کاری که کرونا با سینما کرد، جنگ جهانی نکرد

به گزارش روز دوشنبه گروه فرهنگی ایرنا، تیری فرمو رئیس موسسه لومیر و جشنواره بین‌المللی فیلم کن به مناسبت فرارسیدن صدوبیست‌وپنجمین سالروز نمایش اولین فیلم در سینما، یادداشتی را درباره میراث سینما در پایگاه اطلاع‌رسانی ورایتی منتشر کرد. در این نوشتار آمده است: آنتوان لومیر تابستان ۱۸۹۴ در پاریس برای اولین بار دستگاه کینتوسکوپ توماس ادیسون را کشف کرد، دستگاهی که با انداختن یک سکه، تصویری متحرک را از داخل یک دریچه به تماشاچی نشان می‌داد.

لومیر پس از آشنا شدن با این دستگاه با خود گفت: باید فیلم را از این جعبه بیرون کشیده و آن را برای تماشاچیان روی یک پرده بزرگ بیندازیم. پسرانم راهی برای این کار پیدا خواهند کرد. برادران لومیر، لویی و آگوست، در نهایت موفق به ساخت دستگاهی برای این کار شدند و آن را سینماتوگراف نامیدند که در زبان یونانی به معنی نوشتن در حرکت است. این دستگاه که سبک بود و طرز کار آسانی داشت، هم برای فیلمبرداری قابل استفاده بود و هم به عنوان پروژکتور.

آنتوان لومیر اواخر سال ۱۸۹۵ پس از آزمون‌وخطای فراوان سرانجام تصمیم گرفت اختراع جدیدش را به جهان معرفی کند. وی ۲۸ دسامبر (۷ دی ۱۲۷۴) در سالن ایندین گراند کافه که به اجراهای شعبده‌بازان اختصاص داشت، از گروه کوچکی از تماشاچیان استقبال کرد. شب اول تنها ۳۳ نفر برای تماشا آمده بودند اما روزهای بعد پای صدها بیننده به سالن کشیده شد.  

در این نمایش، ۱۰ فیلم ۵۰ ثانیه‌ای به ترتیب روی پرده نشان داده شدند. اولین فیلم این مجموعه، کارگران کارخانه لومیر را ترک می‌کنند نام داشت که در خیابانی که امروزه با نام خیابان اولین فیلم (Rue du premier film) شناخته می‌شود، فیلمبرداری شده بود. این که ژرژ مِلی‌یِس (Georges Méliès) شعبده‌باز و فیلمساز معروف فرانسوی در اولین نمایش تاریخ سینما، در ردیف اول نشسته و مشتری سینماتوگراف شده بود صحت دارد، اما این که آنتوان لومیر ابتکارش را هنری بدون آینده توصیف کرده بود، کذب محض است. گواه این امر هم یک هزار و ۵۰۰ فیلمی است که پسرش، لویی، ساخت.

روز ۲۸ دسامبر (۷ دی) اولین فیلم تاریخ سینما روی پرده رفت. لومیرها این اختراع را مدیون کار پیشینیانشان هستند: اتین-ژول ماره، ادوارد مایبریج، امیل رینو و البته توماس ادیسون. اما بگذارید این را برای ضدفرانسوی‌هایی که سالهاست مشروعیت اختراع لومیرها را زیرسوال برده‌اند، تکرار کنم: آمریکایی‌ها به لطف اختراع برادران لومیر در سینما فیلم می‌بینند، نه کینتوسکوپ ادیسون!

روز ۲۸ دسامبر ۲۰۲۰ (۸ دی ۹۹) سینماها ۱۲۵ ساله می‌شوند. اما امسال این سالروز را با قلبی اندوهگین جشن می‌گیریم چون برای اولین بار در تاریخ این سالن‌ها در خطرند. ویروس کرونا با سینماها کاری کرد که جنگ‌های جهانی نکردند. در سال ۲۰۲۰ میلادی، سینماها درهایشان را بستند و پرده‌هاشان را خاموش کردند. بدتر از آن هم این که سینماداران و سینمادوستان شاهد آن بودند که پلتفرم‌های برخط با دست گذاشتن روی گنجینه‌های خانوادگی و مجموعه فیلم‌های معروف و موفق، فیلمسازان و فیلم دوستان را به یک اندازه اغوا کردند.  

اما به جای مقالات نوشته شده درباره مرگ سینما، ترجیحمان بر خواندن چیزی است که در حق‌شناسی و قدردانی نقش هنر هفتم در تمدن بشری نوشته شده باشد. چهره‌های متعددی نظیر کوانتین تارانتینو، کریستوفر نولان، دنیس ویلنوو و مارتین اسکورسیزی این روزها قویا از سینما حمایت کرده‌اند. همانطور که بی‌صبرانه منتظریم سال ۲۰۲۱ سال تجدید دیدار ما باشد، تماشاچیان همین حالا نیز حرفشان را زده‌اند.

در فرانسه و دیگر کشورهای جهان، تماشاچیان پس از برداشته شدن اولین دور از قرنطینه به سالن‌های سینما بازگشتند و خود را برای ۱۵ دسامبر (۲۵ آذر) هم آماده کرده بودند تا این که دولت فرانسه از بازگشایی سینماها منصرف شد. این تماشاچیان به محض این که دوباره شانس آن را پیدا کنند، به سینماها برخواهند گشت.

سینماها ۱۲۵ سال پیش اختراع شدند و امروز مردم آنها را بازآفرینی می‌کنند چون جادوی سینما در حضور مردم است. برخلاف ادیسون، لومیر فهمیده بود آنچه مردم واقعا می‌خواهند این است که در کنار هم و دربرابر پرده‌ای بزرگ، احساسات جهانی را به اشتراک بگذارند. سینماها آزمون‌های دیگری را نیز پشت سر گذاشته‌اند، بارها از نفس افتادند اما هنوز زنده هستند چون مردم نسبت به تجربیات جمعی اشتیاق دارند.

سینماها هیچگاه در نبودشان تا این اندازه حاضر نبودند. کی دوباره همدیگر را می‌بینیم؟ به زودی. باید این طور شود. می‌خواهیم به سالنی برگردیم که دکمه توقف و پخش ندارد. می‌خواهیم دوباره در کنار کسی که نمی‌شناسیمش، روی پرده فیلمی را ببینیم که چیزی ازش نمی‌دانیم و پیمانی که سینما همیشه به آن متعهد مانده و هیچگاه از بین نخواهد رفت را تجربه کنیم.  

ویروس کرونا اواسط ماه دسامبر (۲۴ آذر) در شهر ووهان در استان هوبی چین گزارش شد. ابتدا از این بیماری به عنوان ذات‌الریه نام برده می‌شد اما کمیسیون ملی بهداشت چین در ۳۰ دسامبر سال ۲۰۱۹ (۹ دی ۹۸) به صورت رسمی شیوع این ویروس را در چین اعلام کرد.

این بیماری که به تدریج به کشورهای مختلف سرایت و سازمان جهانی بهداشت از آن با واژه همه‌گیری یاد کرد، تا لحظه تنظیم خبر ۸۰میلیون و ۸۰۰ هزار نفر را در جهان مبتلا کرده است که از این میان بیش از یک میلیون و هفتصد هزار نفر جان باخته‌اند.

شیوع این ویروس موجب تعطیلی بسیاری فعالیت و رویدادهای مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی از جمله جشنواره‌ها، نمایشگاه ها و بسته شدن سینماها، سالن های تئاتر و کنسرت و کتابفروشی‌ها شد و تأثیرات منفی زیادی بر بازارهای جهانی و اقتصاد کشورها در بخش های گوناگون از جمله فرهنگ گذاشت.