اگرچه مخالفت ها و اقدامات مخرب نیز در این میان مشاهده می شود. پس از ترور شهید فخری زاده و اعلام این که ایران قصد دارد سانتریفیوژهای نسل جدید را در نطنز راه اندازی کند، مجلس شورای اسلامی قانون اقدام راهبردی برای رفع تحریم‌ها را تصویب کرد. همزمان با واکنش ها در داخل ایران به ویژه از طرف قوه مجریه که تصویب این قانون را در این شرایط مغایر با منافع ملی قلمداد کرد، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مصاحبه ای اعلام کرد که: اگر این اقدامات( افزایش سطح غنی‌سازی و ممانعت از بازرسی بازرسان) اجرا شوند ایران بیش از پیش از تعهداتی که در زمان پیوستن به توافق هسته‌ای پذیرفت، منحرف خواهد شد. از سوی دیگر سه کشور اروپایی در بیانیه‌ای در خصوص اجرای موارد فوق به ایران هشدار داده و درخواست کردند در شرایطی که با انتخاب بایدن راه دیپلماسی در پرونده هسته‌ای ایران گشوده شده با انجام اقداماتی مغایر با برجام، مانع به خطر افتادن آن شود.
با این وجود موضع رهبر معظم انقلاب و رئیس جمهور مبنی بر اینکه اگر بتوان تحریم را رفع کرد، حتی یک ساعت هم نباید تأخیر کرد؛ پیام مهمی به طرف‌های خارجی منتقل شد مبنی بر اینکه ایران قصد دارد راه دیپلماسی برای رفع تحریم ها را طی کند مشروط به اینکه آمریکا به برجام بازگشته و تحریم ها علیه ایران را لغو نماید.
به دنبال پیام مخابره شده از ایران رافائل گروسی مدیر کل آژانس در سخنانی ابراز امیدواری کرد که با روی کار آمدن دولت بایدن مذاکره درباره برجام حاصل شود. وی در موضع گیری جالبی از ترامپ انتقاد کرده و عنوان کرد که: سیاست‌های ترامپ باعث تشدید خطرات جهانی شده بود. به زعم گروسی خروج یکجانبه دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای با ایران باعث تشدید خطرات شد. همزمان هفتمین کمیسیون مشترک برجام با حضور معاونان وزیر خارجه کشورهای باقیمانده در برجام برگزار شد. اعضای اروپایی عضو برجام در این نشست از ایران خواستند که به طور کامل به تعهدات برجامی خود بازگردد. اعضا ابراز امیدواری کردند که با روی کار آمدن دولت بایدن، آمریکا به برجام بازگردد.
اقدامات رخ داده بیانگر آن است که بین ایران و اعضای ۱+۴ و آژانس اتفاق نظری شکل گرفته و آن بازگشت دیپلماسی به موضوع پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران است. در این میان ابراز تمایل دولت جدید آمریکا مبنی بر بازگشت به برجام و لغو تحریم‌ها(حتی اگر به سرعت و فوریت هم انجام نشود) باز زمینه لازم برای شکل‌گیری مذاکره برای رفع مشکلات ناشی از خروج آمریکا از برجام را تسهیل می‌کند. اتفاقی که شاید در سطوح داخلی طرفین برجام و در سطح منطقه‌ای مخالفانی نیز داشته باشد، اما چون اراده طرف های اصلی، حل مشکلات ایجاد شده در مسیر این پرونده است قطعاً خواهد توانست موانع موجود را از پیش بردارد.
در این میان توجه به چند نکته حائز اهمیت است:
نخست اینکه نصب سانتریفیوژهای پیشرفته در نطنز که در قالب گام پنجم کاهش تعهدات هسته‌ای مطرح شده بود و همینطور اجرای مصوبه مجلس می‌تواند در قالب بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام توجیه شود و می‌تواند به انجام تعهدات طرف‌های مقابل در برجام مشروط شود. به این شکل ضمن ماندن در برجام می‌توان مانع ایجاد مشکل در اجرای برجام و عدم بازگشت آمریکا به آن شد. دراین صورت بازگشت آمریکا به برجام و لغو تحریم ها و اجرای تعهدات کشورهای ۱+۵ می‌تواند شروطی برای عدم اجرای موارد فوق عنوان شود.
دوم این که با توجه به طرح موضوعات جدید و منجمله مذاکره بر سر سایر موضوعات از جمله موضوعات موشکی و منطقه‌ای به نظر می‌رسد موضع منطقی در این زمینه باید مبنای قرار دادن برجام و تمرکز بر اجرای کامل تعهدات به وسیله همگان باشد، تا زمان حصول کامل توافقی که محصول سال ها مذاکره است، مشکلات فعلی ناشی از خروج آمریکا از برجام مرتفع شده و پس از آن می توان در مورد طرح یا عدم طرح موضوعات جدید تصمیم گرفته شود.
سوم این که با توجه به زمان اندک باقیمانده تا اجرایی شدن مصوبه مجلس بهتر است که با استفاده از فرجه زمانی مندرج در قانون اقدام راهبردی علیه تحریم‌ها طرف‌های باقیمانده در برجام را به مذاکره فراخواند والزاما منتظر استقرار دولت جدید در آمریکا نماند. به این شکل و در قالب نشست کمیسیون مشترک برجام و نیز نشست‌های وزرای خارجه ایران و ۱+۴ می توان به مذاکرات ابتدایی برای بازگشت به برجام به عنوان نقطه ثقل مناسبات طرفین تاکید کرد و ضمنا زمان لازم تا قبل از شروع به کار دولت بایدن در آمریکا را نیز از دست نداد تا با استقرار دولت جدید موارد مورد نیاز برای بازگشت به برجام از قبل تدارک دیده شده باشد.
با وصف فوق می توان عنوان کرد که اگر اراده لازم برای بازگشت به زمان قبل از خروج آمریکا از برجام شکل گیرد که با تحرکات بین المللی در چند روز اخیر این گونه به نظر می‌آید؛ باید از فرصت دیپلماسی برای حل و فصل مسائل بهره برد. دیپلماسی و مذاکره همواره سهل الوصول ترین وسیله حل و فصل اختلافات در سطوح مختلف و تأمین منافع ملی می‌باشد و کشورها نباید هرگز این فرصت را از دست بدهند.
نظر شما