نهمین لاک‌پشت پرنده؛ گزینه‌هایی برای مطالعه در نوروز

به گزارش گروه فرهنگی ایرنا، لاک‌پشت پرنده فهرستی از کتاب‌های ادبیات کودک و نوجوان است که با همکاری مؤسسه شهر کتاب و فصلنامه تخصصی پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان تهیه می‌شود. گروهی از منتقدان و کارشناسان کودک و نوجوان در پایان هر فصل، فهرستی از کتاب‌های کودک و نوجوان منتشر شده را در فهرست لاک‌پشت پرنده معرفی می‌کنند.

این فهرست به‌ عنوان ضمیمه فصلنامه پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان منتشر می‌شود و می‌تواند راهنمای پدرها و مادرها، معلم‌ها و مربی‌ها و سایر علاقه‌مندان به ادبیات کودک و نوجوان باشد تا مناسب‌ترین کتاب‌های سال را برای کتاب‌خوانی بچه‌ها و دانش‌آموزان انتخاب کنند.

در سال اول انتشار این فهرست، کتاب‌ها در سه گروه کتاب‌های عالی، کتاب‌های خوب و کتاب‌های راه‌یافته طبقه‌بندی و معرفی می‌شدند. درحال‌حاضر، کتاب‌ها بر مبنای گروه سنی و گروه موضوعی و هم‌چنین، بر حسب رأی داورها با امتیاز شش لاک‌پشت (کتاب‌های بسیار عالی)، پنج لاک‌پشت (کتاب‌های عالی)، چهار لاک‌پشت (کتاب‌های خیلی خوب) و سه لاک‌پشت (کتاب‌های خوب) معرفی می‌شوند. اسفند ماه ۱۳۹۱ اولین دوره اهدای نشان لاک‌پشت پرنده برگزار شد و به پنج کتاب برگزیده فهرست لاک‌پشت پرنده نشان طلایی و نقره‌ای لاک‌پشت پرنده اهدا شد.

با نامزدهای نُهمین دوره‌ اهدای نشان‌های طلایی و نقره‌ای لاک‌پشت پرنده آشنا شوید! این کتاب ها می توانند همراهان خوبی در روزهای تعطیلات کرونایی کودکان باشند.

✅ باغ ایران

ما باغ ایران را گُلیم
ایران گل و ما بلبلیم...
این شروع شعری است از حسین گل گلاب، شاعری که با سروده‌اش «ای ایران ای مرز پرگهر، ای خاکت سرچشمه‌ هنر» در اذهان ایرانیان ماندگار شده است. او در شعر باغ ایران از کودکانی می‌گوید که فارغ از هر چیز، عاشق ایرانند و آرزو دارند تا ماه و خورشید می‌تابد، ایران پاینده باشد.
کتاب باغ ایران اجرای دیگری از این ترانه‌ی ملی و میهنی است، اجرایی هنرمندانه و تصویری. در این اجرا رنگ جای آهنگ نشسته است و مدیر هنری در جای آهنگساز و تصویرگران در جایگاه خواننده و نوازنده. گروهی از تصویرگران برجسته‌ی ایران در تصویرگری آن همکاری کرده‌اند تا در کاری نمادین یکی از کتاب های ویژه‌ این سال‌ها را بیافرینند، کتابی درباره‌ ایران. تصاویر این کتاب زیبا و هنرمندانه است و هر فریم حس متفاوتی را به بیننده می‌دهد. در یک قاب، تصویری از کودکان اقوام مختلف ایران را با لباس‌های محلی‌شان می‌بینیم و تصاویر یک قاب دیگر براساس افسانه‌ها و اسطوره‌های ایران طراحی شده است.

در یک صفحه حیوانات و زیستگاه‌های گوناگون کشورمان به چشم می‌خورد و در یک صفحه تصاویری از بازار سنتی اصفهان و صنایع دستی آن. تمام قاب‌ها با طراحی هنرمندانه و پر از رنگ و جزییات، کودک را به کشف دعوت می‌کنند و علاوه‌ بر اینکه او را با سنت تصویرگری ایران آشنا می‌کنند؛ با نگاهی مدرن آیین‌ها، سنت و فرهنگ کشورمان را به مخاطب منتقل می‌کنند.
۱۱ تصویرگر از نسل‌های مختلف در این کتاب مشارکت کرده‌اند و متن شعر خوشنویسی شده است. تصویرگران در تصویرهایشان کوشیده‌اند حال و هوایی از ایران را ارائه کنند که به حال و هوای کارهای خودشان نیز نزدیک باشد. ۶ نفر از این ۱۱ نفر زن هستند و این موضوع این پیام را منتقل می‌کند که ایران از آنِ همه‌ ماست: از آنِ همه‌ نسل‌ها و زن و مرد.
تصویرگران باغ ایران پرویز کلانتری، نورالدین زرین‌کلک، غلامعلی مکتبی، کمال طباطبایی، مانلی منوچهری، هدا حدادی، عاطفه ملکی‌جو، مرجان وفائیان، نرگس محمدی، هاله قربانی، عطیه مرکزی هستند.
این کتاب را انتشارات کتاب‌های میرکا (میرماه) در ۳۶ صفحه برای کودکان دبستانی به منظور افزایش درک بصری و تقویت روحیه‌ ایران‌دوستی چاپ کرده است.

✅

به دیگری فکر کن

به دیگری فکر کن شعری از شاعر نامدار فلسطینی محمود درویش است، با ایده‌ توجه دادن به دیگری. شعر فقط برای کودکان سروده نشده است، اما کتاب به دیگری فکر کن نمونه‌ خوبی از خوانش کودکانه‌ یک شعر بزرگسالانه به کمک تصویر است. 
این شعر ساده که می‌توانست با زبانی قابل فهم و مفاهیمی نسبتا روشن مخاطبانش را از بزرگسالان تا کودکان گسترش بدهد، با تصویرهای علیرضا گلدوزیان به شعری تازه‌ تبدیل شده است، شعری که بدون آن که کلماتش تغییر کند، دنیایی تغییر کرده است و بدون این‌که معنای و مضمونش متفاوت شود، جزییاتش تغییر و زاویه‌ نگاهش فرق کرده است.
در این کتاب علیرضا گلدوزیان تصویرگر ایرانی خوانشی منحصر به فرد از این شعر ارائه کرده است. تصویرهای او تزیین شعری از محمود درویش نیست، شریک شدن با اوست در ساختن شعری جدید که از کلمات و تصویر شکل گرفته است. در این کتاب تصویرها هم بخشی از شعرند، تصویر در مقام شعر نشسته است و دنیای نسخه‌ی اولیه شعر را که در قالب کلمات ارایه شده است، گسترش داده است. 
در این شعر محمود درویش با خلق موقعیت‌های متفاوت و متنوع هر بار تأکید و تکرار می‌کند تا یادمان بماند که در هر موقعیتی باید به دیگران فکر کرد، موقعیت‌هایی تکرار شونده برای انسان. علیرضا گلدوزیان در خوانش خود به این موقعیت‌ها با تصویرهایش معناهایی منحصر به فرد می‌بخشد و ایده‌ی فکر کردن به دیگری را از انحصار رابطه‌ی بین انسان‌ها به رابطه‌ بین انسان‌ها و انسان‌ها و طبیعت نیز گسترش می‌دهد. او با خلق این تصویرها نشان می‌دهد که تصویر چگونه می‌تواند از نقش تزیینی فراتر رفته و به بخشی از روایت تبدیل شود. این رویکرد شاید در داستان و قصه ممکن‌تر باشد، اما در شعر کاری است دشوار. به دلیل اینکه شعر اغلب انتزاعی است و تصویرگری امر انتزاعی آن ‌هم برای کودکان کاری است دشوار. با این حال گلدوزیان در این کتاب به خوبی نشان داده است که چگونه تصویر در شعر مشارکت می‌کند و چگونه می‌توان موضوعی انتزاعی را با تصویرهایی از طبیعت و انسان‌ها توضیح داد.

این اثر را انتشارات کودکان در ۲۸ صفحه برای گروه سنی کودکان دبستانی و نوجوانان به منظور افزایش درک بصری، ایجاد احساس مسئولیت و همدلی نسبت به دیگران منتشر کرده است.

✅ تمام شب دویدم

جنگ بسیاری از کودکان را پیر کرد، بارهای بزرگی بر دوش‌شان گذاشت و آن‌ها را مجبور کرد دور از خانه و شهرشان و دور از خانواده‌شان به دنبال یک زندگی دیگر بگردند. به این امید که شاید زخم‌هایشان درمان شود و خانه‌ی دیگری پیدا کنند. جنگ روند طبیعی بزرگ شدن بچه‌ها را تغییر داد و یاد گذشته را برایشان دردناک کرد. یاد گذشته جای نگاه به آینده و امید را برایشان گرفت و آن‌ها را نسبت به دنیا بی‌اعتماد کرد.

تمام شب دویدم قصه‌ یکی از این بچه‌ها است. قصه‌ سامی، کودکی سوری که جنگ او را از خانه‌اش در خاورمیانه پرت کرد به اروپا. از آغوش خانواده‌اش او را یکه و تنها رساند به خانه‌ دایی‌اش در انگلستان که تا پیش از این او را ندیده است. جنگ فقط یک کت کهنه و یک فلوت را از زندگی گذشته برای سامی باقی گذاشت.  
زندگی در شهری جدید، با زبانی جدید در مدرسه‌ای جدید، در کنار آدم‌هایی که نه سامی را می‌شناسند و نه جز اخبار رسانه‌ها، درکی از جنگ و آنچه سامی از سر گذرانده دارند دشوار است. کت کهنه‌ سامی یادگاری از پدرش، نشانه‌ای است که نویسنده از غم سامی بر دوش او گذاشته است. این کت برای بیشتر اطرافیان یک یادگاری است که شاید بهتر است آن را در گنجه‌ای نگه داشت تا از بین نرود. اما برای سامی امنیت و دلخوشی با همین کت معنا می‌یابد. برای سامی کت پدرش فقط یادگاری نیست، بلکه او را سر پا نگه داشته است.

ماجرای این کتاب هم سر پا ماندن در کشور جدید این نوجوان پس از فاجعه‌ای است که از سر گذرانده است. سامی به یک کشور امن آمده است، در خانه‌ای که همه به او محبت می‌کنند اما ادامه‌ زندگی برای او سخت است. این رمان تصویری از زندگی بخشی از پناهندگان می‌دهد که بالاخره می‌توانند جای امنی برای زندگی پیدا کنند. آنچه که به سامی کمک می‌کند تا دوباره به زندگی برگردد دوستانی هستند که در مدرسه پیدا می‌کند. سامی به خاطر توانایی‌اش در نواختن فلوت به یک گروه موسیقی راه پیدا می‌کند و آنجاست که نویسنده با ترسیم شخصیت‌هایی که هر کدام به نوعی مثل سامی حس گمگشتگی و انزوا دارند، هم‌دردانی برای سامی پیدا می‌کند. درواقع پذیرش سامی در جامعه‌ جدید به کمک کسانی انجام می‌شوند که خودشان به شکل‌های دیگر تجربه فقدان و جداافتادگی دارند. 
داستان را سامی روایت می‌کند و گاهی نویسنده با مراجعه به دفتر خاطرات سامی از گذشته‌ او می‌گوید. به موازات پیش رفتن داستان جا افتادن سامی در جامعه جدید، درباره‌ گذشته‌ او،‌ کشورش، خانواده‌اش و رابطه‌اش با آن‌ها می‌خوانیم. 
همه‌ پناهندگان مثل سامی نجات پیدا نمی‌کنند، سامی جزو آن گروهی است که به نظر می‌رسد وضعیت بهتری دارند که می‌توانند یک زندگی جدید را آغاز کنند. کتی کسیدی با نوشتن قصه سامی به ما می‌گوید که درست آن موقع که دنیا فکر می‌کند آن‌ها نجات پیدا کرده‌اند، تازه ماجراهای دست و پنجه نرم کردن‌شان با باقی زندگی آغاز می‌شود. 

تمام شب دویدم با ترجمه ای از فرشته جودکی  توسط انتشارات شهر قلم در ۲۱۶ صفحه برای گروه سنی نوجوان به منظور آشنایی با وضعیت پناهندگان و مهاجران سوری و ایجاد حساسیت نسبت به مسائل اجتماعی وارد بازار شده است.

 تاجر برف

تریسا هر سه شنبه، پنج شنبه و شنبه عاشق می‌شد. همیشه هم عاشق یک نفر. عاشق پسری که تورهای ماهیگیری را تعمیر می‌کرد و لکنت زبان داشت.
فصل هفتم کتاب تاجر برف اینطور شروع می‌شود. تریسا دستیار یک کیمیاگر است. در هر ملاقات، پسر با صدای آرام از تریسا می‌پرسد با من ازدواج می‌کنی؟ تریسا آرام می‌گوید بله، هر چه زودتر بهتر.
و بعد همه چیز می‌رفت تا ملاقات بعدی.
پسر جوان متوجه شده بود کیمیاگرها همه چیز را تغییر می‌دهند حتی تصمیم‌هایشان. برای همین مسابقه‌ی شطرنجی ترتیب می‌دهد و قرار می‌گذارند اگر پسر برنده شد تریسا دیگر تصمیمش را عوض نکند و با او ازدواج کند. در میانه‌ی بازی تریسا احساس می‌کند باید رقیبش برنده شود. مهره ها می‌ریزند و آن‌ها دوان‌دوان خودشان را به کلیسا می‌رسانند و در ساعت دو نصف شب ازدواج می‌کنند اما زندگی آن‌ها...
نه... نه... نه....!
شاید انتخاب این شروع برای معرفی تاجر برف آنطور که باید هیجان انگیز نیست. کتابی که روایت آن حتی یک لحظه هم از نفس نمی‌افتد.
پس یک‌بار دیگر: قصه‌ تاجر برف در زمانی اتفاق می‌افتد که کسی نمی‌داند برف چیست. لتی، دختر نوجوانی در غیاب پدر و مادرش مسئولیت یک مهمانخانه را به عهده دارد. پیرمرد کیمیاگری اتاقی اجاره می‌کند و با فنون کیمیاگری و سرد کردن آدم‌ها و اتاق ها برف درست می کند. مهمان‌ها فکر می‌کنند این‌ها دانه‌های الماس است و...
نه، این هم نشد... شاید بهتر باشد این کتاب را خودتان بخوانید و از روایتی متفاوت لذت ببرید!
تاجر برف از کیمیاگرها به ما می‌گوید. از نسلی از کیمیاگرها که به فکر تبدیل فلزات بی‌ارزش به طلا هستند و همچنین از نسل دیگری که به طلا فکر نمی‌کنند بلکه می‌توانند از بی ارزش ترین چیزها خانه بسازند و زنجیر محکومین را به گل و سبزه تبدیل کنند و زمینه‌ی آزادی‌شان را فراهم کنند.
تاجر برف رمانی است پر از ارزش‌های ادبی با روایتی پرکشش و پر از اتفاقات هیجان‌انگیز و عجیب‌وغریب که با همراهی نوجوانانی کنش‌گر رقم می‌خورد و تصاویری که به این آسانی از ذهن پاک نمی‌شوند. شخصیت‌ها آنقدر خوب پرداخته شده‌اند که مخاطب باورشان می‌کند. مثل پسری که روی شانه‌هایش درخت روییده بود، مادری که تبدیل به باد شده بود و دختری که از دیگ کیمیاگری به دنیا آمده بود.

نویسنده این کتاب سام گیتون و تصویرگر آن کریس ریدل با ترجمه ای از مینا قنواتی است که نشر پریان در ۲۷۲ صفحه برای گروه سنی نوجوان با هدف لذت و سرگرمی، آشنایی با مفاهیم و ارزش‌های انسانی و گسترش تخیل چاپ کرده است.