در دوران هخامنشیان حمامهای خصوصی برای اشراف و چند حمام عمومی برای مردم در نقاط مختلف احداث شدند که از نمونه‌های بارز آن می توان به حمام تخت جمشید و کاخ داریوش و یک حمام خصوصی در کاخ پارتی آشور مربوط به زمان پارتیان که سالهای گذشته کشف شدند اشاره کرد.
دسته بندی حمام ها از دوران ساسانی بیشتر مورد توجه قرار گرفت و حمامهای مجلل و با کیفیت تنها مختص اشراف و طبقات بالای جامعه احداث شده بود اما با اسلام آوردن ایرانیان و به دلیل تاکید ویژه این دین مبین بر پاکیزگی، ساخت بناهایی مانند حمام، مسجد، مدرسه و بازار گسترش یافت.
گناباد با توجه به سابقه کهن بیش از دو هزار و ۵۰۰ ساله خود مجموعه‌ای از آثار تاریخی دوره های مختلف قبل و بعد از اسلام اعم از اشکانی، هخامنشی، ساسانی، سلجوقی، خوارزمشاهی، صفوی و قاجاریه را در دل خود جای داده است که قنات جهانی قصبه به عنوان تنها اثر ثبت شده خراسان رضوی در فهرست آثار سازمان یونسکو، قدیمی ترین این آثار محسوب می شود.
از مجموع ۲۵۰ اثر تاریخی شناسایی شده در گناباد ۱۴۸ اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که از این میان ۶۰ اثر سابقه چند هزار ساله دارد و ۱۵ اثر آن نیازمند مرمت اضطراری هستند و از آثار تاریخی مهم گناباد حمام های تاریخی است.
از دیرباز تعداد زیادی حمام تاریخی مربوط به اعصار گذشته در مناطق مختلف شهری و روستایی شهرستان گناباد وجود داشت که تعداد زیادی از آنها در طول تاریخ به مرور زمان تخریب شد و هم اکنون ۳۰ حمام تاریخی بازمانده از گذر زمانه در این شهرستان وجود دارد که قدمت آنها به دوره صفویه و قاجاریه بر می گردد.
یکی از فعالان فرهنگی و گردشگری گناباد به خبرنگار ایرنا گفت: حمام های تاریخی از ظرفیتهای زیادی برای توسعه گردشگری برخوردارند و می توانند به عنوان یک قابلیت برای گردشگری و رونق اقتصادی و به خصوص گردشگری سلامت مورد توجه قرار بگیرند.
صادق ایزدی نوغابی افزود: در حمام های تاریخی در کنار فضایی برای شست و شو و رختکن بخشی هم برای گفت و گوی افراد با هم وجود داشت که مردم بعد از استحمام در زمینه مسائل مختلف با هم صحبت می کردند.
وی ادامه داد: برخی حمام های تاریخی گناباد مانند ۲ حمام در نوغاب این شهر تغییر کاربری داده شده و از آنها برای ورزشهای باستانی استفاده می شود.
یکی از استادان دانشگاهها و مراکز آموزش عالی و از فعالان گردشگری و فرهنگی گناباد هم گفت: گردشگری از مقوله های توسعه و رونق اقتصادی مناطق مختلف و از جمله مناطق روستایی است و از این میان اماکن تاریخی نظیر حمام های تاریخی ظرفیت مهمی در گردشگری به خصوص گردشگری سلامت محسوب می شوند که علاوه بر رونق اقتصادی منطقه ای در زمینه های درمانی و آب درمانی هم کاربرد زیادی دارند.
دکتر ابوالقاسم شفیعی افزود: لازمه نقش آفرینی بناهای تاریخی در این بخش برند سازی است و در این صورت کارکرد و قابلیتهای آنها بیشتر نمود می یابد و باید این قبیل آثار تاریخی به عنوان یک برند در شهرستان گناباد معرفی شوند.
وی ادامه داد: آثار تاریخی دارایی ناملموس فرهنگی و گردشگری هر منطقه ای به شمار می روند و باید نقش آنها در روند رونق اقتصادی از طریق جذب گردشگر افزایش یابد.
او اضافه کرد: حمام های سنتی در طول تاریخ تنها برای استحمام و نظافت استفاده نمی شدند بلکه مکانهایی بودند که از آنها برای گفت و گوی افراد و تعامل اجتماعی افراد بهره گرفته می شد که از جمله آنها می‌توان به حمام تاریخی روستای هدف گردشگری "ریاب" گناباد اشاره کرد.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گناباد هم به خبرنگار ایرنا گفت: این شهرستان با توجه به پیشینه تاریخی از قابلیت ها و جاذبه های تاریخی بسیاری برخوردار است که از جمله آنها حمام های تاریخی است.
علیرضا شناسایی افزود: بخشی از این حمام های تاریخی گناباد در سده های گذشته به مرور زمان تخریب شدند و هم اکنون ۳۰ حمام در مناطق مختلف شهری و روستایی وجود دارند که قدمت آنها به دوران صفویه و قاجاریه باز می گردد و قدیمی‌ترین حمام در شهرستان گناباد حمام قلعه عمرانی است.
وی ادامه داد: از مجموع ۳۰ حمام تاریخی گناباد ۱۱ حمام در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است که ۶ حمام به خصوص در روستاهای روچی و زیرجان بخش کاخک فعال هستند و برخی از آنها بلا استفاده و برخی هم مانند حمام تاریخی بیدخت، مرتضی علی قصبه شهر، حمام کرم نوغاب، پوریای ولی روستای بیلند و حمام باغ آسیا تغییر کاربری داده شده و یا به عنوان مکان گود ورزشهای باستانی از آنها استفاده می شوند.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گناباد گفت: اقداماتی با مشارکت مردم و روستاییان برای تبدیل حمامهای تاریخی روستاهای بهاباد و خیبری به سفره خانه سنتی در دست انجام است تا به عنوان قابلیتی برای جذب گردشگر بهره گرفته شوند.
شناسایی افزود: اقدامات مشترکی نیز با همکاری دانشگاه علوم پزشکی گناباد برای توسعه گردشگری سلامت در این شهرستان در دست انجام است تا از برخی از جاذبه های این منطقه برای جذب گردشگر بهره گرفته شود و حمام های تاریخی از قابلیت مهمی در این بخش برخوردارند.
وی کمبود اعتبار را از مشکلات مهم در مرمت آثار تاریخی نظیر حمام های تاریخی ذکر کرد و ادامه داد: با مرمت، احیا و فعال سازی دوباره حمام های تاریخی می توان از آنها به عنوان ظرفیت خوبی برای توسعه گردشگری سلامت و آب درمانی بهره گرفت.
او اضافه کرد: در ورودی و خروجی حمام های تاریخی حوضچه های آب گرم و آب سرد وجود داشته است بدین ترتیب که فرد قبل از ورود به حمام برای تطبیق دمای بدن پای خود را درون حوضچه آب گرم و قبل از خروج هم در حوضچه آب سرد قرار می داده است.
مرکز شهرستان ۹۰ هزار نفری گناباد در فاصله ۲۸۷ کیلومتری جنوب مشهد واقع است.
نظر شما