با روی کار آمدن جو بایدن ادعاهایی مبنی بر بازگشت به برجام و رفع تحریم ها شنیده می شود. همچنین اتحادیه اروپا اعلام کرد که اولویت این اتحادیه بازگشت واشنگتن به توافق هسته‌ای با ایران است و به نحوی نگرانی و دغدغه‌های خود را در عرصه حفظ برجام نشان داد. بررسی روزنامه‌ها، تارنماها و خبرگزاری‌های داخلی نشان می‌دهد که رسانه‌های داخلی در یادداشت ها و گزارش هایی به بررسی و تحلیل ابعاد مختلف برجام و لزوم توجه به ابعاد مختلف آن پرداخته اند.
رسانه‌های اصلاح طلب
اتفاق مثبتی در راه است
روزنامه آرمان ملی به گفت وگو با عبدالرضا فرجی‌راد، سفیر پیشین ایران در نروژ پرداخت و نوشت: در روزهای اخیر از طرف اروپا، ایالات‌متحده و ایران نظرات متفاوتی درخصوص برجام و رایزنی‌ها شنیده شده است که بعضا متناقض بوده‌اند اما شرایط به گونه‌ای نیست که نام انجماد در روابط و راهکارها را بتوان بر آن نهاد. در این میان شاهدیم یک مسئول آمریکایی صحبتی می‌کند و دقیقا روز بعد از آن نیز یک موضع‌گیری متناقض دیگر می‌شود و عنوان می‌کنند که اگر ایران متعهد باشد آنها نیز به برجام باز خواهند گشت. یک نفر در دولت جدید آمریکا از طولانی بودن روند صحبت می‌کند اما یک مسئول دیگر آمادگی لحظه‌ای خود را برای بازگشت به برجام اعلام می‌کنند. لذا مسلم است که طرف مقابل علاقه دارد به برجام بازگردد و طرف ایرانی نیز علاقه دارد به برجام بازگردد. بازیگر مهم در این عرصه اروپاست که به نحوی واسطه شده و در هفته‌های اخیر موضع منفی یا علیه ایران از آنها نشنیده‌ایم و در این عرصه تلاش می‌کنند تا آمریکا به برجام بازگردد و در این راستا آلمان تلاش‌های خوبی را انجام داده است. این تلاش‌ها بی‌فایده نخواهد بود. درمجموع به علت اینکه دولت بایدن به‌تازگی مستقر شده و با گرفتاری‌های زیادی مواجه است و امروز میلیون‌ها نفر در این کشور مخالف آنها هستند و بعضا شورش‌هایی در آن رقم می‌خورد و همچنان نیز صدها نفر در این کشور بر اثر کرونا جان خود را از دست می‌دهند و بایدن باید به تمامی این موارد رسیدگی کند.
مکانیسم پیشنهادی ظریف برای هماهنگ کردن اقدامات آمریکا و ایران جهت اجرای کامل برجام
خبرگزاری ایسنا به بازتاب سخنان محمد جواد ظریف با شبکه خبری سی‌ان‌ان پرداخت و آورد: لازم است دولت آمریکا به برجام برگردد و ایران آماده خواهد بود فوراً [این اقدام] را پاسخ دهد. زمان، مهم نیست، مسئله این است که آیا ایالات متحده -دولت جدید [آمریکا] - می‌خواهد سیاست‌های شکست‌خورده دولت ترامپ را دنبال کند یا نه.» بر اساس گزارش العالم، «کریستین امان‌پور» پرسید آیا ممکن است از مکانیسمی برای حل و فصل اختلافات بر سر اینکه کدام طرف باید نخست به برجام برگردد استفاده کرد؟ ظریف گفت: «می‌توان مکانیسمی برای همزمان کردن یا هماهنگ کردن آن (بازگشت ایران و آمریکا به برجام) داشت.» «همان‌طور که می‌دانید در داخل خود توافق هسته‌ای مکانیسمی تعبیه شده که کمیسیون مشترک است و کمیسیون مشترک یک هماهنگ‌کننده دارد. این هماهنگ‌کننده دو منصب دارد- [این هماهنگ‌کننده] قبلاً فدریکا موگرینی بود، الان جوزپ بورل است- یکی از دو منصب او، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا است و منصب دیگر، هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک است.» «او می‌تواند از سمتش در کسوت هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برای هماهنگ‌سازی اقداماتی که لازم است ایران و ایالات متحده انجام دهند، استفاده کند. به طور مشخص، اقداماتی که ایران انجام می‌دهد همواره تحت نظارت و راستی‌آزمایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بوده و ما نشان داده‌ایم که به قول‌هایمان عمل کرده‌ایم. آن طرفی که نتوانسته نشان دهد به قول‌هایش عمل می‌کند ایالات متحده بوده است.»
خروج از حصار دلار؛ حربه ایران در شرایط تحریم
خبرگزاری ایلنا به گفت و گو با صباح زنگنه کارشناس اقتصاد سیاسی پرداخت و آورد: اگر ایران به تبعیت کامل به توافق هسته‌ای بازگردد، آمریکا هم دوباره به توافق بازمی‌گردد. به عنوان نقطه شروع مذاکرات آتی آیا تحریم‌هایی که ترامپ وضع کرد را لغو می‌کنید؟ "کاری سخت خواهد بود، اما بله". این سخنان جو بایدن است که قبل از انتخاب شدنش به عنوان رئیس جمهور امریکا در پاسخ به خبرگزاری بلومبرگ گفته است. اما اکنون اوضاع تا حدی تغییر کرده و آنگونه که برخی کارشناسان عنوان می‌کنند لغو تحریم‌هایی که تسهیل‌کننده شرایط برای صادرات نفت باشد، چندان هم آسان و شدنی نیست، زیرا مسیر رفع تحریم‌های نفتی ایران مسیری طولانی است که دام‌های بر سر راه آن وجود دارد. به طوری که رئیس یک شرکت نفتی امریکایی نیز گفته است: "من فکر نمی‌کنم مذاکره با ایران در سال اول ریاست جمهوری بایدن اتفاق بیفتد؛ چراکه وی اولویت‌های کاری مهم‌تری در داخل دارد". هرچند اگر تحریم‌ها علیه صادرات نفت برداشته شود، ایران می‌تواند سطح تولید قبلی خود که نزدیک به ۴ میلیون بشکه در روز بود را نسبتا سریع از سربگیرد. البته آنچه بعضی مقامات دولت بایدن مطرح می‌کنند یک نوع خوش‌خیالی و تصوراتی است که پایه واقعی ندارد، کسی که برجام را نقض کرده امریکا بود بنابراین باید به تعهداتش عمل کند و هر زمان که به مجموعه ۱+۵ بازگردد در مورد مسائل دیگر اظهار نظر کنند.
تردیدهای تهران برای گفت وگو
روزنامه ابتکار در یادداشتی به قلم جلال خوش چهره نوشت: واشنگتن و تهران نه از سر تعارف بلکه سوءظن، یکدیگر را برای پیش‌قدم شدن در احیای برجام دعوت می‌کنند. تهران می‌گوید: منتظر اقدام آمریکا برای رفع «تحریم موثر» هستیم. «سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در تشریح این خواست می‌گوید: «رفع تحریم موثر یعنی تحریم‌هایی که بعد از روی کار آمدن ترامپ با گردن‌کشی در خصوص معاهدات بین‌المللی از جمله قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام رخ داد، به شکل موثر لغو شوند.» او می‌افزاید: «لغو موثر یعنی باید آثار رفع تحریم‌ها را مشاهده کنیم و یک امضاء روی کاغذ سفید نباشد.» اما همه دغدغه تهران برای قبول بازگشت به گفت‌وگوها رفع تحریم‌ها نیست، بلکه اگر قرار به پذیرش گفت‌وگو شود؛ آنهم در حالی که آمریکا هم‌سو با شریکان اروپایی خود در آن‌سوی میز حاضر خواهد شد، از کدام منظر به اختلاف‌های خود با ایران نگریسته و چه تضمینی برای پرهیز آنان از نگاه به سطح اختلاف‌ها از پشت شیشه‌های عینک اسرائیل، عربستان، امارات عربی‌متحده و بحرین وجود دارد؟ این در حالی است که اگر در گذشته میان برداشت اروپا و امریکا از ایران به نوع درک آنان از ماهیت ادعای تهدید امنیتی، دامنه و کیفیت واکنش لازم در برابر آن اختلاف بود، حالا به نظر می‌رسد میان دو سوی اقیانوس اطلس فهم مشترک ایجاد شده است.
خبرگزاری ایسنا به گفت وگو با عباس گلرو رییس کمیته روابط خارجی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی پرداخت و آورد: تا الان و طی چند هفته گذشته از روی کار آمدن دولت جو بایدن همچنان شاهدیم که خط و رویکرد دونالد ترامپ دنبال می‌شود. شاید تاکتیک تفاوتی داشته باشد اما اظهارات وزیر خارجه آمریکا موضوع دیگری را نشان داد. منطقی این بود که بایدن در اولین گام دستور بازگشت به برجام را صادر کند و به آن بازگردد و شرط نگذارد. شرط گذاشتن و تاکید بر اینکه باید جمهوری اسلامی ایران راستی‌آزمایی کند همان حرف دونالد ترامپ است. دولت ترامپ از یک تعهد چندجانبه بین‌المللی خارج شده بود پس شرط اصلی این است که در وهله‌ی اول آمریکا به برجام برگردد که انگار آنها هیچ نیتی برای احیای برجام ندارد.
رسانه‌های اصولگرا
دبه بایدن با بازی «اول تو»
روزنامه خراسان نوشت: این روزها تیم سیاست خارجی بایدن به سرپرستی بلینکن وزیر خارجه جدید واشنگتن در اظهاراتی طلبکارانه و غیرمنطقی تصریح کرد که برای رفع تحریم‌های ایران ابتدا این تهران است که باید به همه تعهدات برجامی اش بازگردد و بعد از تایید آمریکا و آژانس، آمریکایی ها ضمن مشورت با دوستانشان تصمیم می گیرند به برجام برگردند که عملا زمان زیادی هم خواهد برد. به نظر می رسد بازی جدید آمریکایی ها در قبال ایران را باید به بازی «اول تو» تعبیر کرد. در حالی که پاسخ جمهوری اسلامی ایران در این موضوع با منطقی قوی این بوده که بدون رفع همه تحریم ها (اعم از تحریم های برجامی، تحریم هایی که ترامپ اعمال کرده و تحریم هایی که با برچسب های جدید خلق شده اند) هیچ کدام از اقدامات خود در چارچوب پنج گام کاهش تعهدات برجامی و قانون اخیر مجلس موسوم به اقدام راهبردی برای رفع تحریم ها را کنار نخواهد گذاشت. رهبری انقلاب اسلامی نیز در ۱۹ دی امسال تاکید کردند که اگر آمریکایی ها همه تحریم ها را رفع کنند، آن گاه بازگشت آمریکا به برجام معنا خواهد داشت. در همین زمینه یک منبع آگاه به خراسان گفت که تصمیم قطعی و یکپارچه در سطوح بالای نظام این است که تا زمان رفع همه تحریم ها، ایران هیچ اقدامی در خصوص تغییر مسیر هسته ای خود انجام نمی دهد و اگر این مسیر به همین شکل ادامه یابد قطعا در ۲۱ فوریه (۳ اسفند) ایران همه بازرسی های فرا پادمانی خود اعم از پروتکل الحاقی و برجام را نیز کنار خواهد گذاشت.
غرب علیه محاسبات غرب‌گراها
روزنامه صبح نو در گزارشی نوشت: روز گذشته بلینکن مدعی شد که «تهران ماه‌ها با دست‌یابی به مواد شکاف‌پذیر مورد نیاز برای ساخت یک سلاح هسته‌ای فاصله دارد [اما] اگر به برداشتن محدودیت‌ها در توافق هسته‌ای ادامه دهد این مسأله می‌تواند ظرف چندهفته اتفاق بیفتد.» بلینکن در حالی این سخنان را مطرح می‌کند که جمهوری اسلامی ایران بارها بر ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای خود تاکید کرده و فعالیت‌های هسته‌ای ایران همواره تحت نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بوده است.
برجام و دولت جدید آمریکا
خبرگزاری مشرق در گزارشی آورد: آمریکای دوران جو بایدن اگرچه ادعای بازگشت به توافق را دارد، اما عملا همان سیاست دوران اوباما و ترامپ را پی خواهد گرفت. اکنون ایران به برجام بی نیاز شده است چرا که در طول ۵ سال گذشته ذره‌ای از تعهدات آمریکا و اروپا اجرا نشد، اما ایران توانست این دوران را سپری کند. زمانی که اجرای تعهدات از سوی ایران با پاسخ مخرب آمریکا و اروپا در اجرای توافق روبرو شد و توانست تحریم‌ها و فشار حداکثری را پشت سر بگذارد، اصرار و عجله‌ای برای بازگشت بایدن به برجام معنی ندارد. جو بایدن و تیم کابینه او اگر اعتقاد به توافق و تعهد به امضای آمریکا در پیمان هسته‌ای با ایران داشته باشند این همه کش و قوس به این ماجرا لازم نیست، کافی است تعهدات را اجرا کند و ایران نیز به شرایط قبل بازگردد. در این میان این ایران است که نسبت به عمل و رفتار آمریکا و اروپا بی‌اعتماد و مشکوک است و دلیلی ندارد که آنها نسبت به عملکرد ایران شک داشته باشند. ایران ۳ سال تعهدات برجامی خود را به طور کامل اجرا کرد و پس از خروج رسمی آمریکا از برجام و بدعهدی اروپایی‌ها، به کاهش تعهدات خود اقدام کرد. آمریکا شرط گذاشته است که ایران به تعهدات خود باز گردد آنگاه برخی از تحریم‌ها را تعلیق کند. درون آمریکا اختلافاتی بر سر بازگشت به برجام دیده می‌شود، مجلس نمایندگان آمریکا مخالف بازگشت بایدن به برجام است، در واقع اعلام کرده است که رییس جمهور با موانع زیادی برای بازگشت روبرو است و یک پروسه طولانی در پیش است.
امضای «این و آن» دیگر تضمین برجام نیست
سایت خبری جوان آنلاین در گزارشی نوشت: آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا در گفتگو با ان‌بی‌سی‌نیوز، برای دومین بار تکرار کرد که ایران به توافق هسته‌ای برگردد، واشنگتن هم آماده بازگشت به آن خواهد بود... د. ساعاتی قبل از موضع‌گیری بلینکن، سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری هفتگی با گفتن اینکه «امریکا با یک امضا از برجام خارج شد، اما با یک امضا نمی‌تواند برگردد» نشان داد که میزان بی‌اعتمادی‌ها در تهران، در مقایسه با پنج سال قبل چقدر بیشتر شده است. در روزهای پایانی آذرماه ۱۳۹۴، چند ماه بعد از امضای برجام، اقدامات دولت وقت امریکا تهران را از اجرای مؤثر برجام نگران کرده بود، ولی جان کری در نامه‌ای به محمدجواد ظریف اطمینان داد که دولت امریکا برجام را به طور مؤثر اجرا خواهد کرد؛ موضعی که باعث شد عباس عراقچی بگوید «کری این تضمین را به عنوان وزیر خارجه امریکا به صورت کتبی با امضای رسمی داده است.»اما حالا، سخنگوی وزارت خارجه می‌گوید که «یک امضا روی کاغذ کفایت نمی‌کند» و آن چیزی هم که ایران منتظرش است «اظهارنظر «این و آن» نیست». البته خطیب‌زاده نگفته که منظور از «این و آن» چه کسانی هستند، ولی مشخص است که می‌تواند از بالاترین مقام اجرایی تا پایین، در امریکارا شامل شود. خطیب‌زاده تأکید کرده که مهم برای ایران این است که «سرمایه این ملت باید قابل دسترسی باشد، نفت این ملت باید توسط شرکت‌ها مبادله شود، پولش برگردد، بیمه و کشتیرانی تأمین شود. روشن است هر موقع این اقدام را از سوی ایالات متحده ببینیم به صورت مؤثر پاسخ خواهیم داد.» به گفته سخنگوی وزارت خارجه «هرچند امریکایی‌ها با یک امضا خارج شدند، اما با یک امضا نمی‌توانند برگردند».
تهران یا واشنگتن، چه‌کسی محتاج احیای برجام است؟
خبرگزاری فارس در گزارشی نوشت:دونالد ترامپ رئیس‌جمهور سابق آمریکا معتقد است که کرونا او را در انتخابات ریاست‌جمهوری شکست داد. اعتقادی که ریشه در ضربه سختی بود که این بیماری همه‌گیر به اقتصاد و محبوبیت وی وارد کرد، گرچه در نهایت در مقابل بایدن دموکرات ده‌ها میلیون رأی را به خود اختصاص دهد. در این میان شکست ترامپ پیام‌آور یک اتفاق دیگر هم بود. شکست فشار حداکثری بر روی ایران و قبولاندن یک مذاکره جدید برای اصلاح برجام تا ۱۲ شرط وزیر خارجه سابق آمریکا اجرایی شود. درباره خروج آمریکا از برجام می‌توان دلایل فراوانی را اقامه کرد اما به نظر می‌رسد که در شرایط فعلی باید در خصوص ورود دوباره آمریکا به برجام سخن گفت؛ رویدادی که به نظر می‌رسد هم تهران و هم واشنگتن طرف مقابل را مسئول اجرای دوباره تعهدات خود می‌داند. آنتونی بلینکن و دستگاه سیاست خارجه آمریکا خواهان اجرای دوباره تعهدات برجامی از سوی ایران هستند و تهران نیز انتظار دارد بایدن با صدور برخی فرامین اجرایی شرایط را به سال ۲۰۱۶ برگرداند؛ زمانی که ترامپ هنوز به قدرت نرسیده بود.
یک سناتور جمهوریخواه آمریکایی ۴ شرط را از طرف این حزب برای بازگشت دولت بایدن به توافق هسته‌ای ایران اعلام کرد
خبرگزاری تسنیم به نقل از فارین پالیسی، جیم آینهوف سناتور ارشد جمهوریخواه و عضو کمیته خدمات مسلح مجلس سنای آمریکا در یادداشتی نوشت: کنگره کار جو بایدن رئیس جمهور را برای بازگشت به برجام سخت و دشوار خواهد کرد و اجازه بازگشت دولت بایدن به توافق هسته‌ای ایران را نخواهد داد. وی با ناقص و معیوب دانستن توافق هسته‌ای ایران، افزود: بازگشت به این توافق یک اشتباه بزرگ و وحشتناک است زیرا آمریکا هرگز بار دیگر به این توافق ناقص و معیوب بازنخواهد گشت، یک توافق جدید که نسبت به توافق قبلی بهبود چشمگیری داشته باشد، باید مورد مذاکره قرار گیرد تا حمایت از توافق جدید را بررسی کنیم.
فرجام سخن:
با پایان یافتن دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ و روی کار آمدن چهره ای که از حامیان و امضا کنندگان توافق برجام بوده است، تحرکات دیپلماتیک میان طرف های برجام افزایش یافته است و در این میان متولیان سیاست خارجی ایران، تمام توان خود را برای پایان دادن به تحریم های ظالمانه علیه ایران به کار بسته اند تا هر چه زودتر موانع تعامل اقتصادی با جهان برداشته شود.
نظر شما