تقدیر خدای باری تعالی بار دیگر آفرینشی شگفت را رقم زد و دل انگیزترین جلوه های صفات الهی را در جمال شخصیتی بزرگ از تبار علی(ع) آفرید. معراج عرفان و شور و عشق او آنچنان شکوهمند و پررمز و راز بود که زیباترین روح پرستنده زین العابدین لقب یافت و دلدادگی اش به جمال ربوبی در حال سجده موجب شد که او را سجاد آل محمد(ص) نام نهند. امام علی بن الحسین(ع) در پنجم شعبان ۳۸ هجری در مدینه دیده به جهان گشود و سال های پایانی زندگی حضرت علی(ع) جد بزرگوار خویش را درک کرد و به مدت ۲۳ سال از سرچشمه دانش امام حسین(ع) بهره مند شد.
امام زین العابدین(ع) به دلیل پاسخ دقیق به هر پرسش و فزونی عبادت و نیایش؛ سرور و زینت بخش عبادت کنندگان نام گرفت. ایشان دارای فضیلت هایی همچون شجاعت، ظلم ستیزی، عفو و گـذشت بود و لقب هایی چون زین العابدین، سجاد سیدالعابدین، زین الصالحین، وارث علم النبیین، وصی الوصیین و ... داشت. رساله حقوق از آثار مهم و ارزنده امام زین العابدین(ع) به شمار می رود که شامل وظایف گوناگون انسان در برابر پروردگار، خود و دیگران است.
امام سجاد(ع) به دلیل بیماری نتوانست در حماسه عاشورا حضور یابد، اما با وجود چنین شرایطی نیز به دفاع از حقانیت اسلام پرداخت. ایشان پس شهادت امام حسین(ع) و با برعهده گرفتن رسالت پیشوایی شیعیان جهان، در رساندن پیام حماسه عاشورا به جهانیان بسیار کوشید و با خواندن خطبه هایی مشهور و کوبنده در برابر یزیدیان در رسوا ساختن دشمنان و دفاع از خاندان اهل بیت(ع)، نقش بسیار مهمی را ایفا کرد. پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز میلاد امام سجاد(ع) به گفت وگو با حجت الاسلام عباس جعفری استاد تاریخ اسلام و پژوهشگر دینی پرداخته است.
تصورات عوامانه و سطحی نسبت به امام سجاد(ع)
حجت الاسلام جعفری در پاسخ به این پرسش که چرا عده ای از مردم در آن دوران، بیماری امام سجاد(ع) برای را دال بر امتناع از جهاد در واقع عاشورا می دانستند، گفت: یکی از موضوعات مطرح در خصوص امام سجاد(ع) بیمار بودن ایشان هست که این تصوری عوامانه، سطحی و غلط است زیرا این افراد مقام امامت را نمی شناسند. فردی که به عنوان امام(ع) معرفی می شود باید به بسیاری از صلاحیت ها و شایستگی ها مجهز باشد. مقام امام معصوم(ع) بسیار بالاست و این مقام در تمام ائمه وجود داشته است. آنچه درباره امامان معصوم با یکدیگر متفاوت بود زمان، مکان و موقعیت هایی بود که امامان در آن قرار داشتند و باعث می شد که یک صفت، ویژگی و رفتار خاص و بارز خود را نشان دهند. امام سجاد(ع) با شرایطی که در آن قرار داشتند بهترین و کامل ترین سیره و رفتار را از خود نشان دادند، که اگر غیر از این بود باید در مقام امام شک می کردیم.
این استاد دانشگاه، در ادامه با اشاره به این نکته که در زمان واقعه عاشورا، هیچ وظیفه ای از جهت امامت بر عهده امام سجاد (ع) نبوده، اظهار داشت: تا زمانی که امام وقت(ع) حضور دارد، تمام رفتارهای او برای همه شیعیان و حتی امام بعدی حجت است، امام سجاد(ع) هم به عنوان یکی از شیعیان و یاران امام حسین(ع)، موظف به اطاعت از امام زمان خود، یعنی حضرت امام حسین(ع) بود و باید از دستورهای ایشان اطاعت می کردند. یکی از وظایف خاص امام سجاد (ع) این بود که در آن زمان طوری رفتار کنند که بعد از شهادت پدرشان مسوولیت امامت را بر عهده بگیرند. بنابراین امام سجاد (ع) بنا بر مصلحت و تقدیر خاص الهی، از شب عاشورا، دچار تب شدید و سختی شدند تا نسل امامت باقی بماند و وظیفه جهاد از ایشان ساقط بود. امام(ع) موظف بودند در خیمه بمانند و شاهد و ناظر اتفاقات باشند تا بعد از شهادت پدر بزرگوارش، هدایت، رهبری و امامت شیعیان و جامعه را به دست بگیرند.
این پژوهشگر دینی با تأکید بر اینکه قبل از شب عاشورا، هیچ گونه بیماری در امام دیده نمی شد گفت: ایشان در تمامی مراحل از شروع هجرت امام حسین(ع) از مدینه به مکّه و از آنجا به عراق و یاری خواستن حضرت ابا عبدالله(ع) از مردم روستاها و شهرها، مانند دیگر اصحاب و یاران ایشان، امام حسین(ع) را یاری و در ماموریت ها حضور داشتند.
دور ماندن مردم از اسلام ناب محمدی
حجت الاسلام جعفری، علت وقوع اتفاقات در کربلا و بعد از آن را دور ماندن مردم و جامعه اسلامی زمان امام حسین (ع) از فرهنگ ناب اسلامی زمان پیامبر (ص) دانست و افزود: از یک جهت، معارف قرآنی و سنت صحیح نبوی (ص) از واقعیت خودشان دور شده و برخی بلکه اکثر مردم به معارف قرآنی از عمق جان به باور نرسیده بودند. از طرف دیگر، افرادی که از طرف مردم، زمام حکومت را به دست گرفته بودند به دستورات قرآنی و سنت پیامبر (ص) عمل نکرده و باعث شده بودند که مردم به راه انحراف از مسیر حق و قرآن کشیده و از منظر اعتقادی نیز دچار مشکل شوند. از طرف دیگر، مسایلی مانند دنیا گرایی در اثر فتوحات زیادی که در زمان خلفاء، پیش آمد باعث شد، مردم دچار نوعی فراموشی از خدا و آخرت شوند. مشکل دیگر حاکمین فاسد و جنایت کاری مانند عبیدالله بن زیاد و عمر بن سعد بود که با زور سلاح و تهدید مانع می شدند تا مردم وارد صحنه شوند. در واقع امام سجاد (ع) با چنین مردمی رو به رو بودند و شاهد حادثه جان سوز عاشورا و شهادت سیدالشهداء (ع) و اصحاب و یاران ایشان در روز دهم محرم سال ۶۱ هجری بودند. بعد از این واقعه رفتار امام سجاد (ع) بسیار حساب شده بود و موفق شد تا بخشی از افکار مردم را آگاه کند و نگذاشت تا کلیات قرآن و سنت نبوی (ص) به فراموشی سپرده شود.
درمان مشکلات فرهنگی و اجتماعی با تدبیر امام سجاد(ع)
این محقق دینی اظهار کرد: امام سجاد (ع) نقش مهمی در معالجه و درمان مشکلات فرهنگی اجتماعی و سیاسی مردم انجام داد. ابتدا پیشوای چهارم شیعیان (ع) مردم را به جایگاه قرآن و اهل بیت (ع) سوق داد و با استشهاد امام(ع) از قرآن، هشدارهایی به مردم دادند تا آنان توجه به معنای قرآن و تفسیر و تاویل آن بکنند. در مجلس یزید وقتی اسراء را به کاخ او می برند، یزید با غرور اشعاری می خواند! امام سجاد (ع) در مقابل او آیات ۲۲ و ۲۳ سوره حدید و بعد آیه ۳۰ سوره شوری را می خواند. برای اینکه به یزید یادآوری کند که این بلاها را خدا بر ما نیاورده است و این به دلیل ظلم و ستمی است که از سوی حاکمان فاسد و مردم نادان در جامعه رواج یافته و چشم همه را کور کرده است. مردم از شنیدن آیات قرآن و بیان زیبای امام (ع) به فکر فرو می روند و به تبلیغات یزید شک کردند. در واقع هدف امام(ع) از نقل این جملات این بود که به مردم این آگاهی را بدهد که شما دچار غفلت شده اید و اهل بیت پیغمبر (ص) و ارزش آنها را نمی شناسید. از طرف دیگر به مردم هشدار داد که تحت تأثیر تبلیغات سوء بنی امیه و یزید قرار نگیرید و بیدار شوید. با این روشنگری به موقع، یزید تحمل از دست داد و دستور داد موذن اذان بگوید… .
دعا و راز و نیاز برای آگاهی دادن جامعه
حجت الاسلام جعفری، با اشاره به اینکه به دلیل خفقان شدید در زمان امام سجاد (ع)، ایشان برای آگاهی دادن به جامعه، راه دعا و راز و نیاز و عبادت و سجده برای خدا و… را در پیش گرفتند، افزود: البته دعا و عبادت، یک معرفت و حقیقتی هست که در همه صحنه ها اثرگذار است. این راه و روش، یک جهاد فکری و دینی بزرگی است که امام(ع) انتخاب کردند. در این دعاها معارف بسیار زیادی نهفته است. امام(ع) در دعاهای خود بر ظالمین لعن و نفرین می فرستد و برای مظلومین دعا می کند و توجه مردم را به مساله توبه، مساله امر به معروف و نهی از منکر و حفظ حدود الهی، جهاد در راه خدا، مبارزه با ظلم و ستم و خرافاتی که میان مردم وجود داشت، جلب می کند بر نهی اینکه مردم جلوتر از امام حرکت کنند و پرهیز از فاصله گرفتن از امام و حجت الهی را تاکید می کرد. اشاره مستقیم در دعاها دیده نشده است اما، ایشان با لعن و نفرین به ظالمین اهل بیت (ع) و با ذکر فضایل آنها اشاراتی غیر مستقیم به ظلم و ستمی که بر اهل بیت پیامبر (ص) و سیدالشهداء (ع) در کربلا شد، دارد. به طور خلاصه امام سجاد (ع) نقش بسیار جدی و تأثیر گذاری داشتند و آن را در قالب؛ تبیین فرهنگ و اندیشه اصیل و ناب اسلامی و قرآنی در مبارزه با گروه شکاکان به صورت پند و اندرز، دعا، تبیین و تثبیت جایگاه و اهمیت اهل بیت (ع) و امامت با استناد به آیات قرآن و روایات تاریخی از سیره و رفتار پیامبر و پدرانش، احیای فقه شیعه و اهل بیت (ع) در برابر آرای فقهای سبعه مدینه، دفاع فرهنگی از معارف اسلامی در جهت مبارزه با جبرگرایی، عالمان سوء و درباری و در نهایت حفظ دستاوردهای نهضت تاریخی و پر رمز و راز پدر بزرگوارش در عاشورای خونین کربلای سال ۶۱ هجری ایفا کردند. در واقع امام سجاد (ع) موفق شدند از گسستگی و متلاشی شدن مکتب و معارف نورانی اهل بیت عصمت و طهارت (ع) جلوگیری کنند که این خدمت بسیار ماندگار و بزرگی به اسلام، مسلمانان و جهان بشریت است.
نظر شما