بخشی از خشونت‌ و افراطی‌گری‌ها نتیجه تمایل انسان به مادی‌گرایی است

خشونت همیشه وجود داشته و تا به امروز هم همراه بشر بوده است و هنوز پس از گذشت سال ها تصاویر هیروشیما و ناکازاکی، خاطره حمله وحشیانه ای را در ذهن ها زنده می کند که مدعیان امروز حقوق بشر نمی توانند به هیچ وجه آن را از اذهان بشریت پاک کنند اما در چند دهه گذشته حوادثی در جهان رقم خورده که حداقل می توان گفت در تاریخ بشر کم نظیر بوده است؛ از اقدامات داعش گرفته تا شکنجه و نسل کشی های دلخراش در نقاط مختلف جهان. پس بشریت همواره درگیر خشونت و افراط گری است.

با توجه به چنین مساله ای در شصت و هشتمین مجمع عمومی سازمان ملل، حسن روحانی رییس جمهوری ایران ایده «جهان عاری از خشونت و افراطی گری» را طرح کرد؛ ایده ای که با استقبال بی‌نظیری از طرف کشورهای مختلف جهان روبه رو شد و ۱۹۰ کشور با رای به آن، قطعنامه ای را به تصویب رساندند که برپایه آن از تمام کشورهای عضو و سازمان های بین المللی خواسته شد،   سیاست های تازه ای را برای جلوگیری از خشونت و افراطی گری در پیش گیرند. تنها رژیم صهیونیستی بود که به این قطعنامه رای منفی داد؛ اتفاقی که چندان دور از انتظار هم نبود.

بنابراین همانطور که حسن روحانی در مهرماه ۱۳۹۲ خورشیدی در نیویورک تاکید کرد، تحقق جهان عاری از خشونت و افراطی ‌گری نیازمند حرکتی جهانی است به این شکل که کشورهای جهان باید به جای گزینه ناکارآمد «ائتلاف برای جنگ» در مناطق مختلف جهان، ائتلافی را برای صلح پایدار ایجاد کنند و با انسجام و هماهنگی جمعی خود، جهانی به دور از خشونت و افراط بیافرینند اما به نظر می آید که تا به امروز این مهم تحقق پیدا نکرده است و ایران به عنوان یکی از کشورها شناخته می شود که بزرگترین قربانی در این پدیده باشد، چراکه بزرگترین خشونت ها از ترور تا تحریم در حق مردم آن اعمال شده است.

به هرترتیب پس از سخنان رییس جمهوری در مجمع سازمان ملل با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، ۲۷ آذر به عنوان «روز جهان عاری از خشونت و افراطی‌گری» تعیین شد. پژوهشگر گروه اطلاع‌رسانی ایرنا به همین مناسبت با «امیرمحمود حریرچی» استاد دانشگاه و جامعه‌شناس به گفت وگو پرداخته است.

در خاورمیانه مسایلی حاک شده که به خشونت و افراطی‌گری منجر می‌شود

حریرچی با مقایسه سطح خشونت و افراطی گری در جامعه سنتی و مدرن گفت: در دنیای مدرن که شهرنشینی درصد بالایی از جمعیت را تشکیل می دهد، نمی توان توقع داشت که زندگی همانند جامعه سنتی دنبال شود زیرا در جامعه سنتی نوعی اخلاق حکمفرما بود و مسایلی که پیش می آمد، درون خود جامعه و با ریش سفیدی حل می شد، برای همین انسان ها نیازی به خشونت نداشتند و انسان خشن توسط جامعه طرد می شد اما در جوامع مدرن و متمدن امروزی نظم و انضباطی برای توسعه رقم می خورد که این توسعه یافتگی خشونت را به حداقل می رساند، چون قانون حاکمیت دارد و برای همه یکسان است اما در کشورهای دیگر به خصوص در خاورمیانه مسایلی حاکم شده که خشونت و افراطی گری ترویج داده می شود و دیگر فردی به دنبال این نیست که حق خودش را بگیرد و بر آن می شود که حق دیگری را از بین ببرد.

فروش اسلحه به خاورمیانه به خشونت و افراطی‌گری کمک می‌کند

این استاد دانشگاه اظهار داشت: مساله ای به نام نئولیبرالیسم اقتصادی دنیا را به هم ریخته است؛ یعنی حرف اول و آخر را اقتصاد، پول، درآمد و زندگی های لاکچری می زند. به همین دلیل هم راحت دیگران را استثمار کردن و رابطه ارباب و رعیتی حاکم شدن در جوامع ایجاد شده است.

وی در ادامه افزود: پس اقتصاد نئولیبرال آنقدر سودجو بوده که دنیا را به هم زده است. به همین دلیل هم این کشورها برای اینکه کارخانه های اسلحه سازی خود را به سود برسانند، اسلحه های خود را به کشورهای خاورمیانه می فروشند و این فروش اسلحه در حقیقت به ایجاد نوعی خشونت و افراطی گری کمک می کند. پس هنگامی که نئولیبرالیسم اقتصادی حاکم می شود، افراد حس می کنند که حقوقشان ضایع شده است. بنابراین تبعیض جنسیتی، نژادی و ... ایجاد می شود. برای نمونه فرانسه یکی از کشورهایی بود که به عنوان مهد دموکراسی شناخته می شد اما مشاهده می شود که گروهی می خواهند منفعت بیشتری داشته باشند و ما شاهد خشونت علیه دیگران و به خصوص کارگران هستیم و از طرفی در امریکا که اوج و نهایت این تبعیض ها و خشونت ها اتفاق می افتد.

فرهنگ سودجویی و بازار به خشونت دامن می‌زند

این جامعه شناس بیان داشت: باید گفت که بخش عمده ای از خشونت ها نتیجه نئولیبرالیسم اقتصادی است زیرا نوعی فرهنگ مبتنی بر سودجویی حاکم می کند و این امر ترجیح حق خود بر دیگران را به وجود می آورد که بیشتر هم جنبه های نژادی دارد. پس فرهنگی ایجاد می شود که از ارزش ها و اخلاقیات فاصله زیادی دارد. پس در جهان توسعه یافته تا زمانی که حقوق مردم مطرح بود و دولت ها حامی مردم بودند، نوعی تعادل برقرار بود و فاصله زندگی حاکمان با مردم بسیار کم بود اما از زمانی که اقتصاد نئولیبرالیسم حاکم شد، منفعت طلبی گروه ها را بالا برد و نوعی مصرف گرایی را تشدید کرد که این مصرف گرایی هزینه دارد و اگر این هزینه ها نتواند تامین شود، انسان ها هم معترض می شوند، پس خواه ناخواه دست به خشونت علیه افراد می زنند. البته این مسایل در خصوص امریکا متفاوت است و خشونت به نسبتی بیشتر رواج دارد که در مواقع مختلف این اتفاق ثابت شده است.  

نابسامانی‌های اقتصاد باعث رواج خشونت شده است

حریرچی با اشاره به چگونگی خشونت در ایران گفت: متاسفانه خشونت در جامعه ما به وجه رایجی تبدیل شده است و اشکال متعددی دارد که زیاد به آن توجه نمی شود. ما وقتی صحبت از خشونت می کنیم، فقط جنبه فیزیکی و جسمی آن را می بینیم در حالی که این خشونت می تواند جنبه های اقتصادی، خشونت های عاطفی و ... داشته باشد که در جامعه رایج شده است و علت اصلی آن را می توان شرایطی اقتصاد و نابسامانی هایی که وجود دارد، برشمرد.

بازی‌های سیاسی به خشونت‌های کلامی دامن می‌زنند

این استاد دانشگاه به انواع خشونت اشاره کرد و اظهار داشت: در جامعه و در خانواده ها خشونت علیه زنان و کودکان اتفاق می افتد اما نوعی خشونت از بازی های سیاسی که بروز پیدا می کند، رقم می خورد؛ یعنی رفتارهای افراد سیاسی باعث شده تا شرایطی پیش بیاید که مردم به عدم اعتماد برسند و این عدم اعتماد را با پرخاشگری هایی که جناح های سیاسی نسبت به هم می کنند، نمی توان اصلاح کرد. افرادی هم که در پی اصلاح هستند و می خواهند نابسامانی ها را درست کنند با خشونت های کلامی کنار گذاشته می شوند و دلسرد می شوند و حتی خشونت هایی پیش می کشند و آنها را تخریب می کنند.

برخی از مطالبه گری‌ها با خشونت پاسخ داده می‌شود

وی در پایان به نوعی دیگر از خشونت در جهان اشاره کرد و یادآورد شد: این نوع خشونت نسبت به مطالبه گری های مردم اتفاق می افتد؛ یعنی مطالبه گری هایی به حق وجود دارد و به خشونت کشیده می شود و به آن پاسخی خشونت آمیز می دهند که اینها باعث شیوع ناامیدی می شود. بنابراین عده ای هستند که می خواهند با خشونت برای خودشان حق نابجا ایجاد کنند.