تلاش برای رفع تحریم‌ها مردم را به مشارکت سیاسی ترغیب می‌کند

فضای سیاسی کشور با اندکی تاخیر نسبت به ادوار گذشته در حال انتخاباتی‌شدن است. احزاب و جریان‌های سیاسی در حال طراحی سازوکار رسیدن به وحدت و نحوه حضور در انتخاباتند. ناسا (نهاد اجماع‌ساز اصلاح‌طلبان)، شورای ائتلاف و شورای وحدت اصولگرایان (دو نهاد اصولگرا)، فعلا سازوکارهای مطرح شده در این زمینه به شمار می‌آیند. از سوی دیگر هم نامزدهای بالقوه به صورت غیررسمی رایزنی‌ها و بعضا تبلیغات انتخاباتی خود را شروع کرده و هر هفته را در یک استان به سر می‌برند.

فهرست بلندبالای علاقه‌مندان به حضور در کارزار انتخابات ۱۴۰۰، نوید انتخابات رقابتی را در بهار سال آینده می‌دهد. اما در این میان عنصر مهم دیگر انتخابات، کنشگری سیاسی مردم است.  سخن از این است که مردم چه رفتاری در انتخابات سال آینده خواهند داشت. همه از دلخوری و ناراحتی مردم بخاطر مشکلات اقتصادی آگاهند؛ وضعی که عامل مهم در تصمیم مردم مبنی بر مشارکت یا عدم مشارکت در انتخابات است.

شکست کارزار فشار حداکثری ترامپ، امیدها را نسبت به رفع تحریم‌ها و کاهش مشکلات افزایش داده است. تَرک برداشتن دیوار تحریم‌ها از یک سو و تاکید رهبر انقلاب بر مشارکت حداکثری از سوی دیگر باعث شده دغدغه‌ها نسبت به حضور مردم در انتخابات ۱۴۰۰ قدری کمتر شود. اما بسترها و عوامل دیگری هم وجود دارد که در این چند ماه آینده، می‌تواند تصمیم مردم مبنی بر مشارکت در انتخابات را مصمم‌تر کند. در گفت‌وگو با «احسان کاظمی» استاد علوم سیاسی دانشگاه شهید چمران اهواز، این عوامل را مورد بررسی قرار دادیم.


مشارکت سیاسی مردم نباید صرفا در انتخابات خلاصه شود

کاظمی در پاسخ به این سوال که چه عواملی باعث می‌شود مردم مشارکت سیاسی داشته باشند، گفت: برای پاسخ به این پرسش، ابتدا باید تعریف خودمان را از مفهوم مشارکت سیاسی ارائه دهیم تا بتوانیم به الزامات آن بپردازیم چرا که هر تعریفی از مشارکت سیاسی ارائه کنیم الزامات آن هم متفاوت خواهد بود. اگر مشارکت را صرفا در انتخابات خلاصه کنیم ما یک تعریف حداقلی از مشارکت ارائه کرده‌ایم. اما در کنار این تعریف حداقلی، تعریف گسترده‌ای هم وجود دارد که در این تعریف مشارکت سیاسی به مثابه آموزش سیاسی و جامعه پذیری سیاسی تلقی می‌شود. و این نوع مشارکت اعم از مشارکت در انتخابات است.

وی افزود: باید زمینه‌ای فراهم شود که امکان مشارکت در سیاست فراهم شود و صرفا مشارکت در انتخابات نمی‌تواند به معنی مشارکت سیاسی تلقی شود. بنابراین انتخابات به عنوان جزئی از سیاست می‌تواند تنها بخشی از مشارکت سیاسی را محقق کند.

کاظمی با بیان اینکه مشارکت سیاسی به معنی دخالت مردم به صورت آگاهانه یا ناآگاهانه، مستقیم یا غیر مستقیم و اختیاری یا غیر اختیاری در امر سیاست است، گفت: مشارکت سیاسی یک دفعه به وجود نمی‌آید. بلکه مشارکت مردم، نیازمند اقداماتی توسط حاکمیت و جامعه مدنی است.

ضرورت بازسازی اعتماد عمومی و کاهش تحریم‌ها

استاد علوم سیاسی دانشگاه شهید چمران اهواز سپس به تشریح عوامل بلند مدت و کوتاه مدت دخیل در مشارکت سیاسی مردم پرداخت و گفت: در دسته عوامل بلندمدت، مهم‌ترین عاملی که می‌تواند زمینه‌ساز مشارکت مردم شود وجود توسعه سیاسی به معنی وجود آزادی و حضور رسانه‌ها، تشکل‌های مدنی مستقل و احزاب توانمند است. یعنی تا زمانی که جامعه از لحاظ سیاسی توسعه نیافته باشد امکان مشارکت فراهم نیست.

وی ادامه داد: توسعه و آرامش اقتصادی که در جامعه منجر به آرامش ذهنی شهروندان می‌شود هم از دیگر پیش نیازهای مشارکت سیاسی است. وقتی این نیاز جامعه تامین شد مردم می‌توانند فارغ از دغدغه‌های روزمره به سیاست فکر کنند. کارآمدی دولت در انجام مسوولیت‌های خود هم از دیگر مولفه‌هایی است که در میزان مشارکت موثر است. تعهد مسوولان انتخاباتی به پایگاه رای خود و همچنین میزان آموزش سیاسی در سطح جامعه هم در تعیین نرخ مشارکت اثرگذار است.

کاظمی در مورد الزامات و مولفه‌های کوتاه مدت موثر در مشارکت مردم هم بیان داشت: مردم از مشکلات معیشتی زیادی رنج می‌برند و این امر باعث نارضایتی شده است. در این زمینه تحریم‌ها نقش بسزایی داشتند. بنابراین تلاش برای رفع تحریم‌ها و کاهش مشکلات اقتصادی کشور باعث ایجاد امید در مردم و افزایش مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده خواهد شد.

وی افزود: نکته بعدی که باید مورد توجه همه نهادها قرار گیرد ضرورت بازسازی سرمایه اجتماعی ساختار سیاسی کشور است. با توجه به مشکلات اقتصادی و مسائلی که امسال و سال گذشته شاهد بودیم سرمایه اجتماعی ساختار سیاسی کشور تضعیف شده است. برای بازسازی این سرمایه، گفت‌وگوی حاکمیت با جامعه و بسترسازی برای حضور همه سلایق در انتخابات ضروری است.