به گزارش روز سه شنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا ، این روزها فضای مجازی میزبان نخستین نمایشگاه برخط کتاب است، همه‌گیری کرونا نفس بسیاری از کسب‌وکارها را به شماره انداخت و برای آن‌ها به کابوس بدل شد. صنعت چاپ و نشر نیز در امان نماند. حال، در واپسین روزهای سال ۹۹، به‌همت معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ نخستین نمایشگاه مجازی کتاب برگزار شد.
در سال ۹۸، «آکادمی هوش مالی» و «نشر قدیانی» با همکاری هم مجموعه داستان‌های آموزش سواد مالی را منتشر کردند. دستاورد این همکاری، انتشار ۴۴ جلد کتاب در موضوع آموزش سواد مالی به کودکان و نوجوانان است. این مجموعه برای دو گروه سنی ۶ تا ۹ سال در ۱۷ جلد و ۱۰ تا ۱۲ سال در ۲۷ جلد آماده شده است.
آنچه در ادامه می‌خوانید، گفت‌وگویی است با حسین فتاحی نویسنده و مترجم نام‌آشنای حوزه کودکان و نوجوانان و عضو شورای تألیف انتشارات قدیانی.محور این گفت‌وگو «داستان کودک و نوجوان» و «آموزش مفاهیم سواد مالی بر اساس داستان» است.
ایرنا: این روزها، اوضاع بازار نشر کتاب کودک و نوجوان چطور است؟
در پایان سال ۹۸، اهالی نشر آماده می‌شدند تا کتاب‌هایشان را برای نمایشگاه کتاب آماده کنند، اما گرانی کاغذ و همه‌گیری کرونا بلای جان بازار نشر شد. رفت‌وآمدها به حداقل رسید و تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها کسب‌وکار نشر را بسیار منزوی کرد. بازار نشر کتاب کودک و نوجوان نیز از این آسیب‌ها در امان نمانده است. نویسندگان و مترجمان مایل‌اند بازخوری از کتاب‌هایشان بگیرند؛ ولی وقتی این بازار بی‌رونق است، علاوه بر مشکلات مالی، میل و رغبت به ادامۀ فعالیت نیز کم می‌شود.
ایرنا: آخرین اثری که برای کودکان و نوجوانان آماده کرده‌اید کدام است؟
چندین اثر در این مدت نوشته‌ام اما کتاب «۳۶۵ روز با پیامبر(ص)» مجموعه‌ای است که زمان زیادی برای تألیف آن صرف شد. این کتاب ۳۶۵ حکایت از زندگی پیامبر(ص) است که زوایای گوناگون زندگی ایشان را به تصویر می‌کشد. در این کتاب سعی شده علاوه بر آشنایی کودکان و نوجوانان با شخصیت پیامبر مهربانی، الگویی از زندگی‌شان ارائه شود.
ایرنا: چرا برای کودکان و نوجوانان داستان می‌گوییم؟ در واقع، اهمیت داستان‌گویی برای این گروه سنی چیست؟
روان‌شناسان معتقدند که شخصیت کودکان با بازی‌ها و داستان‌ها شکل می‌گیرد. ادبیات کودک و نوجوان ابزاری برای سرگرم‌کردن و در عین حال آموزش است. در افسانه‌ها و حکایت‌ها داستان‌ها روایت می‌شوند و با ایجاد فضایی جذاب و سرگرم‌کننده خصلت‌های رفتاری خوب را غیرمستقیم به کودکان آموزش می‌دهند. قهرمانان قصه‌ها با بدی‌ها می‌جنگند، شجاع‌اند و برای رسیدن به هدف، پشتکار دارند. با شنیدن و خواندن این قصه‌ها بچه‌ها خودشان را جای قهرمان داستان می‌گذارند و از او الگو می‌گیرند. در واقع، داستان‌ها و روایت‌ها بذری در ذهن کودک می‌کارند که در آینده به ثمر خواهد نشست.
ایرنا: با توجه به اینکه گفتیم داستان‌ها ابزار آموزش و تربیت هستند، چطور می‌توانیم کودکان را به کتاب‌خوانی تشویق کنیم؟
در گذشته، رسانه‌ها محدود بودند. کیهان بچه‌ها و سروش نوجوان، مجلاتی بود که در دسترس کودکان و نوجوانان قرار داشت. تلویزیون نیز در طول روز فقط چند ساعت برنامۀ کودک پخش می‌کرد. آثار تألیفی و ترجمۀ کودک و نوجوان نیز محدود بودند. دسترسی به بچه‌ها آسان‌تر بود. این روزها رسانه‌ها بسیار متنوع‌اند. فیلم، انیمیشن، بازی رایانه‌ای و... زمان زیادی کودکان را سرگرم می‌کنند.
جاذبه‌های بصری این محصولات از کتاب‌ها و مجله‌ها بیشتر است. این عامل باعث شده است، این روزها، کتاب‌خوان کردن نسل جوان کاری مشکل و تخصصی باشد. برای اینکه بتوانیم بچه‌ها را به کتاب علاقه‌مند کنیم راه دشواری در پیش داریم.
برای این کار باید دو نکته را رعایت کنیم. نکتۀ اول تولید محتوای جذاب است. داستان، تصویرسازی، جلد و ظاهر کتاب باید گیرا باشد تا بتواند با سرگرمی‌های دیگر رقابت کند. البته این نکته را نیز باید در نظر بگیریم که بعضی بچه‌ها دوست دارند داستان‌ها را بشنوند، پس تولید کتاب صوتی برای این مخاطبان مناسب‌تر است.
نکتۀ دوم همکاری خانواده، مدرسه، رسانه و اهل فرهنگ برای رواج فرهنگ کتاب‌خوانی است. لازم است زیرساختی مناسب فراهم شود که کتاب‌های خوب در فضایی مناسب در دسترس کودکان باشد. تأسیس کتابخانه و جمع‌آوری و معرفی کتاب‌های خوب و جذاب کمک می‌کند علاقه‌مندان کتاب‌خوانی تشویق به مطالعه شوند.
ایرنا: کمی دربارۀ مجموعه داستان‌های سواد مالی صحبت کنیم. چرا باید سواد مالی را به کودکان و نوجوانان آموزش دهیم؟
یکی از دانش‌هایی که بچه‌ها به آن نیاز دارند، سواد مالی است. در گذشته، بچه‌ها تابستان‌ها یا بعد از ساعت مدرسه کارهای نیمه‌وقت انجام می‌دادند و تا حدودی با مسائلی نظیر کسب درآمد و هماهنگ‌کردن دخل‌وخرج آشنا بودند. آن‌ها اگر مثلاً می‌خواستند دوچرخه بخرند، ماه‌ها دستمزدشان را پس‌انداز می‌کردند تا به آرزویشان برسند. نسل امروز این فرصت را نداشته است و مدیریت امور مالی کاملاً به عهدۀ والدین است. بنابراین، باید آن‌ها را آموزش داد و برای آینده آماده کرد. آن‌ها باید بدانند زندگی خرج دارد و راه‌های کسب درآمد را بیاموزند. و نیز بدانند درآمد محدود است؛ پس باید بتوانند آن را به‌خوبی مدیریت کنند. علاوه بر آن، باید یاد بگیرند که برای روزهای سخت زندگی پس‌انداز لازم است. اگر پس‌انداز کردند، باید سرمایه‌گذاری کنند که از ارزش آن کم نشود. همۀ این مفاهیم در سواد مالی گنجانده شده است.
ایرنا: چرا انتشارات قدیانی تصمیم گرفت این کتاب‌ها را منتشر کند و چطور این کتاب‌ها انتخاب شدند؟
آکادمی هوش مالی محتوای این کتاب‌ها را آماده کرده بود و به انتشارات قدیانی پیشنهاد داد تا آن‌ها را منتشر کند. موضوع کتاب‌ها، یعنی آموزش سواد مالی به کودکان و نوجوانان، بکر بود و اولین بار بود که در بازار نشر ایران چنین کتاب‌هایی چاپ می‌شد. انتشارات قدیانی تصمیم گرفت این کتاب‌ها را منتشر کند. محتوای این کتاب‌ها از برترین مجموعه‌های سواد مالی در جهان انتخاب و ترجمه شده بودند.
در این کتاب‌ها سواد مالی به بچه‌ها آموزش داده می‌شود. خرج و پس‌انداز، اعتبار و بدهی، کاریابی و کسب درآمد، سرمایه‌گذاری و مدیریت امور مالی برخی از مطالبی است که در قالب داستان بیان می‌شود.
ایرنا: چرا این مفاهیم در قالب داستان بیان شده است؟
گفتیم که داستان‌ها ابزاری برای آموزش غیرمستقیم است. بچه‌ها نصیحت را دوست ندارند و همیشه آموزش غیرمستقیم اثر تربیتی بیشتری دارد، مثلاً تأثیر فیلم از سخنرانی بیشتر است. آموزش برخی مفاهیم که در ظاهر سخت یا خسته‌کننده است با داستان بسیار آسان می‌شود. مثلاً آموزش تاریخ با داستان، بسیار مؤثرتر است. آموزش سواد مالی نیز این‌گونه است. با داستان می‌توانیم مفاهیم پیچیدۀ سواد مالی را برای کودکان و نوجوانان ساده‌تر کنیم. این آموزش‌ها در ذهن بچه‌ها نهادینه می‌شود و در بزرگ‌سالی به کارشان می‌آید.
ذکر این نکته هم ضروری است که این کتاب‌ها و آموزش‌ها نقطۀ آغاز و تلنگری برای یادگیری مفاهیم دیگر است. وقتی بچه‌ها در سنین کم این مفاهیم را بیاموزند، الگو می‌گیرند و شاید خودشان راه‌های جدید بیابند و ایده‌های نویی ارائه دهند.
ایرنا: ویژگی خاص این کتاب‌ها چیست؟
ویژگی برجستۀ این کتاب‌ها نوبودن دانشی است که ارائه می‌دهند. در ایران، آموزش سواد مالی به کودکان اولین بار است که در این کتاب‌ها مطرح می‌شود. موضوعاتی که در ظاهر مخصوص بزرگ‌سالان است، با داستان‌هایی جذاب برای کودکان تعریف می‌شود. شخصیت‌های داستان‌ها فانتزی و اغلب از حیوانات هستند. تصویرهای زیبا و جالب نیز به کمک انتقال مفهوم آمده‌اند.
اگر بخواهیم کتاب‌هایی در موضوع سواد مالی برای کودکان و نوجوانان تألیف کنیم، چه نکاتی را باید در نظر بگیریم؟
هر چه مثال‌ها و نمونه‌های مطرح‌شده در داستان‌ها، به مسائل جامعۀ خودمان نزدیک‌تر باشد، تأثیرگذارتر خواهند بود. علاوه بر این، باید در نگارش این کتاب‌ها این موضوع را در نظر بگیریم مخاطبی که در شهری بزرگ یا روستایی کوچک زندگی می‌کند این مسائل را درک کند. این‌طور بچه‌ها راحت‌تر الگوسازی می‌کنند و ارتباط بهتری با داستان برقرار می‌شود.
البته نوشتن این داستان‌ها کاری تخصصی است زیرا به نویسندگانی نیاز داریم که علاوه بر مهارت داستان‌پردازی، باید با سواد مالی و مفاهیم آن کاملاً آشنا باشند.
ایرنا: به‌تازگی، کتاب‌های صوتی مجموعۀ ۱۷جلدی در قالب نمایش صوتی به بازار عرضه شده است. نظرتان دربارۀ کتاب‌های صوتی این مجموعه چیست؟
بچه‌ها سلیقه‌های مختلفی دارند. بعضی با گوش‌دادن لذت می‌برند، خیال‌پردازی می‌کنند و بهتر یاد می‌گیرند و بعضی دیگر دوست دارند کتاب را در دست بگیرند و ورق بزنند. خوب است که برای آموزش، این تفاوت سلیقه‌ها را در نظر بگیریم. در این مجموعه داستان‌ها هدف آموزش سواد مالی است و با کمک هر دو محمل می‌توان به این هدف دست یافت.
ایرنا: و پرسش آخر، نظرتان دربارۀ برگزاری نمایشگاه کتاب به‌صورت مجازی چیست؟
در وضعیت پیش‌آمده، برگزاری این نمایشگاه فرصت خوبی است تا کمی به بازار نشر رونق داده شود. فضای مجازی بستر مناسبی برای برگزاری نمایشگاه است. حتی می‌توان این برنامه را ادامه داد و به‌صورت فصلی، آن را برگزار کرد. حضور در نمایشگاه مزایا و معایبی داشت. از یک سو در نمایشگاه حضوری مخاطبان و نویسندگان با هم دیدار داشتند و گفت‌وگو می‌کردند و از سوی دیگر حضور در فضای نمایشگاه و بحث ترافیک و اتلاف وقت و... نیز از معایب نمایشگاه بود. با برنامه‌ریزی مناسب، می‌توان آن مزایا را در این نمایشگاه نیز ایجاد کرد. دیدارها و گفت‌وگوها می‌تواند به‌صورت برخط در شبکه‌های مجازی انجام شود. کارشناسان و ناشران نیز می‌توانند به‌صورت برخط به متقاضیان مشاوره دهند. یکی دیگر از مزایای این نمایشگاه این است که دیگر لازم نیست مخاطبان برای شرکت در نمایشگاه به تهران بیایند.
به گزارش ایرنا، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به دنبال راهی برای حمایت از ناشران و بازار کتاب کشور بود تا آنکه تصمیم گرفت با استفاده از تجربیات حضور در نمایشگاه‌های مجازی برگزار شده توسط دیگر کشورها نظیر نمایشگاه بزرگ کتاب فرانکفورت، این رویداد فرهنگی را در ایران به شکل مجازی برگزار کند.
«ایوب دهقانکار» مدیر عامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران با حکم معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان ریاست برگزاری نخستین نمایشگاه مجازی کتاب معرفی شد. در نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، بیش از ۱۰۰۰ ناشر حضور دارند و بالغ بر ۱۰۰ هزار عنوان کتاب برای عرضه در سایت نمایشگاه مجازی کتاب تهران ارائه شد.
همچنین ۱۸۰ ناشر خارجی با ۲۰ هزار عنوان کتاب و ۱۴۲ نهاد فرهنگی و آژانس ادبی در بخش رایت‌سنتر نیز در این نمایشگاه حضور دارند. هزینه ارسال کتاب‌ها نیز از سوی شرکت پست جمهوری اسلامی برای همه مخاطبان رایگان اعلام شده است.
نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران با توجه به استقبال خوب و چشمگیر ناشران و مخاطبان با دو روز تمدید از سوی موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تا هشتم بهمن ماه جاری میزبان بازدید کنندگان و علاقه مندان این رویداد بزرگ فرهنگی کشور در فضای خواهد بود.
نظر شما