اجتماع‌گردی دانش‌آموزان در فصل آموزش مجازی

به گزارش ایرنا ، نظام آموزشی با شیوع ویروس کرونا فصل تازه ای از فعالیتش را به محک تجربه گذاشت . کوچ اجباری به فضای مجازی در سایه قرمزی کرونایی شهرهای مازندران در نخستین گام شامل آموزش و پرورش و عرصه آموزشی شد ، شیوه نوینی که تعطیلی بیشتر مدارس را از اواخر سال گذشته به دنبال داشت.

در حالی که فلسفه رواج شیوه غیرحضوری آموزش ، ممانعت از بیرون رفتن دانش آموزان و سوق دادن آنها به خانه نشینی بود ، حضور پررنگ آنها از مقاطع مختلف تحصیلی در فضاهای مختلف از جمله خیابان ها، بازارها و دورهمی ها این پرسش را ایجاد کرده است که مدارس و آموزش حضوری برای چه منظوری تعطیل شده اند؟

طبق اظهارات مسئولان ستاد مقابله با کرونا مازندران سه هزار مدرسه معادل ۶۵ درصد کل مدارس استان در حال حاضر امکان رعایت پروتکل‌های بهداشتی را ندارند و آموزش در آنها به صورت غیرحضوری دنبال می شود. همچنین حدود ۹۳ درصد از ۵۰۸ هزار دانش آموز استان در فضای مجازی تحصیل می کنند و فقط هفت درصد در کلاس های حضوری شرکت می کنند. 

اتخاذ تصمیم ادامه آموزش در فضای مجازی توسط دست اندرکاران آموزش کشور دارای پشتوانه عقلانی و تجربی قوی بوده است ؛ از جمله این که کودکان و نوجوانان می توانند ناقلان خاموش ویروس کرونا باشند که افراد سالخورده را در معرض خطر قرار دهند.

اگر چه قرنطینه خانگی در آغاز اجرای طرح آموزش مجازی به شکل حداکثری سبب خانه نشینی دانش آموزان در سال تحصیلی گذشته شده بود ، ولی رها شدن دانش آموزان در فصل تابستان بدون هرگونه برنامه ریزی برای پر کردن اوقاف فراغت در کنار خستگی خانواده ها از خانه نشینی طولانی مدت کودکان و نوجوانان ، نخستین شکاف را در این طرح ایجاد کرد ، شکافی که به مرور در سال تحصیلی جدید هم ادامه یافت و طی هفته های اخیر با تشدید محدودیت ها بیشتر شد. بررسی خبرنگاران ایرنا طی روزهای اخیر نشان می دهد دکه در عمل حتی در شهرهای قرمز نیز می توان تعداد زیادی از نوجوانان را حتی بعد از ساعات منع تردد در خیابان های شهر مشاهده کرد که بسیاری از آنها حتی حداقل های بهداشتی همچون استفاده از ماسک را نیز رعایت نمی کنند. 

با توجه به اینکه حدود ۲۰ درصد از مبتلایان به بیماری کووید-۱۹ را در جهان نوجوانان و حدود نیمی از ناقلان را این گروه سنی تشکیل می دهند، پرسش این است که با چنین رفتاری چگونه باید تاثیرگذاری مجازی شدن آموزش بر خانه نشینی نوجوانان را انتظار داشت ؟ 

یک نوجوانان آملی که با دوستانش در حال خیابان گردی در عصر یک روز پاییزی با وجود قرمز بودن رنگ کرونایی این شهر بود ، به خبرنگار ایرنا گفت: خانه نشینی خسته کننده شده است و نمی شود یکسره در خانه ماند. کلاس های مجازی بعضی وقت ها تا ساعت ۲ بعد از ظهر و بعضی وقت ها نیز تا غروب طول می کشد و پس از آن تحمل خانه ماندن سخت است. 

این نوجوان ۱۶ ساله افزود : نمی توانیم ۱۰ ماه در خانه حبس بمانیم و هرچقدر هم وسیله سرگرمی داشته باشیم باز نیازمند بیرون رفتن هستید.

یک دختر نوجوان ۱۳ تا ۱۴ ساله ساروی هم در پاسخ به پرسش خبرنگار ما از چرایی خروج از خانه پاسخ داد : حوصله ام سر می رود و من هم نیاز به تفریح و دیدن دوستانم دارم. 

وی که حتی ماسک هم به صورت نداشت ، افزود : پدر و مادرم کرونا گرفتند اما من نگرفتم . همه می گویند در سن و سال من ویروس کرونا اثری ندارد و به همین خاطر زیاد نگران نیستم. 

این دو نوجوان تنها مشتی نمونه خروار از انبوه کودکان و نوجوانانی هستند که معتقدند خانه نشینی برایشان خسته کننده شده است. وضعیت در مناطق روستایی حتی گاهی از شهرها وخیم تر است چون در این مناطق ارتباط میان همسن و سالان کودک و نوجوان قوی تر است و به تعداد زیادتری در کنار هم قرار می گیرند تا خستگی خانه نشینی را با سرکوچه نشینی ، گشت زنی در کوچه پس کوچه ها و یا تجمع در اماکن عمومی از تن به در کنند.

فقدان برنامه برای اوقات فراغت 

مسئول برنامه‌های سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی مازندران در این باره به خبرنگار ایرنا گفت : نبود برنامه ریزی جامع برای فراغت نوجوانان از علت های اصلی حضور پرشمار دانش آموزان در بیرون از خانه آن هم در شرایط کرونایی است. 

دکتر محمدرضا هاشم ورزی افزود : باید اعتراف کنیم که نتوانستیم نسبت به اوقات فراغت فرزندان و نوجوانان خود حتی در شرایط عادی برنامه ای درست و مدون داشته باشیم و شیوع ویروس کرونا ضعف این بخش از برنامه ریزی را محسوس تر کرد. طولانی شدن شیوع ویروس و همچنین محدودیت های پی در پی در کنار نبود برنامه مناسب برای پر کردن اوقات خانه نشینی باعث خستگی ، آشفتگی و بی حوصلگی نوجوانان شده است. در حالی که نوجوانان در سنی قرار دارند که نیازمند بیشترین تحرک و تعامل هستند تا نه تنها بیاموزند، بلکه تمایلات درونی خود را نیز تخلیه کنند. 

 وی ادامه داد: اینکه امروز نوجوانان بی پروا از ویروس کرونا در اماکن عمومی وقت گذرانی می کنند، به نوعی اختلال انضباطی است که حتی هشدارهای خانواده را نیز کمرنگ می کند زیرا فضای خانه نشینی طولانی برای نوجوانان بسیار محدودیت زا و خسته کننده  است ، پس سعی می کنند تا با به خرج دادن جسارت حتی در سخت ترین شرایط کرونایی فضای بیرون را تجربه کنند. 

این روانشناس گفت : البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که هیچ برنامه اوقات فراغتی نیز نمی تواند برای مدت طولانی اثر گذار باشد. همان طور که همه می دانیم ویروس کرونا برای مدت طولانی‌تری با ما خواهد بود و بهترین برنامه های اوقات فراغت نیز توانایی خانه نشین کردن را ندارند. 

هاشم ورزی تعطیلی مدارس یا همان آموزش مجازی را به نوعی زمینه ساز آزادی عمل بیشتر برای حضور پررنگ نوجوانان در فضای بیرون از خانه عنوان کرد و افزود : البته مزایای کرونایی آموزش مجازی بیشتر از معایب آن است زیرا آموزش مجازی حداقل از تجمع چند ۱۰ نفری و یا چند صد نفری دانش آموزان جلوگیری می کند. در واقع دورهمی های دوستانه و گشت و گذار در کوچه و خیابان تا حدودی به عنوان حلقه واسط قوانین محدود کننده و فقدان اوقات فراغت عمل می کند که البته ممکن است زمینه شیوع بیشتر ویروس کرونا را هم به دنبال داشته باشد. 

وی کاهش جمعیت خانواده ها را نیز از مهم ترین عوامل تاثیر گذار بر خروج نوجوانان از خانه دانست و افزود : نوجوانان بیش از والدین نیاز به افراد هم سن و سال دارند و با توجه به زندگی تک فرزندی ، والدین نمی توانند برای مدت طولانی فرزند خود را در محیط خانه نگه دارند. 

الگوگیری از بزرگ‌ترها

این روانشناس بالینی عامل دیگر تاثیر گذاری بر نوجوانان را الگوگیری از باور و رفتار بزرگ ترها عنوان کرد و گفت : یکی از عوامل اصلی اینکه مازندران و کشور همچنان در وضعیت قرمز به سر می برد، عادی انگاری عمومی به خصوص توسط بزرگ ترها است که کنش و واکنش آنها به عنوان الگوی رفتاری نوجوانان عمل می کند. 

هاشم ورزی ادامه داد : وقتی والدین نسبت به مسائل بهداشتی و پروتکل های کرونایی سهل انگاری و بی اعتنایی نشان می دهند، فرزندان نیز به همان شکل نسبت به کرونا بی اعتنا شده و سعی در عادی سازی رفتارهای خود دارند. البته الگوگیری نوجوانان از والدین در ذات خود امری مثبت است ، اما نباید نسبت به زوایای منفی آن نیز بی تفاوت بود. 

وی گفت : والدین نیز به اندازه کافی به ویروس کرونا باور ندارند و باورناپذیری آنها بر نوع نگرش خودشان و فرزندانشان تاثیر گذار است. فرآیند تغییر در رفتارهای اجتماعی شامل سه پارامتر می شود که دانش ، نگرش و  باور سه ضلع آن هستند. 

هاشم ورزی ادامه داد: با وجود اینکه شیوع ویروس کرونا نوعی دانش و نگرش را برای جامعه ایجاد کرده است ولی هنوز ما شاهد ضعف شدیدی در پارامتر باور هستیم که هم در رفتار والدین و هم فرزندان قابل لمس است . عادی انگاری و بی توجهی به پروتکل های بهداشتی ناشی از همان باورناپذیری است در حالی که دانش و نگرش جامعه به سطح بالایی ارتقا یافته است. 

این روانشناس همچنین مسائل اقتصادی را در خروج نوجوانان از خانه موثر دانست و توضیح داد : فشارهای اقتصادی و نگرانی والدین فضا را برای تحمل و خانه نشینی نوجوانان سخت می کند. بحث های مالی ، دغدغه های اقتصادی و مشکلات پیرامونی ناشی از فشار مالی محیط خانه را برای نوجوانان غیر قابل تحمل و خروج از خانه را به بهترین گزینه در خلاصی از این فضا تبدیل می کند. 

مهارت خانواده در هدایت نوجوانان

معاون پرورشی آموزش و پرورش مازندران هم در باره بی اعتنایی دانش آموزان به خانه نشینی و پروتکل های بهداشتی معتقد است که این مشکل فراگیر نیست و طبق بررسی های آموزش و پرورش بخش قابل توجهی از دانش آموزان خانه نشینی را رعایت می کنند. 

محمد شعبانی در باره مکانیسم ارزیابی آموزش و پرورش در این باره توضیح نداد ولی گفت : آموزش و پرورش مسئول رفتارهای خارج از کلاس و مدرسه دانش آموزان نیست. ضعف مهارت در والدین برای مدیریت فرزندان عامل اصلی حضور دانش آموزان در چنین شرایطی بیرون از خانه است. 

وی ادامه داد : والدین باید مهارت مدیریت و نه کنترل فرزندان خود را بیاموزند و آنها را برای آگاهی و هوشیاری از خطرات ناشی از ویروس کرونا آماده کنند. اینکه نوجوانان امروز در شرایط قرمز کرونایی در خیابان ها دیده می شوند نشان می دهد والدین نتوانستند در راهنمایی و هوشیار سازی فرزند خود موفق عمل کنند. 

معاون پرورشی آموزش و پرورش مازندران پایین بودن سطح آگاهی و فرهنگ عمومی در مورد ویروس کرونا و همچنین عادی سازی رفتاری را عامل اصلی حضور نوجوانان در خیابان ها و اماکن عمومی دانست و گفت : والدین در کنار آگاه سازی و هدایت باید برنامه ریزی برای پر کردن اوقات فراغت نیز داشته باشند. 

شعبانی با بیان اینکه آموزش و پرورش برنامه های متنوعی در فضای مجازی برای اوقات فراغت دانش آموزان در عرصه های هنر ، سرگرمی ، نقاشی و بازی های فکری ایجاد کرده است ، افزود : البته نباید انتظار داشت که این برنامه ها  ۲۴ ساعت شبانه روز دانش آموزان را در خانه نگه دارد . 

وی ساده انگاری را از دیگر دغدغه های موجود در بیرون روی نوجوانان دانست و افزود: مجازی شدن آموزش برای خانه نشینی و مصون ماندن نوجوانان از خطرات ویروس کرونا برای خودشان و دیگر اعضای خانواده است و رفتاری خلاف اهداف محدودیت ها نشان از انحراف دارد.