وبینار بررسی فضای فرهنگی و رسانه ای افغانستان در دو دهه

به گزارش ایرنا، در این وبینار حجت الاسلام سیدعیسی حسینی مزاری رئیس خبرگزاری آوا، محمد خدادی معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، عبدالمنان شیوای شرق معین وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان،مژگان مصطفوی استاد دانشگاه کابل، دکتر هاشم عصمت اللهی استاد دانشگاه، مجیب خلوتگر رئیس اجرایی رسانه های آزاد افغانستان، محمد کاظم کاظمی استاد دانشگاه و یعقوب یسنا سخنرانی کردند.

این وبینار که توسط خبرگزاری صدای افغان برگزار شد به دنبال واکاوی وابستگی برخی رسانه های دیداری، شنیداری و چاپی افغانستان به غرب بخصوص آمریکا و مهمتر از آن وابستگی برخی رسانه های مطرح به جریان های یهودی، اسرائیلی و صهیونیستی است.

نگاهی به رویکرد فرهنگی خبرگزاری صدای افغان(آوا) در طول نزدیک به دو دهه، رویکردهای فرهنگی در رسانه های افغانستان، عوامل و دلایل آسیب ها، رویکرد فرهنگی حکومت افغانستان در برابر رسانه، انفعال یا ناتوانی در برابر رویکرد ضد دینی و ملی یا همراهی، رویکرد آمریکایی رسانه های افغانستان، سازمان دهی شده و آگاهانه یا ناآگاهانه بودن فعالیت ها و پیامدها، نوع نگاه به ایران در رسانه های افغانستان، غفلت فرهنگی یا ایران هراسی، جایگاه زبان فارسی در رسانه های افغانستان از غیرحرفه ای  تا فارسی ستیزی و خانواده، رسانه و تهاجم فرهنگی و زمینه ها و پیامدها از محورهای این وبیناربود.

رسالت رسانه‌ها ارتقاء آگاهی عمومی

حجت الاسلام سید عیسی مزاری رئیس خبرگزاری صدای افغان ضمن گرامیداشت نوزدهمین سال فعالیت این رسانه با اشاره به ضرورت تقویت فرهنگی جامعه گفت: اگر فرهنگ یک جامعه تقویت شود دیگر ابعاد امنیت ملی از جمله سیاست و اقتصاد هم تقویت می‌شود.

وی اظهار داشت: ما برای تقویت امنیت ملی و یک نظام قوی نیازمند یک فرهنگ قوی و ارتقاء آگاهی عمومی از طریق رسانه‌ها هستیم.

رئیس خبرگزاری صدای افغان انعکاس مشکلات مردم به مسوولان و تلاش برای رفع آنها را از دیگر کارکردهای رسانه ها دانست و اظهار داشت: از زمان تشکیل خبرگزاری صدای افغان همواره تلاش شده است که با اطلاع رسانی و تهیه گزارش و تحلیل دولت را پاسخگو کنند.

مزاری آغاز گفتمان در ولایت‌ها را از دیگر اقدامات خبرگزاری آوا دانست و گفت: در ۱۹ سال گذشته گفتمان سازی در ولایت های مختلف از سوی خبرگزاری با برگزاری نشست های مختلف ترویج شده و آثار خوبی بدنبال داشته است.

وی اظهارداشت: خبرگزاری آوا با وجود فعالیت مسموم برخی رسانه ها که با کمک مالی کشورهای غربی اقدامات تخریبی انجام می‌دادند به فعالیت و اطلاع رسانی خود ادامه داده است.

رئیس خبرگزاری آوا با گرامیداشت یاد شهدای این خبرگزاری خاطر نشان کرد: در حمله انتحاری به دفتر خبرگزاری در سال ۹۶ تعدادی از خبرنگاران این خبرگزاری به شهادت رسیدند.

رسالت رسانه ها و خبرنگاران

معاون مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد  اسلامی جمهوری اسلامی ایران که در وبینار بررسی رویکردهای فرهنگی رسانه های افغانستان صحبت می کرد، با اشاره به این که خبرگزاری صدای افغان(آوا) در کنار سایر رسانه های افغانستان پل ارتباطی بسیار خوبی برای مفاهمه و تبادل اطلاعات، برای دانستن آنچه که نمی دانیم و یا آن چه که ممکن است نسبت به آن شبهه و ابهام وجود داشته باشد، بوده و هست، اولین وظیفه رسانه را خدمت به انسان ها و انعکاس صدای محرومان یک جامعه دانست.

وی با بیان این که مناسبت نوزدهمین سالگرد تأسیس خبرگزاری صدای افغان(آوا) مناسبت میمون و مبارکی است، گفت: "تولد هر رسانه فرصت گفتگو، تبادل اطلاعات، درک و فهم و آشنایی بیشتر را چه در داخل یک کشور و چه در ارتباطاتی که با سایر کشورها دارد، فراهم می کند".

این فعال شناخته شده رسانه ای در ایران در ادامه با اشاره به این که "مهمتر، ارتباط بین انسان هاست"، خاطرنشان کرد: "باقی انسان ها در نیل به معرفت است و معرفت هم تنها در بستر دانایی شکل می گیرد که فرصت بهتر اندیشیدن را برای انسان در مورد صفات انسانی فراهم می آورد".

وی افزود: خبرگزاری صدای افغان در حدود نزدیک به دو دهه در کنار سایر رسانه های افغانستان تلاش بسیار موثری داشته و طبیعتا پل ارتباطی بسیار خوبی برای مفاهمه و تبادل اطلاعات، برای دانستن آنچه که نمی دانیم و یا آن چه که ممکن است نسبت به آن شبهه و ابهام وجود داشته باشد، بوده و هست.

خدادی با بیان این که "دنیای امروز، دنیای قرائت هاست" ابراز تأسف کرد که جریان های رسانه ای ثالثی در راه اهداف سیاسی و منافع قدرت ها و شرکت ها قرائت سازی می کنند ، که در این میان، قربانی اصلی آن مردم مظلوم و بی گناه و بعضا محروم کشورها هستند که در جهت تشدید منازعه در آن کشور در راستای طمع اقتصادی قدرت ها، دچار القائات عجیب و غریبی می شوند.

وی تأکید کرد که سهم بسیاری از کشورهای قدرت مند کسب سود از وجود منازعه و جنگ، از فروش سلاح تا شاخص های دیگر در سایر کشورهاست؛ به همین خاطر صدای افغان و همه رسانه باید تلاش کنند که صدای صلح، دوستی و صدای انسان ها را منعکس کنند.

نقش رسانه ها در فرهنگ پذیری

مژگان مصطفوی معین وزارت فرهنگ افغانستان و استاد دانشکده ارتباطات و روزنامه نگاری دانشگاه کابل نیز در این نشست، کارکرد رسانه های خصوصی کشور را قابل قبول دانست و گفت که رسانه ها باید به مسوولیت خود برای آگاه سازی مردم در زمینه های مختلف و هدایت جامعه عمل کنند.

وی با اشاره به کارکردهای تبلیغی، تفریحی، اطلاع رسانی و هدایت رسانه ها خاطرنشان کرد: متاسفانه برخی از رسانه های تصویری با پخش فیلم های سطح پائین و غیر اخلاقی جامعه را به انحطاط می کشانند.

مصطفوی خاطرنشان کرد: رسانه ها نقش مهمی در فرهنگ پذیری مردم جنگ زده و مهاجر با خرده فرهنگ های زیاد دارند.

وی افزود: از هشتاد سال به این طرف تنها خبرگزاری باختر را داشتیم که دولتی بود و فعالیت داشت، اما امروز خبرگزاری های زیاد خصوصی را نیز داریم از جمله صدای افغان آوا که با موفقیت های چشمگیری در سالهای گذشته کارکردهای و برنامه های درخشانی داشته است.

این فعال فرهنگی و رسانه ای به مسوولیت های رسانه ها نیز اشاره کرد و گفت: رسانه ها در قبال خانواده، جامعه و جلوگیری از تهاجم فرهنگی مسوولیت و نقش موثری دارند.

 به گفته او در کشورهای متمدن و جهان اول وقتیکه رسانه ها را به صورت آزاد تعریف می‌کنند، بحث بعدی این است که رسانه ها در کنار آزادی های که دارند در مقابل مسائل اجتماعی خود مانند محیط زیست، حقوق زنان، کودکان، نا برابری های جنسیتی و قومی، تبعیض‌ها، فقر و بیکاری، خشونت ها و اعتیاد نیز مسوول هستند.

وابستگی نخبگان به غرب

هاشم عصمت اللهی دکترای علوم ارتباطات و مشاور رئیس جمهور پیشین این کشور نیز با اشاره به دوره های مختلف مطبوعات در چهار دهه گذشته در افغانستان خاطرنشان کرد: در دوره هایی مثل طالبان مطبوعات در افغانستان سیر قهقرایی داشته است.

وی اظهار داشت: در دوره ای نیز با کثرت مطبوعات موجه بوده ایم ولی وابستگی برخی از نخبگان به غرب بویژه آمریکا باعث شد که نتوانند مطالبات به حق و مستقل مردم را پیگیری کنند.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: متاسفانه برخی مطبوعات و رسانه ها سالانه کمک های زیادی از کشورهای غربی و آمریکا می گیرند و در خدمت این کشورها عمل می کنند.

مشاور ریاست جمهوری در دوره کرزی با بیان اینکه تجارب چهل سال اخیر مطبوعات، رسانه‌ها و خبرگزاری‌های افغانستان از لحاظ ساختاری، مدیریتی، مالکیتی، محتوایی، مسائل اخلاقی و اصول رسانه‌ای و روزنامه‌نگاری با تجربه‌ی ۱۴۰ سال گذشته‌ی کشوربسیار متفاوت است، افزود: در هر صورت مطبوعات و رسانه‌ها به عنوان نهاد دانایی کشور و به تعبیر دقیق‌تر به عنوان عقل منفصل مردم و جامعه در تحولات نقش داشته‌اند، اما این که این نقش سازنده و بالنده بوده و یا نقش خوبی نبوده است باید مورد بررسی قرار بگیرد.
دکتر عصمت‌اللهی با نکوهش وابستگی برخی رسانه‌های کشور به کمک‌های خارجی غربی اظهار داشت: یادم می‌آید که یو اس اید آمریکا و موسسات آمریکایی تقریبا سالی ۷۵ میلیون دلار به رسانه‌های افغانستانی کمک می‌کردند. لذا این رسانه‌ها به جای اینکه از محل فروش کالاهای فرهنگی امرار معاش کنند و در خدمت مردم باشند، تقریبا وابسته‌ی منافع غربی‌ها شدند و در خدمت غرب قرار گرفتند که این در حوزه‌ی رسانه‌ای هر کشوری آسیب بزرگی به شمار می‌رود.
عصمت‌اللهی در پایان سخنان خود با تاکید بر اینکه رسانه‌های ما نباید خواسته‌های استعمار را بپذیرند، اظهار امیدواری کرد که مطبوعات افغانستان به عنوان نهاد دانایی جامعه برای منافع مردم بنویسند و در خدمت استقلال ملی و ارزش‌های متعالی جامعه‌ی خود باشند تا بتوانند به ملت در عبور از موانع کمک کنند.

۵۰۰ رسانه فعال در افغانستان

مجیب خلوتگر رئیس اجرایی نهاد پشتیبان رسانه های آزاد افغانستان(نی) فعالیت خبرگزاری آوا را مطلوب دانست و اظهار داشت: این خبرگزاری در ۱۹ سال گذشته فعالیتی آرام و پیوسته داشته است.

وی افزود: در ۲۰ سال گذشته در افغانستان شاهد رشد سه هزار رسانه بودیم که این تعداد اکنون به ۵۰۰ رسانه کاهش یافته است.

به گفته وی؛ خبرگزاری صدای افغان با سیاست سنجیده و عملکرد مناسب گام مهمی در اطلاع رسانی برداشته است.

خلوتگر افزود: رویکرد خبرگزاری صدای افغان (آوا) طی نوزده سال گذشته آهسته اما پیوسته پیش رفته است، هیچ وقت به یک باره و سرنزده به قله های بلند نرسید و متوقف نشد.

او همچنین گفت: در برابر فعالیت های خبرگزاری صدای افغان حرکت های مخالفی نیز بوده است، اما حرکت های خوبی از این آژانس دیدیم که با هر حرکت مخالف بر خورد مسلکی کرده است.

خلوتگر معتقد است: موضوع مهم در رسانه ها این است که چگونه می توانیم رسانه ها را از همدیگر تفکیک کنیم. اول اینکه  این موضوع قطعاً بستگی دارد به اینکه صاحب رسانه چه سیاستی را دنبال می کند و بر مبنای چه ارزشهایی حرکت می کند.

عامل دیگری تفکیک رسانه ها از همدیگر چگونگی رویکرد یک رسانه نسبت به واقعیت های جامعه است که اغلب به آن تمرکز دارد، به طور مثال یک رسانه حقوق بشری همیشه تمرکزش نسبت به واقعیت ها از نظر حقوق بشر است و یک رسانه مذهبی همواره دیدش نسبت به واقعیت ها یک دید آمیخته با مسائل مذهبی است، اما رسانه های آزاد همیشه دیدگاهش برمبنای دیدگاه مردمی و بی طرفی استوار می باشد.

او همچنین اضافه کرد: ادامه کار یک رسانه می تواند امتیاز مهمی باشد، این درحالی است که طی بیست سال اخیر شاهد فعالیت بیش از سه هزار رسانه بودیم، اما اکنون بسیاری از آنان متوقف شدند، اما صدای افغان به کارش ادامه داده و از اکثر این امتیازات ذکر شده برخوردار است و رتبه خوبی بدست آورده است.

ادعای جریان آزاد اطلاعات آمریکایی ها

سید راحل موسوی فعال فرهنگی رسانه ای نیز گفت که خبرگزاری آوا افغانستان با هدف گذاری مناسب و رعایت خط قرمزها و در نظر گرفتن اصولی روشن و رعایت توازن در اطلاع رسانی قدم برداشته است.

وی آوا را یکی از تاثیرگذارترین خبرگزاری های افغانستان دانست و گفت: این خبرگزاری همواره بر روی اصول حرفه ای و کاری خود بر خلاف فشارهای مختلف پایبند بوده است.

این فعال فرهنگی در ادامه با اشاره به ادعای جریان آزاد اطلاعات اظهار داشت: با حضور کشورهای غربی در افغانستان فعالیت برای اطلاع رسانی جریان همسو با غربی ها افزایش یافت.

وی همچنین گفت: یکی از ویژگی های خبرگزاری صدای افغان آوا رعایت توازن در اطلاع رسانی و حفظ بی طرفی است، به این معنا که به همان اندازه که خبرهای همسو با رویکرد رسانه ای خود را انعکاس می دهد خبرهای مخالف خود را نیز انعکاس می دهد و هیچ هراسی از بازتاب انعکاس خبرها ندارد.

او همچنین تاکید کرد: خبرگزاری آوا برخلاف بسیاری از خبرگزاری های دیگر پیگیر است، یعنی با پشت کار و سماجت رسانه ای موضوع را دنبال می کند و در واقع یک خبرگزاری فرایند مدار و در کار خود کمال گرا است و می خواهد اطلاع رسانی را به مخاطبینش به کمال برساند.

وی افزود: برخلاف بخش عمده از خبرگزاری های افغانستان، آوا تنها به اطلاع رسانی اکتفا نمی کند بلکه در کنارش مباحث کارشناسی بسیار جدی را هم دارد، تحلیل های متین، متقن و استخوان دار و نیرومندی را دارد که مبنای کارشناسانه دارد و معطوف به منافع ملی و ارزشهای مقدس و ارجمندی است که در اصل برای خبرگزاری آوا تدوین شده است.

وی اشاره کرد: خبرگزاری صدای افغان به دلیل تاثیرگزاری فوق العاده در سال ۱۳۹۶ مورد حمله انتحاری قرار گرفت، میزان روشنگری و قدرت آوا در جهت دهی و مهندسی افکار برمبنای اصول و ارزشهای دینی و اسلامی دشمنان این خط فکری را دچار هراس نساخت و موجب شد دفتر این خبرگزاری در کابل مورد حمله قرار گیرد که در این حمله متاسفانه ده خبرنگار از جامعه رسانه ای افغانستان به شهادت رسیدند.

ضرورت تقویت  زبان فارسی در افغانستان

محمد کاظم کاظمی نویسنده و شاعر نام‌آشنای افغان با اشاره به وضعیت زبان فارسی در افغانستان خاطرنشان کرد: باید از طریق نهادهای مختلف از جمله مجموعه های آموزشی نسبت به بهبود و اصلاح زبان فارسی اقدام شود.

وی اظهار داشت: در افغانستانی که نهادهای آموزشی، فرهنگستان و مجموعه علمی برای تقویت زبان فارسی وجود ندارد باید رسانه ها این امر مهم را از طریق درست نویسی و ترویج زبان فارسی به عهده بگیرند.

این فعال فرهنگی خاطرنشان کرد: برخی رسانه ها نه تنها علاقه ای به گسترش زبان فارسی در افغانستان ندارند بلکه برای تضعیف آن تلاش می کنند.

وی اظهار داشت: زبان فارسی زبان نیاکان ما است و  تقویت این زبان باعث غنای فرهنگی هرچه بیشتر کشور می شود.

این نویسنده‌ی مطرح جامعه مهاجر در ایران با اشاره به نظام آموزشی به عنوان یکی از سه نهاد اثرگذار در روند اصلاح زبان فارسی گفت: متاسفانه نظام آموزشی در افغانستان ضعیف و ناکارآمد بوده و متون درسی به روز نیستند. مشکل بزرگ دیگر این است که بعضی مواقع عزم جدی برای بهسازی زبان فارسی در متون آموزشی وجود نداشته و حتی در مواقعی قصد تخریب این زبان نیز مطرح بوده است. بنابراین ما یک منبع بسیار مهم را که برای بهسازی زبان از دست داده‌ایم، نهادهای رسمی هم نداریم که شیوه‌نامه‌هایی به نگارش  و ویرایش و صحبت کردن و امثال این موارد را برای ما ارایه کنند. طبیعتا در این حوزه نیز ضعف داریم. پس غالبا بار این مسئله به دوش رسانه‌ها می‌افتد که تا چه مقدار این رسانه‌ها بتوانند مردم را با زبان فارسی سالم و فصیح به درستی آشنا کنند.