آزمون اروپا در برابر سیاست قطعی ایران

به گزارش ایرنا، اروپایی هایی عضو برجام در موضوع بازگشت دولت جدید آمریکا به توافق هسته ای با ایران، اصرار به نادیده گرفتن واقعیت ها و چشم بستن به روی این که چه عوامل و کدام کشورها با خروج از برجام و بی عملی به تعهداتشان در قبال این توافق بین المللی، باعث تضعیف و بی اثر ماندن آن شده اند، دارند و طرف آمریکایی هم که گویا فراموش کرده چه کسی از برجام خارج شده و کدام دولت این توافق را تا به امروز حفظ کرده، مدعی است توپ در زمین ایران است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای صبح دیروز (یکشنبه) در دیدار جمعی از فرماندهان نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش، در بیاناتی شفاف و قاطع، اعلام کردند:  ایران هنگامی به تعهدات برجامی خود بازخواهد گشت که آمریکا همه تحریم‌ها را در عمل و نه در حرف یا بر روی کاغذ، لغو کند و این لغو تحریم‌ها مورد راستی‌آزمایی ایران قرار گیرد. این، سیاست قطعی و غیرقابل برگشت جمهوری اسلامی و مورد اتفاق همه مسئولان است و هیچکس از آن عدول نخواهد کرد.

این بیانات روشن، بدان معنی است که انتظار طرف های اروپایی و آمریکایی برای هرگونه تغییر در سیاست های اصولی جمهوری اسلامی ایران پیش از لغو تحریم ها، انتظاری بیهوده بوده و برداشتن گام های موثر و مورد تایید ایران از جمله لغو کامل و موثر همه تحریم ها، تنها راه بازگشت تهران به تعهدات برجامی است و اگر اروپایی ها داعیه تلاش برای حفظ برجام را دارند، سیاست اصولی ایران را بایدن اساس کار خود قرار دهند.

محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز شب گذشته در گفت و گو با شبکه سی ان ان با تاکید بر اینکه در مورد برجام مذاکره مجدد نمی کنیم ، گفت: برجام با توجه به عدم موافقت جمهوری اسلامی ایران در مورد سایر موضوعات نهایی شده و مذاکره مجددی در این ارتباط نخواهیم داشت.

ظریف افزود: ایران در برجام هست و علاقه مندیم که آمریکا نیز به آن باز گردد.

وی گفت: طرفی که برجام را نقض کرده، از آن خارج شده و به تعهدات عمل نکرده آمریکا و اروپایی ها بوده اند و بنابر فرمایشات رهبر معظم انقلاب آن کسی که در موضوع برجام طلب کار است؛ ما هستیم. 

خبرگزاری فرانسه در گزارشی با اشاره به این سخنان نوشت: ایران همچنان بر لغو تحریم های ایالات متحده به عنوان پیش شرط بازگشت به تعهدات هسته ای خود پافشاری می کند. این مسئله سیاست قطعی تهران است یعنی تغییر نخواهد کرد و هیچ دولتی(در ایران) از آن منحرف نخواهد شد.  ایران خود را در تعیین شرط برای ادامه توافق نامه هسته ای، محق می داند.

ایران چه می گوید

توافق هسته ای قرار بود با رفع تمامی تحریم ها و بهبود شرایط اقتصادی ایران، زمینه ساز نظارت های بین المللی بر فعالیت های هسته ای این کشور باشد. با این حال «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری پیشین ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ به طور یک جانبه از آن خارج شد و سپس تحریم های گسترده اقتصادی علیه تهران را اعمال کرد. این اقدام باعث شد ایران پس از یک سال بی عملی اروپایی ها و طبق حق قانونی خود به صورت گام به گام و آهسته از میزان تعهدات برجامی اش بکاهد.

اکنون با وجود این که «جو بایدن» رئیس جمهوری جدید آمریکا از تمایل اساسی کشورش برای پیوستن دوباره به توافق هسته ای خبر داده اما مدعی است که پیش از این اقدام ایران باید به تعهداتش بازگردد، حال آنکه کشورش ناقض برجام و بر هم زننده اصول این توافق بین المللی بوده و در مقامی نیست که برای ایران پیش شرط بگذارد. در شرایطی که واشنگتن و تهران در مورد اینکه چه کسی باید اولین گام را تحت چه شرایطی بردارد اختلاف نظر دارند، وزیر خارجه ایران از مکانیسمی سخن گفته که در آن طرف اروپایی به عنوان میانجی‌گر عمل کند.

ظریف اخیرا نیز در مصاحبه با شبکه تلویزیونی سی ان ان آمریکا ، راهی برای خروج از این بن بست نشان داد و گفت اتحادیه اروپا می تواند گام هایی را برای بازگشت دو طرف به توافقنامه و تعهدات برجامی تنظیم کند. اروپا که حالا دیگر امیدی به تن دادن ایران به خواسته های غیرمنطقی و شرط های بی پایه و اساس واشنگتن برای بازگشت به تعهدات برجامی ندارد، گفت‌وگوهایی را با دولت جدید امریکا آغاز کرده و تکاپوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در راستای به چرخش درآوردن روند پیوستن مجدد آمریکا به برجام را شاید بتوان نشانه ای بر آمادگی اروپایی ها برای پذیرش این نقش دانست.

ضروری است اروپایی ها به انتظارات ایران از این میانجی‌گری توجه کنند. از جمله این که هرگونه تلاش خود برای میانیجی گری با هدف بازگشت آمریکا به برجام و بازگشت ایران به تعهدات برجامی را باید با محوریت «سیاست قطعی جمهوری اسلامی» که روز گذشته نیز از سوی رهبر معظم انقلاب تکرار و تاکید شد، انجام دهند؛ سیاستی که مورد اتفاق همه مسئولان  ایران است: اگر می‌خواهند ایران به تعهدات برجامی برگردد، آمریکا بایستی تحریم‌ها را کلا در عمل لغو کند و ما بعد راستی‌آزمایی کنیم و ببینیم که درست تحریم‌ها لغو شده، آن‌وقت به تعهدات برجامی برمی‌گردیم. این سیاست قطعی جمهوری اسلامی است و مورد اتفاق مسئولان کشور هم هست.

جمهوری اسلامی ایران موضوع خود را به صورت شفاف اعلام کرده است. این آمریکا بوده که از برجام خارج شده و همه تعهدات را زیرپا گذاشته است. از دیگر سو این اروپایی ها بودند که بعد از خروج آمریکا، تعهداتشان را بخاطر حرف شنوی از واشنگتن رها کردند. در واکنش به این بدعهدی، ایران با هدف حفظ و زنده نگه داشتن برجام و طبق مفاد این توافق، در چند مرحله تعهداتش را کاهش داده است.

فرصت اروپا برای عرض اندام در مقابل آمریکا

کارزار رایزنی‌های آمریکا و اروپا برای احیای برجام از اوایل بهمن آغاز شده است. گفت‌وگوها در سطح رهبران و وزرای امور خارجه اتحادیه و تروئیکای اروپایی به فاصله کمی پس از آغاز به کار دولت جو بایدن آغاز شد و جمعه گذشته هم رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران با همتایان اروپایی خود تلفنی گفت‌وگو کرد.

اتحادیه اروپا برای تسهیل بازگشت آمریکا به برجام، اعلام آمادگی کرده است. اما شاید بتوان گفت بخشی از این تکاپو و تلاش اروپا، برای احیای آبروی از دست رفته‌ای است که طی دو سال نتوانست با وجود برخورداری از زیرساخت‌های مالی، اقتصادی و قانونی کافی، تحریم‌های ضد ایرانی امریکا را جبران و برجام را به عنوان یکی از دستاوردهای مهم چندجانبه‌گرایی از گزند سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه دولت دونالد ترامپ حفظ کند.

جوسپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با پایان دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ ماموریت خود را فراتر از احیای برجام که استقلال اقتصادی اروپا از آمریکا می‌داند. او برجام را معیاری برای سنجش عملکرد اروپا دانسته و می‌گوید که اتحادیه اروپا باید نقش جهانی «یورو» و توسعه زیرساخت‌های مالی اتحادیه اروپا را تقویت کند و مقاومت آن‌ها را دربرابر تحریم‌های خارجی فرامرزی افزایش دهد. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا وابستگی بیش‌ازحد به دلار آمریکا را یکی از ضعف‌های اساسی اروپا می‌داند که باید در سایه تقویت یورو مورد توجه قرار گیرد.

وی بر ضرورت حفاظت از سازوکارهای مالی مستقر در اروپا مانند سوئیفت، یوروکلیر و کلیراستریم را در برابر دخالت‌های آمریکا تاکید دارد و می‌گوید که تحریم‌های دولت ترامپ در پی خروج از برجام، اثرات نامطلوبی را بر عملکرد آن‌ها داشته است. بورل در یادداشتی که به تازگی در تارنمای اتحادیه اروپا منتشر شد با تاکید بر اهمیت حفاظت بهتر از ابزارهای مالی اروپا تصریح کرد: ما باید از اینکه یک کشور ثالث بتواند تحریم‌های یکجانبه خود را بر این ابزارها اعمال کند جلوگیری کنیم. از این منظر، کمیسیون، بانک مرکزی و نهادهای ذیربط اروپایی راهکارهایی را برای مقابله با چنین تدابیر غیرقانونی بررسی خواهند کرد.

مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا همچنین بکارگیری قانون مسدودساز اتحادیه اروپا برای حمایت از شرکت‌های اروپایی دربرابر تحریم‌های خارجی را مورد اشاره قرار داد و یادآور شد که این قانون در ماجرای خروج آمریکا از برجام چندان با استقبال بنگاه‌های اقتصادی اروپا مواجه نشده و اثر بخش نبود. او خواستار تجدید در این قانون شد.

از این اظهارات می‌توان نتیجه گرفت که بورل امیدوار است با بهره‌گیری از امتیاز احیای برجام، جایگاه اتحادیه را به عنوان یک بازیگر کلیدی، قوی و قابل اعتماد در حل چالش‌های بین‌المللی به سطح جدیدی ارتقاء دهد.

آزمون پیش روی اروپا

اکنون زمان آن است که اروپایی ها یک بار برای همیشه بی عملی را کنار گذاشته و اگر واقعا به دنبال حفظ برجام هستند، به شکل تمام قد از آن دفاع کنند و همانطور که رهبر انقلاب گفتند وارد فاز عمل شوند . اگر مذاکراتی را با آمریکا در باره برجام شروع کرده اند، بدانند که خواسته اصولی و تغییرناپذیر ایران، رفع همه تحریم ها و دیده شدن آثار آن در کشور است.

به تازگی نشریه آلمانی «زوددویچه سایتونگ» با بیان اینکه در نتیجه سیاست های ترامپ «دیپلماسی پیچیده با ایران، پیچیده تر شده است» نوشت: با این وجود یک چیز روشن است، آمریکایی ها و اروپایی ها بازگشت به توافق هسته ای را گام نخست می دانند و حداقل اروپایی ها می خواهند قبل از انتخابات ریاست جمهوری در ایران با دولت کنونی به یک توافق اولیه برسند و به نظر آنها بعدا در باره مسائل دیگر صحبت شود. اما نکته ای که اروپا و آمریکا فراموش کرده اند این است که برجام قابل مذاکره نیست.

مقامات ایران بارها تاکید کرده اند هیچ توافقی قابل جایگزین شدن بجای برجام نیست و هیچ ماده ای قابل اضافه شدن یا کم شدن از این توافق بین المللی نیست. همچنین قابلیت دفاعی و موشکی ایران از موضوعات مطرح شده در توافق هسته ای جداست و غربی ها نباید تلاش کنند آن را به برجام گره بزنند که در این صورت، گره های بیشتری در برجام خواهد افتاد.

ایران اصراری به بازگشت امریکا به برجام ندارد اما هرگونه بازگشت آمریکا به برجام، طبق گفته سخنگوی وزارت خارجه ایران، تنها با یک امضا امکان پذیر نخواهد بود و آمریکا ابتدا باید خواسته ایران مبنی بر لغو همه تحریم ها را محقق کند.

با علم به شرایط حساس کنونی، جوسپ بورل هفته گذشته از دولت بایدن خواست تا موانع موجود در توسعه روابط تجاری با ایران را بر طرف و «تهدید به تحریم کسانی را که بخشی از روابط تجاری با ایران هستند، متوقف کند.» او همچنین از «آنتونی بلینکن» وزیر امورخارجه جدید آمریکا درخواست کرده تا در جلسه غیررسمی وزرای امور خارجه اتحادیه اروپا در روزهای چهارم و پنجم مارس در لیسبون پرتغال شرکت کند.

جمهوری اسلامی ایران تاکید دارد که پنجره فرصت برای احیای برجام تا ابد بازنخواهد ماند. محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در یادداشتی برای نشریه آمریکایی فارن افرز تاکید کرده که بایدن می ‌تواند با پایان دادن مؤثر به سیاست شکست‌ خورده فشار حداکثری ترامپ و بازگشت به توافقی که سلفش آن را ترک کرد، در مسیری بهتر گام گذارد. اگر واشنگتن به جای این کار بر امتیاز گیری اصرار کند، این فرصت از دست خواهد رفت.