آثار نظامی، نمایان‌گر عشق در ادبیات حماسی است

به گزارش روز پنجشنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، حسن بلخاری در وبینار بزرگداشت حکیم نظامی گنجوی،  شاعر بزرگ ایران زمین که به همت انجمن مفاخر و آثار فرهنگی، عصر دیروز برگزار شد، با اشاره به زندگی نامه نظامی گنجوی گفت: او در دیباچه آثار ماندگار خود، شخصیت شناسی خودش دارد که بسیار مهم است، بهترین سند برای شناخت او در ابتدای خسرو و شیرین آمده است که به درگاه خداوند برای خود دعا می کند.

رییس انجمن مفاخر و آثار فرهنگی با خواندن ابیاتی از پنج گنج نظامی، اضافه کرد: او به تلاشی که در یافتن علوم زمانه خود داشته است، اشاره می کند و در ابتدای هفت پیکر، مطالعه نجوم و علوم را برمی‌شمارد. خواندن خمسه نظامی، صرفا مطالعه ادبیات عاشقانه درباره لیلی و مجنون و خسرو و شیرین نیست، درهای حکمت و گنج های معرفت هم در آن هست که خواننده با آن آشنا می شود.

وی با اشاره به نظر هگل در کتاب درس گفتارهایی در باب زیبایی شناسی، گفت: این اثر در زیبایی شناسی بسیار مهم است، او مبتنی بر نظریه بنیادینش که روح مطلق در سپیده دم تاریخ به صورت هنر ظاهر شده است، سپس در قالب دین و پس از آن در قالب فلسفه نمایان می شود.

این استاد فلسفه اضافه کرد: هگل درباره شعر، نقش ایرانی ها را فراموش نمی کند و می داند شعر فارسی را در نظر دارد و از جهان متفاوت شاعران ایرانی سخن می گوید، شاعرانی که به رویت ملکوت می نشینند و از خواندن آن بهره می گیرند و مولانا را سررشته آن می داند و حافظ را نیز نام می برد و می گوید نزد ایرانیان تنها زیبایی نیست، گل دارای روح به عنوان محبوب موعود نمایان می شود.

بلخاری گفت: هگل در جلد چهارم کتابش که از انواع شعر سخن می گوید، به فردوسی می رسد و از نقش بلند او صحبت می کند و می نگارد در آغاز شکفتگی ادبیات فارسی به شعر حماسی می رسیم و ادامه می دهد که حماسه ملی فردوسی به حماسه عاشقانه نظامی تبدیل می شود، چون عشق در ادبیات حماسی ظاهر شده است. او در مقایسه شعر فردوسی و نظامی، به هماهنگی می رسد که در بیان اشتراک دارد و آنکه خمسه نظامی را مورد تامل قرار داده باشد، می تواند این نکته را دریابد.

آثار نظامی، میدان نمایش هنر نگارگری و خوشنویسی 

 غلامعلی حداد عادل، رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نظامی را از بزرگترین شاعران پارسی زبان دانست و گفت: اگر بخواهیم ۵ شاعر بلندآوازه در ادبیات ایران را نام ببریم، بی گمان، نظامی یکی از آن ۵ نفر است که در کنار فردوسی، مولوی، حافظ و سعدی، سرآمدان سخن فارسی هستند. فردوسی در مثنوی سرایی خود حماسه آفریده و آن چنان که مولوی با مثنوی عارفانه خود جاودانه شده، نظامی نیز با عاشقانه‌هایش در ادبیات باقی خواهد ماند، درون مایه داستانی در کنار زبان و بیان دلنشین، باعث شده نظامی در میان همه فارسی زبانان مقبول باشد، خمسه او مجموعه داستانی حکمت آمیز که همه آن را می پسندند.

وی با برشمردن بخش های خمسه نظامی گفت: زبان نظامی بسیار پخته و نرم است شعر نظامی در عین آنکه فصیح و بلیغ و صیحیح است، بسیار شیرین هم بوده و موسیقی خاصی دارد که در شعر کمتر شاعری دیده می شود، زبان او یک دست و ملایم است، هر که شعر او می شنود، گویی ترنم موسیقی به گوش او می رسد. هنر او در ترکیب سازی است و استادان در معرفی زبان او به این هنر توجه کرده اند، ترکیبات او در واژه گزینی سودمند و مفید است.

حداد عادل ادامه داد: علاقه فارسی زبانان موجب شده نسخه های متفاوتی نوشته شود و به صفحه آرایی زیبایی آراسته شده است. آثار او میدان وسیعی بوده که هم نگارگران و هم خوشنویسان هنر خود را به نمایش بگذارند. مجموعه نسخه های خطی آثار نظامی که در کتابخانه های ایران و سراسر جهان موجود است، علاوه بر ارزش ادبی، ارزش هنری والایی نیز دارد.

این استاد فلسفه افزود: نظامی متولد گنجه و مدفون در آن است که امروز یکی از شهرهای جمهوری آذربایجان است، همه اشعار او به فارسی است و به ترکی هیچ نسروده است، نظامی را می توان سفیر دائم زبان فارسی در منطقه اران و قفقاز و جمهوری آذربایجان دانست.  حضور او نشان می دهد که قلمرو زبان فارسی در قرن ششم تا شمالی ترین سرزمین ها نسبت به ایران رفته است، نظامی تواند پیوندی میان مردم جمهوری اسلامی ایران و ملت جمهوری آذربایجان باشد.

عشق بنیان فکری نظامی است

احمد تمیم داری، استاد ادبیات دانشگاه علامه طباطبایی، با اشاره به آیات زیبایی شناسانه از قرآن کریم و تفکر اشعری نظامی گفت: در ایران تئاتر رایج نبوده اما ادبیات داستانی که مبتنی بر حضور راوی است، اهمیت زیادی داشته، از همین جهت ادبیات منظوم نظامی را نماد ادبیات دراماتیک می دانند. نظامی پشت داستان های خودش، ژرف ساخت های درونی و فکری دارد که به خرد، خرمندی در هر حوزه می پردازد.

وی با اشاره به خسرو و شیرین، افزود: این اثر یادآور رمانس های اروپایی به ویژه فرانسوی است که داستان های عاشقانه با زمینه فولکلور بودند، این روایت، داستان عشق، زیبایی و ناکامی است.

تمیم داری با نام بردن از دیگر آثار نظامی، ادامه داد: این آثار از نظر زیبایی شناسی در اوج کمال است، چنان که در ادبیات فارسی کمتر شاعری را می شناسیم که به ساخت زیبایی پرداخته باشد، در کشورهای دیگر نیز متاثر از آثار او مطالب بسیاری نوشته شده است.

وی عشق را در زیبایی شناسی، موضوعی فلسفی دانست و گفت: در قرون جدید، زیبایی شناسی معنا دیگری گرفته است و از قرن نوزدهم خوانش زیبایی نسبی شده است. نظامی عشق را بنیان فکری خود می داند و می خواهد تا زنده است عشق بورزد.

این استاد دانشگاه، در ادامه به بررسی مفاهیم استعاری و زیبایی شناسی خسرو وشیرین پرداخت و نظامی را از سردمداران هنر پارسی دانست گفت: باید برای حفظ این گنجینه ها، باید درباره شناخت و بررسی آنها تلاش کنیم. دست کم ۵۰۰ اثر با الهام از نظامی نوشته شده اما هیچ کدام به آن نمی رسند. در ادبیات و هنر تکامل داریم و همیشه اینگونه نیست که آثار گذشته بهتر باشد اما تقلیدات نیز نتوانستند در قامت خمسه یا شاهنامه باشند.

احمد خاتمی، استاد ادبیات دانشگاه شهید بهشتی نیز به تحلیل فلسفی از حکمت و جهان‌بینی شعر نظامی و اعتقاد به نظام احسن پرداخت.  

به گزارش ایرنا، حکیم جمال الدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤید نظامی گنجوی شاعر معروف ایرانی در قرن ششم ه. ق در سال ۵۳۰هجری در گنجه دیده به جهان گشود. نظامی را بی شک باید در شمار بزرگان شعر فارسی و از استادان مسلم این زبان دانست. اگر چه داستان سرایی در زبان فارسی به وسیله نظامی شروع نشده است، لیکن تنها شاعری که تا پایان قرن ششم هجری توانست شعر تمثیلی را در زبان فارسی به حد اعلای تکامل برساند، نظامی است. او در انتخاب الفاظ و کلمات مناسب و ایجاد ترکیبات خاص تازه و ابداع و اختراع معانی و مضامین نو و دلپسند و توصیف طبیعت و اشخاص و احوال آن ها در شمار کسانی محسوب می شود که بعد از خود نظیری نیافته است.