

وی اضافه کرد: اگر در زمینه ویروس کرونا هم تنها مبارزه توسط دانشگاه علوم پزشکی انجام می‌شد شاید موفقیت کنونی مقابله با این ویروس حاصل نمی‌شد و لازم است در خصوص مقابله با گسترش ویروس ایدز در جامعه بازخوانی دوباره‌ای صورت گیرد و دستگاه‌های مرتبط در این زمینه تعامل و همکاری خود را با دانشگاه علوم پزشکی و مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری را بیشتر کنند.

وی با اشاره به محرمانه بودن آمارهای مبتلا به بیماری ایدز اظهار داشت: طبق استانداردها در بین هر هزار نفر باید ۲ بیمار مبتلا و در بین هر هزار نفر افراد در معرض خطر باید پنج نفر مبتلا به این بیماری شناسایی شود که تاکنون تلاش‌های ما برای شناسایی بیماران ناکافی بوده است.

وی از رسانه‌ها خواست در این زمینه با مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری مرکز بهداشت و درمان مهاباد همکاری بیشتری داشته باشند و در زمینه راهکارهای مقابله با ایدز و نیاز به شناسایی و درمان افراد بیمار اطلاع رسانی کنند تا این امر به عنوان یک فرهنگ در جامعه نهادینه شود.

در میان مصاحبه با کارشناس بیماری مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری مرکز بهداشت و درمان مهاباد بودم که یکی ۲ بار افرادی مراجعه‌ کردند و چند بار نیز تلفن مرکز به صدا درآمد چون به گفته خانم "وحیدی" بخشی از افراد قبل از مراجعه به مرکز، از طریق تلفن راهنمایی و مشاوره می‌شوند و سپس در صورت لزوم برای تست حضوری مراجعه می‌کنند.

تجربه شیوع ویروس کرونا ثابت کرد برای مقابله با بیماری کووید ۱۹ باید تمام دستگاه‌ها و تمام اقشار مختلف جامعه دست به دست هم دهند تا بیماری ناشناخته و فاقد درمان و واکسن را کنترل کنیم شاید پس از مهار ویروس کرونا، جهان به فکر مهار بیمار ایدز با عزم و اراده عمومی هم بیافتد ولی آنچه در نخستین گام در این راه مهم بنظر می‌رسد شکستن تابوی ایدز با افزایش شناخت و آگاهی جامعه و تک تک آحاد مردم است.