"چوکه بحیری"، از فراموشی تا تصاحب بازار آن سوی آب

روستای بحیری از توابع بخش مرکزی شهرستان دستی است، ۸۵ کیلومتر با بوشهر فاصله دارد، جمعیتش یکهزار و ۷۰ نفر است، شغل مردمانش بیشتر کشاورزی و دامداری است، پس از باز زنده‌سازی عبا بافی (چوکه) این هنر صنعت به عنوان یک گروه شغلی مهم جای خود را در این روستا باز کرده‌است.

تا پیش از سال ۹۵ از عبای مرغوب بحیری تنها نشانه‌هایی ۱۰۰ ساله وجود داشت و نسل جدید هیچ یک بافتن آن را نمی‌دانستند و این روستا را نیز کمتر کسی فراتر از مرزهای استان بوشهر می‌شناخت و هنر صنعت ۵۰۰ ساله آن می‌رفت که به دست فراموشی شود و روستا را از تولید اشتغال آفرین و ارز آور محروم کند.

آنان حتی سالمندان این روستا نیز نمی‌دانستند این حافظه تاریخی و یادگار دستان پیشینیان چگونه می‌تواند بانوان جوان را از بیکاری برهاند و روستایی چون بحیری را چنان شهره و آوازه ایران زمین کند که گروه‌های تجاری از پایتخت تا کشورهای حاشیه خلیج فارس و خاور دور سراغش را بگیرند.

بحیری روستای ملی عبا بافی 

فرآیند احیای صنعت دستی عبا بافی از سال ۹۵ آغاز شد، زمانی که معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی بوشهر در ادامه احیای هنرهای اصیل این استان اقدام به شناخت، مستندنگاری و سپس کمک به آموزش و رونق گرفتن آن کرد و همان زمان بود که کارآفرینان و زنان کوشای روستا یکی یکی علاقه‌مند شدند و بافتن چوکه آبا و اجدادی‌شان را فرا گرفتند.

عبابافی بوحیری در سال ۹۸ به طور رسمی احیا شد و در همین سال بود که شورای راهبردی انتخاب شهرها و روستاهای ملی صنایع دستی این روستا را به عنوان روستای ملی عبابافی ثبت کرد.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بوشهر می‌گوید: سال ۹۸ که پرونده روستا برای ثبت ملی به شورای راهبردی انتخاب شهرها و روستاهای ملی صنایع دستی ارسال شد، ۱۸ بانو به تولید این پارچه مشغول بودند.

اما لیلا رحیمی معتقد است ساکنان این روستا ذاتی فعال و کوشا هستند و انگیزه اشتغال و اشتغال‌زایی در میان آنها موج می‌زند.

او ادامه داد: موفقیت یک روستا تا ۸۰ درصد به کوشا بودن اهالی آن بر می‌گردد، عنصری که در بانوان بحیری بخوبی دیده می‌شود و می‌توان گفت همین امر از نقاط قوت در احیا و رونق‌گیری این هنر صنعت بوده‌است.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان بوشهر گفت: پس از آن تسهیلاتی با کارمزد ۴ درصد برای تهیه کارگاه و مواد اولیه به علاقمندان این حوزه اعطا شد و شمار چوکه بافان بحیری اکنون بیش از ۲ برابر شده‌است.

رحیمی گفت: هرچند کووید ۱۹ مشکلاتی را برای فروش و صادرات عبا (بویژه در نیمه نخست سال) ایجاد کرده‌است، اما فعالان این عرصه بیکار ننشستند و تولیدات خود را ادامه دادند و در همکاری با امور بانوان استانداری بوشهر با یکی از کارآفرینان برای کمک به صادرات آن به توافق رسیده‌ایم.

تلاش برای ثبت جهانی عبای بحیری

 او گفت: ۷۵ درصد از تولید صنایع دستی بوشهر را بانوان به عهده دارند که بحیری نیز از این قاعده جدا نیست.

رحیمی به کسب عنوان صنایع دستی برتر غرب آسیا توسط عبای بحیری اشاره و اعلام کرد: ثبت جهانی این روستا در دستور کار است و اکنون به دنبال فراهم کردن زیر ساخت‌های لازم برای این مهم هستیم.

اکنون بیش از همه شیوخ کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، بحیری را بخوبی می‌شناسند و مشتری پر و پا قرص هنر دستان صنعتگرانش هستند، دلیل اصلی استقبال بالای آنها از عبای بوشهر همین ظرافت بالا، خود رنگ و دست ساز بودن در روش نساجی و مرغوبیت در تهیه نخ و نوع بافت است و زنده ماندن این صنعت دست‌ساز تا بخش زیادی به واسطه تقاضایی است که از سوی کشورهای حاشیه خلیج فارس وجود دارد تا جایی که ۹۰ درصد از تولید این روستا به این کشورها صادر می‌شود.

نوآوری در صنعت عبا بافی 

اما هنرمندان بحیری به این بسنده نکرده‌اند تا اشتغال‌زایی برای بانوان و گسترش بیش از پیش این گروه شغلی در روستا نزدیک باشد، تنوع بخشیدن به طرح و معرفی آن به عنوان پارچه‌ای مناسب برای مانتو و کت از اقداماتی است که می‌تواند چوکه را به دل زندگی روزانه ایرانیان بیاورد و از رهگذر آن بحیری بیش از پیش نام آشناتر شود.

مدیر عامل شرکت تعاونی عبابافی بحیری این تغییر در طرح پارچه و استفاده از آن برای تن‌پوش‌های مرسوم ایرانی را برای این صنعت دستی یک قدم به جلو می‌داند.

محمد فقیه گفت: کاربری‌هایی برای فروش این پارچه در بازار داخل ایجاد شده‌است و تولیدات این روستا که فقط برای عبای سنتی عربی به کشورهای حاشیه خلیج فارس فرستاده می‌شد اکنون با تغییراتی که در طرح آن داده شده و تلاش برای نانو کردن پارچه آن،در آینده با استفاده آن در مانتو و کت می‌تواند بازار مناسب داخلی را نیز در اختیار گیرد.

دریافت گواهی‌نامه‌های کیفیت 

او به خواسته خبرنگار ایرنا روند رونق گیری این هنر و اشتغال بانوان روستا پس از ثبت ملی شدن را توضیح داد و گفت: از سال ۹۶ فعالیت در این زمینه را آغاز کرده‌ایم و روند پیشرفت خوب بود تا اینکه در سال ۹۸ با توان و مهارت بافندگان و همت معاونت صنایع دستی استان بوشهر، بحری ثبت ملی شد و این انگیزه‌ای دوچندان را به هنرمندان این عرصه بخشید.

فقیه ادامه داد: در همین سال هنرمندان این روستا ۲ بار گواهی کیفیت دریافت کردند و شمار دستگاه‌های کارگاه‌ بافندگی از ۱۵ به ۳۰ واحد افزایش یافت و پس از آن کارگاه دوم با ۲۰ دستگاه فعالیت خود را آغاز کرد و اقداماتی برای بهبود بسته‌بندی و عرضه به خارج انجام شد.

تقاضای چینی‌ها برای خرید عبا و ضرورت توسعه 

فرماندار دشتی در زمان ثبت بحیری به عنوان روستای ملی عبا بافی گفته بود سالانه ۳۰۰ قواره پارچه در این روستا بافته می‌شود اما اکنون به گفته مدیر عامل شرکت تعاونی بحیری ماهانه ۵۰ قواره معادل ۴۰۰ متر مربع بافته می‌شود که نشان دهنده تولید دو برابری است.

فقیه گفت: تقاضا برای تولید و فروش بیشتر نیز داریم اما فضای برای گسترش کارگاه کم است که امیدواریم مسئولان استانی با اعطای تسهیلات برای گسترش اشتغال و توسعه این هنر بومی همراهی کنند.

او ادامه داد: در زمان حاضر اشتغال ۴۱ نفر به صورت مستقیم در این روستا در هنر صنعت عبابافی ایجاد شده  و چندین تقاضا برای آموزش از روستاهای همجوار وجود دارد.

فقیه اعلام کرد: تا پایان سال دو کارگاه آموزش و تولید در شهر خورموج مرکز شهرستان دشتی و یکی از روستای همجوار راه‌اندازی می‌شود.

مدیر عامل این تعاونی عبا بافی بحیری گفت: هفته گذشته میزبان ۲ تاجر چینی برای فروش این پارچه بودیم و رایزنی برای صادرات به این کشور نیز ادامه دارد.

او می‌گوید: اگر تولید در این روستا توسعه یابد جای بسیاری برای بازاریابی بیشتر در ایران و جهان دارد.

رئیس شورای اسلامی روستای بحیری گفت: لازم است برای توسعه بیشتر هنر صنعت عبابافی، زیر ساخت‌هایی در شهرستان دشتی فراهم شود و روستای بحیری بیشتر معرفی شود زیراه این امر ارتباط مستقیم با فزونی تولید و اشتغال دارد.

لزوم معرفی بیشتر بحیری 

فقیه گلایه کرد: معرفی تنها روستای ملی عبابافی بسیار محدود بوده است، صدا و سیما تنها یک مستند در این زمینه ساخت و هیچ بیلبورد یا تابلو برای معرفی روستا به صورت دائم در مرکز شهرستان نصب نشده‌است طوریکه با وجود فاصله کمتر از پنج کیلومتری با شهر خورموج، گروهی که به مقصد بحیری به خورموج آمده بودند بیش از ۵ ساعت برای یافتن آن سرگردان شده بودند.

او ادامه داد: دشتی به عنوان شهرستانی که روستای ملی صنایع دستی را در خود جای داده است هیچگونه بازارچه صنایع دستی ندارد که ایجاد آن ضروری است.

فرمانداردشتی گفت: بحیری علاوه بر عبابافی با شهیدان نام آشنای ملی چون شهید مهدوی، شهید توسلی و شهید شهریاری نیز شناخته می‌شود.

عبدالله نادری در ارتباط با معرفی و راهنمایی مسافران به بحیری گفت: المان‌های مربوط به عبابافی در جاده ورودی روستا نصب شده‌است اما لازم است تابلوهایی نیز برای معرفی بیشتر نصب شود که با دهیاری روستا توافق شده‌است.

او افزود: نزدیک به ۴۰۰ میلیون تومان تسهیلات برای توسعه عبابافی دربحیری برای امسال پیش‌بینی شده بود که تاکنون تخصیص نیافته است.

هفته گذشته بود که شورای جهانی صنایع دستی با برگزاری یک دوره مسابقه در بین صنعتگران ۱۲ کشور، صنایع دستی ایران را شایسته عنوان برتر در بین تولیدات دیگر کشورها دانست و فاطمه شاکری بانوی ۲۳ ساله ساکن روستای بحیری عبا را به عنوان برترین صنایع دستی غرب آسیا عرضه کرد.

همین خبر شیرین اشتغال‌زا و شگفتی از اینکه بانویی چنین جوان به چنان مهارتی در هنری دیرینه که تا پای فراموش شدن نیز پیش رفته بود، رسیده‌است، بهانه‌ای برای یک برگشت چهار ساله شد به روزهای پیش از ثبت ملی شدن بحیری و رفتن تا آینده آن، توسعه عبابافی و شناساندن آن به بازارهای مختلف به همراه تقویت زیر ساخت‌های لازم در شهرستان می‌تواند یک تنه آینده دشتی را بر مبنای تولید بسازد.