سال ۱۴۰۰ «نیمه مربیان» سیاستگذاران صنعت خودرو

سالی که گذشت ظاهرا یکی از بدترین سال‌های عمرمان بود. البته کرونا بلایی سر جهان آورد که سال‌ها به یاد خواهد داشت. به‌ طور قطع تاریخ معاصر به قبل از کرونا و بعد از کرونا تقسیم خواهد شد. چرا که کرونا باعث شد که سبک زندگی ما تغییر کند. اما باید یادآوری کرد که همین کرونا خیلی چیزها به ما آموخت. به‌طور خاص به ما یاد داد که قدر همدیگر را بیشتر بدانیم. اما اگر بخواهم کمی اجرایی‌تر صحبت کنم به ما یاد داد که باید از همه فناوری‌های موجود حداکثر استفاده را انجام دهیم.

در صنعت خودرو هم امسال بسیاری چیزها تغییر کرد. ابتدا سال که قرار بود شروع شود، اصلا سوال اصلی این بود که با این کرونای لعنتی چه باید کرد؟ آیا می‌توانیم کار تولید را آغاز کنیم؟ حال که سال ۹۹ را به پایان بردیم، در همین صنعت خودروی کشورمان که طی سه سال گذشته تحت سخت‌ترین تحریم‌های تاریخ معاصر بوده است، تولید خودرو ۲۰ درصد رشد داشت. جالب‌تر اینکه در این سال دو خودرویی که سال‌ها گاو شیرده خودروسازان بود و بالاترین تیراژها را به خود اختصاص می‌دادند، از مدار تولید خارج شدند و آب از آب تکان نخورد. جالب‌تر این بود که در همین سال استانداردهای جدید ایمنی اعمال شد و در کنار آن کاهش آلایندگی در خودروهای جدید به سطح بهتری رسید و استانداردهای یورو ۵ اعمال شد. واقعا سال ۹۹ صنعت خودرو، شخص مرا که سال‌هاست در کنارش زندگی می‌کنم، متعجب کرد. این همه تغییرات فناوری در یک سال، واقعا شاهکار است.

جالب اینجاست که امروز موضوع کرونا هم در صنعت محلی از اعراب ندارد و آن هم مانند بسیاری از پدیده‌های دیگر مانند بارندگی، به عنوان شرایط محیطی پذیرفته شده است.

سال ۹۹ متاسفانه از منظر سیاستگذاری یکی از بدترین سال‌های دوران این صنعت بود. سال‌های ۹۷ و ۹۸ سیاست‌گذاران خود را به انکار می‌زدند و دلایل کارشناسان را برای آزادسازی قیمت‌ها و جلوگیری از توزیع غیرعادلانه رانت توسط این صنعت در میان مردم و به‌ویژه دلالان نمی‌پذیرفتند. اما همان اوایل امسال همه شواهد و مدارک کفایت موضوع را نشان داد. آمدند و به‌جای اینکه مشکل اصلی را حل کنند، اختراعی جدید ثبت کردند و قرعه‌کشی را در صنعت خودرو راه انداختند. اما همان اوایل هر کس که باید می‌دانست، به خوبی آگاه بود که اینها همه بازی است و مشکل جای دیگری است. اما متاسفانه در راس این همه مسوول، وزیر وقت صنعت با همه آگاهی‌ای که داشت و دستوری که چند بار از ریاست جمهور دریافت کرده بود، باز هم به مخالفت پرداخت تا به هزار و یک دلیل که یک دلیلش مخالفت با آزادسازی قیمت‌های خودرو بود، برکنار شد.

حدود چند ماه این وزارتخانه مهم بی وزیر ماند. در همین مدت وکلای تازه وارد و جویای نام مجلس هم دست به کار شدند و خواستند مشکل را از طریقی غیرمستقیم حل کنند و طرح خلاقانه‌ای را ارائه دادند. طرح به گونه‌ای بود که یک مشکل را حل می‌کرد و ۱۰ مشکل اساسی‌تر به‌وجود می‌آورد. این طرح هم خوشبختانه رای نیاورد. اما وزیر جدید تا به خود بیاید و به حرف کارشناسان گوش دهد، زمان از دست رفت. خلاصه اینکه در این چند ماه توپ‌بازی ای بود که انجام شد و در نهایت امروز که در آستانه سال نو به سر می بریم همچنان موضوع قیمت‌گذاری دستوری و لج‌بازی‌های شورای رقابت در تعیین قیمت‌های غلط ادامه دارد و نتیجه آن بیش از چند ۱۰ هزار میلیارد تومان زیان انباشته و بیش از آن بدهی به قطعه‌سازان، بانک‌ها و مردم است.

اما صنعت خودرو چگونه توانست با این همه مشکلات، این همه فعالیت موفقیت‌آمیز انجام دهد؟ نخستین موضوع که باید به آن اشاره کرد، نتیجه‌بخش بودن سرمایه‌گذاری‌های سال‌های گذشته و وجود یک شبکه گسترده از صنعتگران توانمند و ماهر و دارای فناوری بود که ما آنها را به نام قطعه‌ساز و مجموعه‌ساز می‌شناسیم. آنان با همدلی با دو مدیرعامل جهادی دو خودرو ساز بزرگ کشور، بدون توجه به اهانت‌ها و تمسخرهایی که به‌طور همه جانبه نثارشان می‌شد، در مسیر توسعه گام برداشتند. این مسیر، پر از خطر و ریسک فنی و مالی و اقتصادی بود. اما نمی‌دانم با چه امیدی این مجموعه عظیم همت کرد و حاضر شدند با هم حرکت را با قدرت ادامه دهند. در این راستا چند اتفاق مهم افتاد. نخست، ظرفیت تولید بالا رفت. اما هم‌زمان نوآوری‌های فنی‌ای انجام شد که ظرفیت‌ها را هم‌زمان با کاهش قمیت‌های مبنا، بالا برد. یکی از این نوآوری‌ها که من شاهدش بودم نوآوری در طراحی و ساخت کاتالیست بود که واقعا دست‌مریزاد دارد.

نکته بعدی، ورود به عرصه همراهی با طراحی و تولید خوردوهای جدید بود. «تارا» نتیجه همین همدلی و ریسک‌پذیری و سرمایه‌گذاری پرخطر است. در کنار همه این موضوعات، قطعه‌سازان امسال به محدوده‌های جدیدی از فناوری ورود کردند که شخصا باروم نمی‌شود که ما چنین توانایی را داشته باشیم. اما ظاهرا در حال جواب گرفتن هستند. واقعا مرحبا. با این همه تحریم خارجی و هجمه داخلی، طراحی و تولید انواع ECU (کامپیوتر خودرو) واقعا کار بزرگی است.

سال ۹۹ را در حالی به پایان بردیم که صنعت خودرو از نظر فنی و مدیریتی موفق بود.حال سال ۱۴۰۰ در حالی شروع می‌شود که سیاستمداران و سیاست‌گذاران تکلیف خود را می‌دانند. حال می‌ماند وجدان آنان و رای مردم. متاسفانه معمولا سیاستمداران در مقابل خواسته‌های آنی مردم، سست اراده هستند و کمتر زیر بار عقلانیت بلند مدت می‌روند. اما امیدوارم با گذشت سه سال، بالاخره شجاعت اجرای آنچه که درست است را پیدا کنند.

اگر سیاستمداران همچنان به حرف‌های پوپولیستی اعتنا کنند و قیمت‌گذاری دستوری ادامه یابد، شکست صنعت خودرو قطعی خواهد بود. اما برعکس اگر شجاعت به خرج دهند و قیمت‌ها را آزاد کرده و به جای کنترل قیمت‌ها، به کمک تولید شتافته و به رفع موانع تولید بپردازند، سال آینده سال پرچالشی خواهد بود. با آزادسازی قیمت و البته در کنارش افزایش ۲۰ درصدی تولید، به‌طور قطع بازار در سال آینده در یک رکود عمیق فرو می‌رود و خودروسازان ناچار به رقابت شدید می‌شوند و البته کمبود شدید نقدینگی پیدا خواهند کرد. در چنین شرایطی خودروسازان با چالش‌های مالی و اقتصادی زیادی روبه‌رو خواهند شد، اما مطمئن هستم که صنعت خودرو همان‌طور که سال گذشته از نظر فنی موفق عمل کرد، در سال آینده هم عقلانیت را به کار خواهد برد و از نظر بازاریابی و فروش هم راه حل را پیدا خواهد کرد. مطمئن هستم که سال آینده خودروساز ناچار می‌شود که موضوع صادرات را هم به صورت جدی دنبال کند. در سال آینده چند پروژه فناورانه به ثمر خواهد رسید و کیفیت خودروها بالا خواهد رفت.

البته فشار واردات توسط دلالان در سطوح مختلف بیشتر شده و اگر کوچکترین درزی در میان دیوارهای به‌وجود آمده در مسیر واردات باز شود، نه خودروساز، بلکه قطعه‌سازان اول از همه با مشکل روبه‌رو خواهند شد. تجربه نشان داده است که هر وقت درهای مملکت باز می‌شود، همه سیاستمداران یادشان می‌رود که چه کسانی مشکلات را حل کردند. بدیهی است که وقتی درها باز می‌شود، یک صنعتگر ایرانی با این همه موانع و مشکلات نمی‌تواند با صنعتگر چینی با آن‌همه حمایت‌ها و امکانات، مقاومت کند. می‌شود آنچه که در دهه ۸۰ شاهدش بودیم. اما این دفعه من فکر نمی‌کنم که سیاستمداران با تجربه به سیاستمداران پوپولیست اجازه بدهند که مانند سال‌های ۸۵ تا ۸۹ عمل کنند و صنعت کشور را دستخوش طوفان واردات قطعات و در نهایت خودرو کنند.

سال ۱۴۰۰ مانند نیمه دوم فوتبال است: «نیمه مربیان». این سال نوبت سیاستمداران و سیاست‌گذاران است که نشان دهند که چقدر در مسیر توسعه توانمند هستند. امید که روسفید بشوند و ما شاهد یک توسعه و پیشرفت واقعی در صنعت خودرو باشیم.