نمای اقتصاد ایران در سال ۹۹

روزنامه ایران شنبه ۲۳ اسفند در گزارشی نوشت: سالی که با کرونا آغاز شد و هزینه‌های گزاف و پیش‌بینی نشده‌ای بر دولت‌ها تحمیل کرد. رفتار سینوسی بازار سرمایه و تغییرات عجیب نرخ ارز و رکود معاملات در بازار مسکن که با تکانه عجیبی مواجه شد و در چندین مقطع با رشد شدیدی همراه بود، همه گوشه‌هایی از رخدادهای اقتصادی است که در صدر اخبار قرار گرفت و کارشناسان بیشتری به تحلیل مسائل مربوط به آن پرداختند. در حالی که به تعبیر بهمن آرمان افتتاحیه‌ها و پروژه‌هایی بهره‌برداری شدند که کمتر مورد صحبت و تحلیل است اما اثرات بلندمدت و ماندگاری در فضای اقتصادی کشور دارند. با این حال در روزهای پایانی سال آنچه از چشم‌انداز ۱۴۰۰ دیده می‌شود، تحول در سیاست خارجی و به تبع آن اقتصاد سیاسی است. علاوه بر این، با آغاز واکسیناسیون در ایران و سایر کشورها انتظار می‌رود تا در سال آینده، شاهد بهبود شرایط اقتصاد جهانی و همچنین بهبود تولید و کسب و کارها در ایران باشیم که در نتیجه آن رشد اقتصادی کشور است.

نیمه پر لیوان
بهمن آرمان، اقتصاددان
معمولاً در فضای سیاسی همه چیز را سیاه و سفید می‌بینیم اما واقعیت این است که در طول سال گذشته علی رغم اینکه ایران با تحریم‌های فلج کننده روبه‌رو بود، آن چیزی که به عنوان همت ایرانی می‌توان از آن نام برد، بسیار پررنگ بوده است.
حتی اگر به جنبه تحقیقاتی آن نگاه نکنیم بسیاری از کارشناسان و حتی مردم منتظر این برنامه‌های افتتاحیه روزهای پنجشنبه که توسط رئیس جمهوری به طور مستقیم از طریق ویدئوکنفرانس انجام می‌شد، بودند. و در طول سال گذشته شاهد این بودیم که با وجود مشکلات گسترده‌ای که تحریم‌ها متوجه اقتصاد کرده بودند پروژه‌هایی را توانستیم به بهره‌برداری برسانیم که شاید اثرات آنها برای مردم در کوتاه مدت قابل لمس نباشد اما واقعیت این است که برخی از این پروژه‌ها به عنوان ابر پروژه بودند به طور مثال بهره‌برداری از پالایشگاه گازی که شاید به مدت ۱۵ سال به حال خود رها شده بود اما پس از روزنه کوچکی که برجام ایجاد کرده بود و با کمک صندوق توسعه ملی مبلغی بالغ‌بر ۲.۴ میلیارد دلار صرف خرید تجهیزات و دانش فنی این ابر پروژه شد و در همین یکی دو ماه پیش به بهره‌برداری رسید و صادرات آن هم شروع شد.
در زمینه سایر پروژه‌های پتروشیمی که در مناطق محروم هم بودند مثل پتروشیمی ایلام و لردگان  که در منطقه محرومی قرار دارد به بهره‌برداری رسید. همچنین ابرپروژه‌ای در منطقه عسلویه که فاز نخست آن به بهره‌برداری رسید. طی همین مدت ما در زمینه فولاد که بعد از پتروشیمی دومین منبع درآمد کشور است اقداماتی را انجام دادیم که در نوع خود غیر قابل پیش‌بینی بودند به طوری که ایران در سال جاری به تولید بیش از ۳۱.۵ میلیون تن فولاد می‌رسد. در بخش راه هم اگر چه دستاورد قابل توجهی نداشته‌ایم اما یک پروژه بزرگ و تقریباً ۱۶۰ کیلومتری آزاد راهی جنوب تهران را توانستیم به بهره‌برداری برسانیم. این‌ها نشان دهنده این است که در شرایط تحریم هم می‌توان کار کرد.
ما در سال ۹۹ شاهد بودیم در بخش‌هایی که مدیران قابلی داشتیم، توانستیم دستاوردهایی هم داشته باشیم و در عین حال در مجلس شورای اسلامی هم شاهد مصوبه‌هایی بودیم که متأثر از فضای حاکم بر کشور بود. انتقادات مداوم ساختار حکومتی بر جلوگیری از فروش مواد معدنی مانند نفت باعث شد که مجلس شورای اسلامی مصوبه‌ای داشته باشد دال بر مالیات بر مواد خام مانند نفت و سنگ آهن. همچنین در سال ۹۹ می‌بایست به بعضی از دستگاه‌های اجرایی که در سال ۹۹ شاید به دلیل سوء‌مدیریت  توفیقی نداشته‌اند اشاره کنیم اینکه ما دارای هیچ راه ارتباطی مطمئنی چه از طریق آزادراه و راه آهن از مرکز کشور به خلیج فارس نبودیم. بندر بزرگ اقیانوسی ما چابهار دارای ظرفیت کاملی نیست و خط راه آهنی که برای آن در دست ساخت است مانند قرارگاه خاتم الانبیا با تکنولوژی قدیمی و توان بار اندک را دارد. هنوز ما کریدور شمال به جنوب‌مان تکمیل نشده است و راه آهن رشت به آستارا نصفه و نیمه مانده و دارای تکنولوژی بسیار قدیمی است و نیاز ترانزیت کالای ما را برطرف نمی‌کند و تکمیل کریدور شرق به غرب که از مشهد شروع می‌شود و بایستی به مرز بازرگان برسد در تبریز به بازرگان متوقف است و پس از گذشت ۲۵ سال از آغاز عملیات به جایی نرسیده است. امیدواریم سال آینده با دولت جدید بتوانیم از موقعیت‌های استثنایی کشور و درآمدهای خوب آن استفاده کنیم.
 
از سیاستگذاری‌های غلط تا تحریم‌های داخلی
فریال مستوفی، رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران
 در سال ۹۹ کشور با کسری بودجه و تورم و نقدینگی بالا و پایین بودن قدرت خرید مردم مواجه بود. می‌توان گفت فقر بیشتر و برنامه‌های توسعه متوقف بوده است. کرونا هم در نهایت به آن اضافه شد. این‌ها چشم‌اندازی کلی از اتفاقات سال ۱۳۹۹ است. سیاست‌های نادرستی که از نظر اقتصادی و در حوزه برنامه‌ریزی در پیش گرفتیم باعث یک سلسله مشکلات می‌شود که مانند یک زنجیره به هم وصل هستند. وقتی که کسری بودجه وجود داشته باشد نقدینگی بالا می‌رود و هنگامی که نقدینگی بالا می‌رود تورم ایجاد می‌شود که تورم به تبع بر گرانی اجناس اثر می‌گذارد و درآمد افراد جامعه نسبت به تورم کاهش پیدا می‌کند. یکی دیگر از این سیاست‌های غلط که اثر منفی داشت، ارز ۴۲۰۰ تومانی بود که متأسفانه باعث رانت و فساد بسیار شد. در نهایت هدف از این تصمیم این بود که اقشار کم‌درآمد جامعه بتوانند مواد اساسی و اصلی زندگی‌شان را تأمین کنند که متأسفانه این اتفاق نیفتاد و درآمد ارزی ما از دست رفت و تورم ایجاد شد.
ما کشور ثروتمندی هستیم اما طبق آنچه گفته شده است ۶۰ میلیون نفر زیر خط فقر هستند که البته من ۶۰ میلیون نفر را قبول ندارم  اما طبقه متوسط کم‌کم به سمت طبقه کم درآمد می‌روند.
برای مهار قیمت‌ها اقدام به قیمت‌گذاری دستوری شده است که این‌ها هیچ تأثیری نداشته و دردی را دوا نکرده است اما هنوز به این سیاست‌ها ادامه می‌دهیم.   به دلیل رکود اقتصادی تمام کارآفرینان از کار بیکار شدند و تمام کارخانه‌ها تولیدشان کم می‌شود و هنگامی که تولید کم شد باعث بیکاری می‌شود.
تحریم‌های خارجی هم مشکل اساسی دیگری بود. البته الان تحریم‌های داخلی فشار بیشتری می‌آورد تا تحریم‌های خارجی.   صحبت‌هایی نظیر نپیوستن به اف‌ای تی اف باعث می‌شود روابط ما با سیستم بانکی دنیا حذف شود و کل این‌ها هزینه را بالا می‌برد. در بورس هم مردم به سرمایه‌گذاری تشویق شدند و جمعیت زیادی سرمایه‌گذاری کردند که نتیجه آن گونه شد که دیدیم. کرونا هم که آمد مزید بر علت شد. الان تمام دنیا واکسن دارند اما تکلیف ما هنوز مشخص نیست و باید از یک سال پیش روی این موضوع کار می‌کردیم.