بولیوی در سالی که گذشت؛ پایان کودتا، آغاز دموکراسی

به گزارش ایرنا، این کشور آمریکای لاتین تا پیش از شیوع بیماری همه‌گیر نیز با بحران شدید اقتصادی - اجتماعی از یک سو و بحران سیاسی و تعویق چند باره انتخابات ریاست جمهوری مواجه بود. اما این بحران نگران کننده ای در میانه شیوع بیماری کووید -۱۹، دامنه تهدید معضل فقر بر اقشار مختلف جامعه را که با تعطیلی کسب و کارها و فعالیت‌ها در حال نبرد با ویروس کرونا هستند، افزایش داد.

تلاقی شیوع کرونا با بحران سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در بولیوی

بر اساس آمارهای موسسه ملی آمار بولیوی، نرخ بیکاری در این کشور در سال ۲۰۲۰ در مقایسه با ۴.۸ درصد در سال ۲۰۱۹ به ۸.۴ درصد رسید. این رقم از ۱۶ سال پیش تا کنون در این کشور بی سابقه بوده است.

 همچنین بر اساس اطلاعات «مرکز مطالعات توسعه کار و کشاورزی» (Cedla) میزان بیکاری جوانان بولیویایی از ۱۶ درصد در سال ۲۰۱۹ به ۲۵ درصد افزایش یافت که در این بین سهم جوانان تحصیلکرده بیشتر است.

طبق آمار این موسسه تحقیقاتی، از هر یکصد جوان جویای کار در بولیوی، فقط دو نفر از شغل مناسب بهره مند بوده و ۹۸ نفر از هیچ امنیت شغلی برخوردار نیستند.

همچنین طبق نظرسنجی ماه دسامبر ۲۰۲۰ (آذر- دی) انجام شده توسط مرکز «مطالعات اقتصادی و اجتماعی» (CERES)، معضل بیکاری در بولیوی، ۲۱ درصد از جمعیت فعال اقتصادی و ۱۵.۲ درصد از گروه بالای ۱۸ سال را تحت تاثیر قرار داده است.

سال ۲۰۲۰ برای بولیوی دوره زمانی بسیار دشواری بود زیرا رشد منفی ۱۱ درصدی تولید ناخالص داخلی در این سال، منجر به توقف تولید ۴.۴ میلیارد دلار کالا و خدمات شد. بر اساس آخرین داده‌های موسسه آمار بولیوی، شاخص کلی فعالیت‌های اقتصادی از ۹ درصد به ۸ درصد تولید ناخالص داخلی کاهش یافته است. همچنین فعالیت‌های بخش معدن ۳۸ درصد و بخش ساخت و ساز ۴۲ درصد رکود داشته اند. سایر بخش‌ها نیز با وضعیت مشابهی مواجهند. کسری مالی کشور ۱۲ درصد کل اقتصاد تخمین زده شده است.

وضعیت شیوع کرونا و واکسیناسیون در بولیوی

از ۱۰ مارس ۲۰۲۰ (۲۰ بهمن ۹۸) و شناسایی دو مورد ابتلا به بیماری کووید-۱۹ در شهرهای سانتاکروز و اورورو بولیوی تا کنون، بیش از ۲۶۰ هزار نفر از جمعیت حدود ۱۰ میلیون نفره این کشور آمریکای لاتین به ویروس کرونا مبتلا شده و شمار جانباختگان به بیش از ۱۱ هزار نفر رسیده است.

به این ترتیب بولیوی در جایگاه پنجاه‌ویکمین کشور درگیر با بیماری همه‌گیر در فهرست جهانی و هفتمین کشور آمریکای جنوبی قرار دارد.

به نوشته نشریه پاخینا سیِته، به دنبال شیوع گونه جهش‌یافته ویروس برزیلی مقام‌های شهرهای بولیوی از جمله سانتاکروز (بزرگترین شهر بولیوی) ضمن هشدار از تهدید گسترش موج سوم بیماری همه‌گیر از «ورود قریب‌الوقوع» ویروس برزیلی با قدرت سرایت پذیری بیشتر خبر دادند.

بولیوی در قالب طرح واکسیناسیون ملی کووید-۱۹ از ۲۹ ژانویه ۲۰۲۱ (نهم بهمن ماه)، واکسینه کردن شهروندان با اولویت کادر درمان، سالمندان بالای ۶۰ سال و افراد دارای بیماری‌های زمینه ای را آغاز کرد. در دومین مرحله برنامه واکسیناسیون بولیوی، افراد بین ۱۸ تا ۵۹ سال به استثنای خانم‌های باردار در اولویت دریافت واکسن کرونا قرار دارند.

۲۸ ژانویه ۲۰۲۱ (هشتم بهمن) نخستین محموله حاوی ۲۰ هزار دوز واکسن اسپوتنیک وی روسیه به این کشور رسید. بر اساس وزارت بهداشت بولیوی این بخشی از توافق دولت با مقام‌های روس برای دریافت دو میلیون و ۶۰۰ هزار دوز واکسن متعلق به این کشور است.

به نوشته تارنمای اسپانیایی سی ان ان، استفاده از واکسن روسیه تا کنون در ۹ کشور آمریکای لاتین تایید شده و توزیع و تزریق این واکسن در کشورهای آرژانتین، بولیوی، مکزیک، نیکاراگوئه، پاراگوئه و ونزوئلا آغاز شده است.

بامداد روز پنجشنبه ۲۵ فوریه (هفتم اسفند) هواپیمای اختصاصی حامل ۵۰۰ هزار دوز واکسن کرونای سینوفارم تولید چین در فرودگاه بین المللی سانتا کروز،  بزرگ ترین شهر اقتصادی بولیوی فرود آمد.

«لوئیس آرسه» رئیس‌جمهوری بولیوی که برای استقبال از محموله واکسن در فرودگاه حضور داشت همکاری‌های چین و کشورش را  پیرامون واکسن مثبت ارزیابی و از دولت و ملت چین تشکر کرد.

دولت بولیوی در نظر دارد به این ترتیب، هفت و نیم میلیون از جمعیت بالای ۱۸ سال را با تزریق ۱۵ میلیون دوز واکسن در برابر کووید-۱۹ واکسینه کند: پنج میلیون و ۲۰۰ هزار دوز واکسن اسپوتنیک وی، ۱۰ میلیون دوز واکسن آسترازنکا (که بخش اعظم آن در قالب برنامه کوواکس در اختیار این کشور قرار خواهد گرفت)، ۵۰۰ هزار دوز واکسن سینوفارم و ۹۴ هزار دوز واکسن فایزر در قالب برنامه کوواکس.

تحولات سیاسی یکسال اخیر

پس از آن که جلسه تاریخ ۲۳ ژوئیه (دوم مرداد) «دادگاه عالی انتخاباتی» بولیوی (TSE) برای سومین بار به دلیل شرایط شیوع بیماری کووید -۱۹، تعویق برگزاری همه‌پرسی ریاست جمهوری را تصمیم گیری کرد و از طرفی مذاکرات نهم آگوست (۱۹ مرداد) میان دولت و مخالفان که با میانجیگری سازمان ملل متحد برای تعیین تاریخ جدید برگزاری انتخابات به شکست ختم شد، دادگاه عالی انتخاباتی بولیوی به صورت یکجانبه و بدون رای گیری در پارلمان، ۱۸ اکتبر (۲۷ مهر) را برای برگزاری این رویداد مهم سیاسی انتخاب کرد.

کشمکش ها برای تعیین این تاریخ در حالی در بولیوی ادامه داشت که برای نخستین بار از اکتبر ۲۰۱۹ (مهر۱۳۹۸)،  سوم آگوست (۱۳ مرداد) خیابان‌های شهر «لا پاز» پایتخت بولیوی به صحنه اعتراض مخالفان دولت تبدیل شد. با گذشت ده روز از این تجمعات، رهبران حزب «جنبش به سوی سوسیالیست» (MAS) حامی مورالس با توافق با دولت مبنی بر تضمین برگزاری انتخابات در تاریخ مقرر، معترضان را به حفظ آرامش و توقف این تجمعات فرا خواندند.

همچنین در طول این تظاهرات، مورالس رئیس‌جمهوری مستعفی که آن زمان در آرژانتین به سر می‌برد، ضمن هشدار از مداخله نظامی احتمالی دولت برای سرکوب معترضان از آن‌ها خواست تا با امتناع از خشونت، راهکار مسالمت آمیز را برای حل بحران جایگزین کنند.

اگرچه نام اوو مورالس در فهرست نامزدهای این دور ریاست جمهوری بولیوی وجود نداشت اما نتایج نظرسنجی‌ها و رتبه برتر «لوئیس آرسه» کاندیدای حزب (MAS) بیانگر شانس بالای وی در انتخابات بود.

انتخابات ۲۰۲۰ بولیوی از دو منظر نیز جالب توجه بود؛ نخست اینکه مردم برای دومین بار در یکسال برای تعیین رئیس‌جمهوری پای صندوق‌های رای رفتند و دوم اینکه این نخستین انتخابات در ۲۰ سال اخیر در بولیوی بدون حضور مورالس بود. تا پیش از این برای اوو مورالس، انتخابات همیشه لحظه پیروزی بوده است. از زمانی که وی از یک جنبش کارگری روستایی ظهور کرد و در اواخر ۲۰۰۵میلادی به ریاست جمهوری رسید، توانست با سخنرانی های سیاسی آتشین چهار بار پیاپی در انتخابات ریاست جمهوری به پیروزی دست پیدا کند و رکورد طولانی ترین ریاست جمهوری را در این کشور بزند.

با گذشت حدود شش ماه از روی کارآمدن دولت سوسیالیست آرسه،  موضوع دستگیری «جنینه آنیِس» رئیس دولت موقت بولیوی به جرم حمایت از تروریسم، توطئه و مشارکت در کودتای ۲۰۱۹ علیه «اوو مورالس» رئیس‌جمهوری مستعفی این کشور دیروز شنبه در حالی مطرح شد که این خبر، آتش اختلاف و خصومت‌ میان حامیان حزب چپ و مخالفان سیاسی محافظه کار را داغ‌تر کرد.

آنیِس در حالی دوشنبه (۲۵ اسفند) نخستین شب خود در زندان را به صبح رساند که شماری از شهرهای این کشور صحنه تجمع مخالفان دولت آرسه در اعتراض به بازداشتی وی بود.

بر اساس حکم قاضی دادگاه بولیوی، جنینه آنیس به همراه دو وزیر سابق خود در دولت موقت («آلوارو کوئیمبرا» وزیر سابق دادگستری و «رودریگو گوسمان» وزیر سابق انرژی) به اتهام مشارکت در راه‌اندازی کودتای ۲۰۱۹ برای چهار ماه به زندان منتقل شدند.

مورالس به دنبال این ماجرا در صفحه توییترش نوشت: برای عدالت و حقیقت، برای ۳۶ قربانی، بیش از ۸۰۰ زخمی و بیش از یکهزار و ۵۰۰ زندانی غیر قانونی در جریان کودتا، همدستان و عاملان دیکتاتوری که جانشین وی شده بودند، باید مورد تحقیق و تحریم قرار گیرند.   

اوو مورالس پیشتر نیز دولت موقت به ریاست آنیس را به ارتکاب اقدامات غیرانسانی علیه مردم بولیوی به ویژه در دوره سخت همه گیری متهم کرد و گفت: رئیس جمهوری دولت موقت به جای سرمایه گذاری بودجه دولتی در بخش سلامت به منظور مهار بحران کرونا و نجات جان انسانها، اقدام به خرید ۵ میلیون دلار مواد شیمیایی با هدف سرکوب اعتراضات کرد.  

حال باید دید که آیا اتفاقات این روزهای بولیوی به بی ثباتی در این کشور رنج دیده آمریکای لاتین منجر خواهد شد یا با محاکمه عاملان کودتای جنایتکارانه ۲۰۱۹، روند حکمفرمایی عدالت و قانون در سایه دولت چپگرا تحکیم خواهد شد.

مناسبات ایران و بولیوی در سالی که گذشت

روابط جمهوری اسلامی ایران و بولیوی که به دنبال کودتای نوامبر ۲۰۱۹ (آبان ۹۸) توسط راستگرایان محافظه کار علیه «اوو مورالس» رئیس‌جمهوری مستعفی به شدت کمرنگ شده بود، با تقویت دوباره جریان چپگرا و روی کار آمدن حزب سوسیالیست در (آبان ۹۹) در این کشور آمریکای لاتین رونق گرفت.

با پیروزی «لوئیس آرسه» در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ بولیوی، یک روز پس از مراسم تحلیف آرسه (نهم نوامبر/ ۱۹ آبان) مورالس نیز پس از یکسال دوری به کشورش بازگشت و رهبری جنبش «به سوی سوسیالیسم» را به دست گرفت.

در پی پیروزی آرسه، حجت الاسلام والمسلمین حسن روحانی رئیس جمهوری و محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در پیام‌های تبریک جداگانه‌ای پیروزی وی در انتخابات را تبریک گفتند. ظریف همچنین در مراسم تحلیف آرسه (هشتم نوامبر/ ۱۸ آبان) شرکت و با وی دیدار کرد.

وزیر امور خارجه همچنین در گفت‌وگویی تلفنی با اوو مورالس، با آرزوی موفقیت برای دولت جدید بولیوی، آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای گسترش روابط فیمابین در دولت قانونی جدید این کشور را مورد تاکید قرار داد. ایران با درک و تفاهم متقابل، در کنار کوبا و ونزوئلا، با حضور در مراسم تحلیف لوئیس آرسه مهر تایید بر تقویت همکاری‌های مشترک با بولیوی نهاد.

حسن روحانی روز چهارشنبه ششم اسفند ماه هنگام دریافت استوارنامه سفیر جدید بولیوی، با تاکید بر اهمیت توسعه و تعمیق روابط تهران– لاپاز، روابط با بولیوی را بسیار صمیمانه و دوستانه خواند و گفت: همواره آماده توسعه همکاری در بخش‌های صنعتی و علمی با بولیوی هستیم.

وی افزود: تبادل محصولات مورد نیاز دو کشور می‌تواند در حوزه‌های مختلف روابط دو کشور را توسعه دهد. دکتر روحانی با آرزوی موفقیت برای سفیر جدید بولیوی در تهران ابراز امیدواری کرد که در دوره فعالیت وی شاهد تعمیق روابط دو کشور باشیم.

«رومینا گوادالوپه» سفیر جدید بولیوی در تهران نیز در این دیدار ضمن تقدیم استوارنامه خود به رئیس‌جمهوری کشورمان، گفت: ایران برای بولیوی یک شریک راهبردی است و ما همیشه از مواضع به‌حق ایران از جمله در موضوع هسته ای، در مجامع بین المللی حمایت کرده و خواهیم کرد.

گواد الوپه با اشاره به اینکه برای دومین بار به عنوان سفیر کشورش در تهران ماموریت یافته است، افزود: توسعه و تعمیق روابط و تقویت پیوندهای دوستی بین دو کشور از اهداف اصلی من است.

به گزارش روز جمعه (۲۲ اسفند) بخش رسانه‌ای سفارت ایران در لاپاز پایتخت بولیوی، «مرتضی تفرشی» سفیر جمهوری اسلامی ایران در بولیوی نیز در دیدار با «فردی مامانی» رئیس مجلس نمایندگان این کشور، بر گسترش همکاری‌های دوجانبه در زمینه‌های مورد علاقه مشترک تاکید و توافق کردند.

طرفین همچنین بر تحکیم همکاری‌های پارلمانی در سطح دوجانبه و بین‌المللی از جمله در اتحادیه بین‌المجالس تاکید کردند.

رییس مجلس نمایندگان بولیوی از همبستگی و کمک‌های دولت و ملت ایران به آن کشور به ویژه در زمینه‌های علمی و صنعتی تقدیر کرد.

مرتضی تفرشی همچنین در ملاقات با «نستور هوانکا» وزیر توسعه تولیدی بولیوی (۱۹ آذر ۹۹)، مراتب آمادگی دولت جمهوری اسلامی ایران برای همکاری در زمینه‌های تولیدی را به اطلاع وی رساند.

وزیر توسعه تولیدی بولیوی نیز ضمن استقبال از همکاری دو کشور اظهار داشت که کشورش مصمم است از تکنولوژی برتر شرکت‌های ایرانی به منظور توسعه امور تولیدی به ویژه در زمینه تولید محصولات غذایی استفاده کند.