روزنامه شرق ۱۵ آذر یادداشتی به قلم کوروش احمدی تحلیلگر دیپلماسی منتشر کرد در گزیده ای از آن آمده است: سخنان جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده، در گفت‌وگو با توماس فریدمن، ستون‌نویس نیویورک‌تایمز و واکنش دکتر ظریف به آن برای نخستین بار رئوس مواضع دو کشور درباره بازگشت آمریکا به برجام را مشخص کرد. بایدن در گفت‌وگوی مذکور تأکید کرد که «اگرچه سخت است»؛ اما او به مفاد یادداشتی در این مورد که در ۱۳ سپتامبر در سی‌ان‌ان منتشر کرده بود، پایبند است. او در آن یادداشت گفته بود که «اگر ایران به طور کامل به مفاد برجام عمل کند، آمریکا به‌عنوان نقطه شروعی برای مذاکرات بعدی به برجام برخواهد گشت و تحریم‌هایی را که ترامپ بر ایران اعمال کرد، برمی‌دارد». بایدن همچنین ضمن اشاره به موضوعات دیگر مانند برنامه موشکی و سیاست منطقه‌ای ایران، اضافه کرده که «حل مسئله برنامه هسته‌ای ایران بهترین راه برای ایجاد حداقلی از ثبات در منطقه است»؛ چراکه به ادعای او اگر ایران به بمب اتمی دست یابد، کشورهای دیگر منطقه نیز به راه مشابهی خواهند رفت. او اضافه کرده است که ضمن مشورت با متحدان و شرکا «مذاکرات و توافقات بیشتری برای تقویت و تمدید محدودیت‌های هسته‌ای و پرداختن به برنامه موشکی ایران خواهیم داشت». او همچنین مدعی شد که «آمریکا در صورت لزوم همواره گزینه اعاده مجدد تحریم‌ها را دارد». او در مصاحبه روز گذشته خود با سی‌ان‌ان نیز گفت برخورد با ایران باید در چارچوب «یک گروه بزرگ‌تر» از کشورها انجام شود.
دکتر ظریف در واکنش به این سخنان تأکید کرده که «اگر آقای بایدن مایل به عمل به تعهدات آمریکا باشد، ما نیز فورا به تعهدات خود عمل خواهیم کرد... و مذاکره در چارچوب ۱+۵ ممکن خواهد بود». او اضافه کرده که این کار می‌تواند به طور اتوماتیک و بدون نیاز به پیش‌شرط انجام شود: «آمریکا به تعهدات خود ذیل قطع‌نامه ۲۲۳۱ عمل خواهد کرد و ما به تعهدات خود ذیل برجام». او تصریح کرده که «ایران درباره توافقی که قبلا مذاکره شده، مجددا مذاکره نخواهد کرد». درباره مواضع دو طرف ملاحظاتی به شرح زیر وجود دارد:
۱- اقدام بایدن به تکرار نظر قبلی‌اش درباره بازگشت به برجام مهم است. چرا در این فاصله پیروزی او قطعی شده و بحث‌های زیاد و متفاوتی نیز درباره رویه پیشنهادی او مطرح شده است.
توماس فریدمن که بایدن با او گفت‌وگو کرده، چهار روز قبل خواستار آن شده بود که دولت بایدن از تحریم‌های موجود به‌عنوان اهرم فشاری برای واداشتن ایران به تغییر برنامه موشکی و سیاست منطقه‌ای استفاده کند. هفته گذشته نیز وال‌استریت ژورنال از قول چند دیپلمات اروپایی بدون ذکر نام مضمون مشابهی را به‌عنوان نظر سه کشور اروپایی مطرح کرد. تأکید بایدن در گفت‌وگو با فریدمن تحول مثبتی است و حاکی از این است که او در کسوت پیروز انتخابات و با علم به دیدگاه‌های متفاوت بر دیدگاه خود تأکید کرده است.
۲- اما موضع بایدن درباره لزوم مذاکرات بیشتر بعد از تعلیق تحریم‌ها برای اصلاح برجام و پرداختن به برنامه موشکی ایران و رد قاطع هرگونه مذاکره مجدد درباره برجام از سوی دکتر ظریف اختلاف درخورتوجهی است. این اختلاف این سؤال را پیش می‌آورد که آیا آمریکا اصرار خواهد کرد که بازگشتش به برجام و تعلیق تحریم‌ها موکول به دریافت تضمینی از ایران برای مذاکرات بعدی خواهد بود یا خیر. چنین اصراری می‌تواند نخستین مانع در برابر پیشرفت کار باشد.
۳- مورد اختلافی دیگری که از سخنان بایدن و ظریف مستفاد می‌شود، درباره تقدم و تأخر اجرای تعهدات از سوی دو کشور است. از سخنان بایدن چنین برمی‌آید که نخست ایران باید احتمالا تحت نظارت آژانس به تعهدات خود برگردد و سپس آمریکا تحریم‌ها را تعلیق کند؛ اما برداشت از سخنان ظریف می‌تواند نقطه مقابل آن باشد؛ به این معنی که نخست آمریکا باید تحریم‌ها را بردارد و سپس ایران اقدام به بازگشت به تعهدات خود کند. یک اهمیت این موضوع احتمالا از نظر وقت‌گیربودن بازگشت ایران به تعهدات خود است.
پیروزی احتمالی جمهوری‌خواهان در انتخابات پنجم ژانویه در جورجیا و کنترل آنها بر سنا می‌تواند پیچیدگی‌های جدیدی را برای دولت بایدن به طور کلی موجب شود. اینکه اسرائیل و کشورهای عربی از یک سو و متحدان اروپایی از سوی دیگر چگونه برخورد خواهند کرد و دولت بایدن چه بهایی به نظرات آنها خواهد داد، نکته ناروشن دیگر در این معادله است. بااین‌حال اگر اراده سیاسی در دو دولت باشد، به نظر می‌رسد که پیچیدگی‌ها و موانع موجود دیر یا زود برطرف خواهند شد.
نظر شما