پساکرونا، آغاز عصری جدید در توسعه بیوتکنولوژی در ایران

سیروس زینلی رییس انجمن بیوتکنولوژی ایران روز شنبه در این خصوص توضیح داد: در پی شیوع کرونا، بخش دولتی توانی را که انتظار می‌رفت را نشان نداد یا خیلی دیر نشان داد؛ اما شرکت‌های دانش بنیان به سرعت نیاز کشور در زمینه تهیه مواد و ملزومات آزمایش‌ها و کیت‌های تشخیصی را تامین کردند و تحت شدیدترین تحریم‌ها، پنج واکسن را هم به مرحله کارآزمایی بالینی رساندند.

وی اظهار داشت: با عملکرد سریع شرکت‌های داخلی در زمینه تولید کیت های تشخیصی، باوجود شدیدترین تحریم‌ها و کمبود تامین کنندگان داخلی مواد و ملزومات مورد نیاز، کمبود خاصی در زمینه کیت‌های تشخیص موارد ابتلا به کووید ۱۹ وجود نداشت و اگر مشکلی هم بود، بیشتر به بوروکراسی اداره کل تجهیزات و ملزومات پزشکی وزارت بهداشت برمی‌گشت.

زینلی افزود: با رقابتی که در زمینه تولید کیت‌های تشخیصی شکل گرفت، شرکت‌های دانش بنیان زیادی وارد این عرصه شدند که ممکن است با کاهش کرونا دچار مشکلات مالی شوند. به هر حال در موارد این چنینی که نیاز فوری و رشد سریعی ایجاد می‌شود، احتیاط هایی هم لازم است و باید از شرکت هایی که در بحران کرونا به کمک کشور و مردم آمدند، صیانت و حمایت کرد.

وی با اشاره به این که به رغم تحریم‌های شدید چند دهه اخیر، با تلاش متخصصان بیوتکنولوژی کشور، پنج پروژه واکسن به مرحله کارآزمایی بالینی رسیده یا به زودی می رسد، ادامه داد: بخش خصوصی رشد بسیار خوبی در بیوتکنولوژی داشته و با سرمایه‌گذاری و حمایت های مناسب، درآمد این صنعت و شرکت‌های فعال در این عرصه به چند هزار میلیارد تومان در سال رسید و شاهد افزایش سالانه ۲۰ تا ۳۰ درصدی درآمد شرکت های دانش بنیان این حوزه هستیم؛ مسوولان هم به اهمیت این حوزه پی برده‌اند

رییس انجمن بیوتکنولوژی تصریح کرد: در این راستا در همایش بیوتکنولوژی ۱۴۰۰ بحث دانش بنیان‌ها و اشتغال فارغ‌التحصیلان جوان به طور ویژه مطرح می شود. در دو سه دهه آینده  تحریم ها یکی از موتورها محرک کشور در پیشرفت بعضی از حوزه ها از جمله زیست فناوری خواهد بود؛ همچنان که جنگ تحمیلی، موتور پیشرفت تسلیحاتی و نظامی کشور شد.

وی گفت: اگر با برنامه و دقت به تحریم ها نگاه کنیم می توانیم آن را به فرصت بی نظیری تبدیل کنیم؛ به شرط آنکه سوداگران عرصه واردات و رانت های موجود، گلوی تولید داخل نفشارند و تولید ملی را در نطفه خفه نکنند. در این بین نقش مجلس هم بسیار مهم است که با وضع قوانین خاص، اجازه جولان به واردات را ندهد.

استاد انستیتو پاستور ایران با اشاره به برگزاری همایش «ایران بایو» در روزهای گذشته، گفت: شرکت‌کنندگانی که از نمایشگاه دستاوردهای شرکت‌های ایرانی در این همایش بازدید کردند، توانمندی‌ها و محصولات متنوع تولیدکنندگان ایرانی را که دو دهه اخیر حاصل شده و بخشی از آن را در این همایش عرضه کرده بودند، مشاهده کردند. اگر فردی دقت نمی کرد فکر نمی کرد که شرکت های ایرانی به این توان رسیده اند. رشد فوق العاده ای را در بیوتک شاهدیم و سال به سال شرکت های دانش بنیان از نظر کمی و کیفی، رشد بیشتری را تجربه می کنند و این رشد و توان در عرصه های دیگر نیز خودنمایی خواهد کرد.

رییس انجمن بیوتکنولوژی ایران در ادامه درباره رونمایی از خط تولید واکسن اچ پی وی (HPV) (برای جلوگیری از ابتلا به سرطان دهانه رحم) ساخت یکی از شرکت های نوپای دانش بنیان با حضور رییس جمهور و آمادگی این شرکت برای تولید چهار واکسن دیگر که در مرحله کارآزمایی بالینی هستند، اظهار داشت: همایش هفته گذشته «ایران بایو» فرصتی بود که شرکت های ایرانی فعال در زمینه بیوتکنولوژی بخشی از دستاوردها و توان فناوری خود را به نمایش بگذارند.

ایران در تولید واکسن بی‌تجربه نیست 

زینلی در پاسخ به این سوال که «با توجه به این که گفته می شود روند تولید واکسن بسیار طولانی و پرهزینه است و موفقیت دانشمندان در تولید واکسن کووید ۱۹ در کمتر از یک سال اتفاقی بی سابقه بوده، چگونه متخصصان ایرانی توانسته‌اند با بودجه های تحقیقاتی ناچیز در چند ماه، پنج واکسن مختلف را به مرحله کارآزمایی بالینی برسانند»، گفت: کشور ما در زمینه تولید واکسن بی تجربه نیست و زیرساخت قوی و تجارب موفق در زمینه تولید واکسن و داروهای بیوتکنولوژیک پایه مستحکمی برای تولید واکسن کرونا در کشور بوده است.

وی تصریح کرد: در خصوص تولید واکسن کرونا حتی تاخیر چند ماهه نه به دلیل نداشتن دانش که عمدتا به دلیل نداشتن آزمایشگاه های سطح سه و نگرانی از تبعات داخلی و بین المللی این مساله بود. داشتن آزمایشگاه سطح سه می توانست برای ما تحریم های بیشتری را رقم بزند؛ زیرا معمولا این آزمایشگاه ها برای فعالیت با میکروب های خطرناک مورد استفاده قرار می گیرند و گرنه خیلی زودتر می توانستیم این واکسن را تولید کنیم البته تعلل بعضی از افراد را نباید نادیده گرفت.

انجمن بیوتکنولوژی ایران، به نقل از زینلی آورده است: اکثر واکسن های ایرانی به غیر از نمونه ای که با همکاری کوبا و یک شرکت داخلی ساخته شده، همگی براساس ویروس کشته شده ساخته شده اند. از طرف دیگر در مورد شرکت دانش بنیان بیونتک (BioNTech) که سریعتر از بقیه موفق به ساخت واکسن کرونا شد، این شرکت با استفاده از زیرساختی که از قبل برای واکسن ضدسرطان ایجاد کرده بود به محض شیوع کرونا از آن به عنوان میانبری برای دسترسی سریع به واکسن کرونا استفاده کرد.  

وی تصریح کرد: مشکلی که ممکن است داشته باشیم و غربی ها هم داشتند این است که شرکتی مثل «بیونتک» چون نمی تواند چند میلیارد دلار برای ایجاد یک تشکیلات تولیدی عظیم سرمایه‌گذاری کند باید همکاری شرکت قدری مثل «فایزر» را که از امکانات تولیدی لازم برخوردار است جلب کند. در زمینه تولید واکسن ایرانی هم بخش خصوصی در کشور یا علاقه ای به ورود به این عرصه نداشت یا خط تولید مناسبی را نداشت؛ در حالی که در انستیتو پاستور، سه خط تولید داروهای بیوتک وجود دارد. مجموعه برکت نیز دارای شهرک دارویی و زیرساختی بزرگ است از آن استفاده کردند.  

مسئول کارگروه واکسن و درمان دانشگاه تهران با بیان این که مساله مهم پس از طی موفقیت آمیز فاز مطالعات بالینی واکسن، وجود ظرفیت تولید ده ها میلیون دوز (واحد تزریق) واکسن در مجموعه های داروسازی کشور است، اظهار داشت: با توجه به این که پاندمی کرونا مقطعی است، شرکت هایی که می خواهند در عرصه چنین تولید عظیمی وارد شوند اولا باید سرمایه سنگینی در اختیار داشته باشند و دوم اینکه بتوانند با فروش واکسن هزینه ها را جبران کنند؛ لذا اگر دولت به کمک بخش خصوصی نیاید و سود کافی آنها را تضمین نکند، اساسا امکان تولید واکسن کافی در کشور فراهم نمی شود یا تولیدکنندگانی که در این حوزه سرمایه‌گذاری کرده‌اند لطمه مالی سنگینی می خورند.

زینلی در پاسخ به این سوال که باوجود تبلیغات زیاد در زمینه کیفیت و تنوع تولیدات دارویی کشور، چرا صادرات دارویی چندانی نداریم، گفت: حدود ۴۰ سال است که دائم در عرصه بین المللی علیه ایران جوسازی می شود و به هر حال این تبلیغات مخرب بر صادرات دارویی کشور هم تاثیر منفی دارد. از طرف دیگر تجربه موفق در زمینه تولید الزاما به موفقیت در صادرات منجر نمی شود و عوامل متعددی در این زمینه دخیل اند. نکته سوم این که کسب جایگاهی مناسب در بازار جهانی مستلزم اخذ استانداردهای بین المللی از جمله انجام کارآزمایی بالینی داروها در خارج است و طی کردن این پروسه که روند چندان ساده ای ندارد، مستلزم حمایت دولت است که معمولا در این زمینه ضعیف عمل می کند.