نقش مدیریت منابع آلاینده در هوای پاک

صنایع، چرخ های گرداننده کشورها هستند اما در کنار این نقش مهم، سهم زیادی در آلودگی هوا دارند، کارشناسان معتقدند که صنایعی مانند خودروسازی، معدنی، فلزی، فولاد، پتروشیمی‌ها، سیمان، مس، روی و... نقش بسزایی در آلودگی هوا دارند، تصمیم‌سازان بر این باورند که عمده این صنایع با محیط زیست سازگار نیست و باید برای گذر از این وضعیت به فناوری روز مجهز شوند.

شرکت کنترل کیفیت هوا با همکاری دانشگاه شریف در سال ۱۳۹۶ مطالعاتی انجام داد که مشخص شد سهم منابع ثابت مانند صنایع، پتروشیمی ها و نیروگاه ها در آلودگی هوای تهران حدود ۳۹ درصد است و بقیه به منابع متحرک مانند خودرو و موتورسیکلت بر می گردد، اما اکنون سازمان حفاظت محیط زیست با محوریت دانشگاه تهران در قالب کنسرسیون دانشگاه های برتر که شامل ۱۳ دانشگاه می شود در حال به روز کردن این اطلاعات در هفت کلانشهر به همراه دو شهر قم و کرمانشاه است که در قالب سیاهه انتشار منتشر خواهد شد و امروز(سه شنبه) رونمایی می شود که حدود دو هفته دیگر نتایج سیاهه انتشار این شهرها استخراج می شود و در اختیار دولت قرار می گیرد.

در کنار این نقش مهم صنایع در آلودگی هوا، سازمان حفاظت محیط زیست ۲۶ دی تا دوم بهمن ماه را هفته هوای پاک تعیین کرده که بر این اساس سه شنبه ۳۰ دی ماه روز «مدیریت منابع آلاینده و هوای پاک» نامگذاری شده است.

داریوش گل علیزاده معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: با توجه به مطالعات انجام شده عوامل انسانی و طبیعی در آلودگی هوا دخیل هستند، عوامل انسان ساز به دو بخش منابع ثابت و متحرک تقسیم می شود که منابع متحرک شامل خودروهای دیزلی، بنزینی، موتورسیکلت ها، قطار و فروگاده ها و منابع ثابت شامل خانگی ، تجاری، اداری، کارخانجات، نیروگاه ها و پایانه ها است که هر کدام به سهم خود در انتشار آلاینده ها و آلودگی هوا نقش دارند.

وی افزود: امروز فهرست انتشار منابع آلاینده ۹ کلانشهر رونمایی می شود و حدود دو هفته دیگر نتایج سیاهه انتشار آن استخراج و در اختیار دولت قرار می گیرد، آنجایی که نیاز به مصوبه هیات وزیران دارد گرفته می شود، برخی تکالیف هم قبلا مصوبه هیات وزیران داشته که شاید نیاز به اصلاح دارد و یا نیاز به عملیاتی کردن و تامین اعتبارات دارد.

وی ادامه داد:  در اواخر دهه ۸۰ شاخص آلایندگی هوا منواکسید کربن بود که با اقدامات صورت گرفته منابه انتشار آن کاهش یافت و اکنون شاخص آلودگی هوا ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون شده که در بحث تاثیر بر سلامت ، آلاینده خطرناکی است، این آلایند در اثر احتراق خودروها و موتورسیکلت ها ایجاد می شود از این رو لازم است برای اینکه میزان آلایندگی خودروها کاهش یابد، قطعات کاهنده آلودگی هوا مانند کاتالیست بر  روی آنها نصب شود. 

گل علیزاده اظهار داشت: بر اساس آیین نامه فنی قانون هوای پاک از ابتدای سال ۱۳۹۸ قرار بود استاندارد خودروهای سواری به یورو ۵ ارتقاء یابد که خودروسازان یک سال مهلت گرفتند و بر اساس تصویب هیات وزیران اجرای آن به ابتدای سال ۱۳۹۹ موکول شد، الان خودروها استاندارد یورو ۵ دارند که استاندارد آلایندگی این خودروها توسط شرکت های بازرسی و آزمون خودرو بررسی می شوند وقتی که توانستند مطابق با استاندارد تولید کنند سازمان محیط زیست اجازه شماره گذاری می دهد.

وی گفت: یکی از مشکلاتی که در این حوزه برای خودروها به ویژه خودروهای تولید داخل داریم این است که متاسفانه خودروها تداوم استاندارد آلودگی را ندارند یعنی الان چهار سال برای معافیت معاینه فنی خودروهای نوشماره تعیین شده است که بر اساس گزارش های مراکز معاینه فنی، بخش زیادی این خودروها نمی توانند معاینه فنی را پاس کنند برای همین یکی از دغدغه های ما این است که خودروها بتوانند تداوم استاندارد داشته باشند.

معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست افزود: بر این اساس یکی از پیشنهاداتی که در این زمینه دادیم انطباق دوره معافیت معاینه فنی با گارانتی است یعنی زمان معافیت فنی خودرو چهار سال تعیین شده در حالی که خودرو تا سه سال گارانتی می شود یعنی وقتی خودروساز بعد از چهار سال به معاینه فنی مراجعه می کند زمان گارانتی قطعات آن به ویژه کاتالیست و کنیستر تمام شده و دیگر شامل گارانتی نمی شود که به این به ضرر مالک خودرو است از این رو دنبال این هستیم که زمان گارانتی و معاینه فنی را یکسان کنیم.

وی ادامه داد: یکی از مواردی که دنبالش هستیم بحث ابطال ماده ۸ آیین نامه فنی است که به سن خودرو بر می گردد که توسط دیوان عدالت اداری حذف شده بود، در حالی که سن خودرو در آلودگی هوا نقش زیادی دارد به طوری که میزان آلایندگی حدود ۷ تا ۸ درصد خودروهای فرسوده کشور تا ۲۰ برابر یک خودرو استاندارد است ، گفته می شود در تهران ۱۰ درصد خودروهای فرسوده نزدیک به ۴۰ درصد سهم منابع متحرک در انتشار آلایندگی نقش دارند که در حال تهیه لایحه پیشنهادی آن هستیم، در واقع یکی از اقدامات کلیدی در کاهش آلودگی هوا نوسازی و از رده خارج کردن خودروهای فرسوده است.

گل علیزاده اظهار داشت: یکی دیگر از مواردی که در بحث منابع ثابت دنبال می کنیم ماده ۱۷ قانون هوای پاک در زمینه انجام معاینه فنی موتورخانه ها و سامانه های احتراقی است، بیشتر آنها گازسوز هستند و درست و استاندارد کار نمی کنند و نیاز به معاینه فنی دارند تا ایرادات آنها رفع شود، چون این موتورخانه ها در بحث تولید co ، اتلاف انرژی و انتشار دی اکسید نیتروژن یا همان ناکس نقش زیادی دارند، الان در تهران آلاینده ها تقریبا ناکس است که دستورالعمل های برای کاهش آنرا ابلاغ کردیم، هدفگذاری ما این است که ابتدا از ساختمان های مراکز دولتی و در نهایت تا سال ۱۴۰۳ در تمام ساختمان های کشور معاینه فنی انجام شده باشد.

 معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست تاکید کرد: برای این کار شرکت های بازرسی صلاحیتدار از سوی سازمان استاندارد مشخص شدند تا معاینه فنی انجام دهند تا اگر ایرادی دارند برطرف شوند مجازات هم در آنها پیش بینی شده است هدفگذاری ما ابتدا در کلانشهرها، بعد مراکز استان ها و سپس شهرهای کوچک تر است.

وی افزود: موضوع بعدی بحث صنایع است، یک سری صنایع بزرگ هستند که عموما تحت نظارت سازمان محیط زیست فعالیت می کنند اما بعضا صنایع کوچکی هم داریم که در آلودگی هوا سهم زیادی دارند اما سازمان محیط زیست با توجه به امکاناتی که دارد نمی تواند همه را پایش کند، تاثیرات تجمعی این صنایع خیلی موثر است مثلا ریخته گری های کوچک که از سوخت های استاندارد استفاده نمی کنند و فیلتراسیون هم ندارند آلودگب زیادی تولید می کنند بنابراین این صنایع هم جزو برنامه های پایشی ما است، بر اساس ماده ۱۳ قانون هوای پاک حتی اگر سوخت استاندارد هم در اختیار صنایع قرار نگیرد باید سیستم های کنترلی را نصب کنند.

گل علیزاده گفت: البته این شرایط در شهرهای مختلف متفاوت است مثلا در اصفهان و اراک صنایع سهم زیادی در آلودگی هوا دارند در تهران خودروها سهم زیادی دارند اما گاهی می توان با یک گام کوچک مشکل آلودگی هوا را برطرف کرد چون اگر ظرفیت خودپالایی یک شهر را در نظر بگیریم این احتمال وجود دارد که مثلا ۱۰ واحد آلودگی ایجاد شود اتفاقی نیفتد اما اگر یک واحد آلودگی به آن اضافه شود باعث سرریز شدن آلودگی می شود بنابراین ظرفیت خودپالایی طبیعی شهرها بسیار مهم است.

وی تاکید کرد: اما از یک موضوع نباید غافل شویم، به موازات اینکه داریم اقدامات کنترلی و کاهش آلودگی هوا را انجام می دهیم باید در سیاست گذاری ها به ویژه در کلانشهرها دقت کنیم که این برنامه بر خلاف سیاست های کاهش آلودگی هوا نباشد بعضا می بینم که بارگذاری هایی انجام می شود که منجر به افزایش جمعیت و مصرف انرژی می شود و در ادامه آلودگی هوا را هم داریم ، مثلا وقتی ترافیک زیاد می شود آلودگی هم افزایش می یابد چون خودرویی که در ترافیک قرار می گیرد ۱۰ برابر خودرویی که حرکت می کند آلودگی ایجاد می کند پس باید به موازات اقدامات کاهنده اقدامات بازدارنده هم داشته باشیم.

گل علیزاده اظهار داشت: مثلا انبار خیلی از کالاها در شهرستان ها در جنوب تهران قرار دارد که برای رسیدن به آنها تردد کامیون هارا داریم که بیشتر آنها دیزلی هستند و مشکل آلودگی هوا دارند چون فیلتر جاذب دوده روی آنها نصب نشده است یا کامیون های فرسوده ای هستند که آلودگی دارند از سوی دیگر در تهران در شبانه روز مسیر باد از کوه به دشت و دشت به کوه است بنابراین آلودگی همچنان می چرخد از این رو در سیاست گذاری ها باید دقت شود که خیلی از فعالیت ها در تهران متمرکز نشود، حدود یک ششم جمعیت در ۱.۲ درصد خاک کشور متمرکز شده اند این یعنی فشار آلودگی، برای اینکه بخواهیم کلانشهرها و استان ها را از این وضعیت نجات دهیم باید شهرهای پیرامونی را توسعه دهیم و خدمات در یک جا متمرکز نشود.

وی گفت: اگر همه این اتفاقات در تهران بیفتد اما بارگذاری بیش از ظرفیت تهویه هوا صورت گیرد باز هم مشکل آلودگی خواهیم داشت و باید این بار را کاهش دهیم، از سوی دیگر باید نظارت و استانداردها را افزایش دهیم در این میان یک سری اقدامات مانند نوسازی ناوگان عمومی، توسعه حمل و نقل عمومی، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، ارتقای کیفیت سوخت و خودرو  به اعتبار نیاز دارد.